آیه ۴۶ - سوره غافر

آیه النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ [46]

[عذاب آن‌ها] آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى‌شوند؛ و روزى كه قيامت برپا شود [مى‌فرمايد]: «فرعونيان را در سخت‌ترين عذاب‌ها وارد كنيد».

آتش هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شود و روزی که رستاخیز برپا شود

۱ -۱
(غافر/ ۴۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جَاءَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ (علیهم السلام) بِالْبُرَاقِ ... فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ مَضَیْتُ فَإِذَا أَنَا بِأَقْوَامٍ یُرِیدُ أَحَدُهُمْ أَنْ یَقُومَ فَلَا یَقْدِرُ مِنْ عِظَمِ بَطْنِهِ فَقُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ یَا جَبْرَئِیلُ قَالَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ وَ إِذَا هُمْ بِسَبِیلِ آلِ فِرْعَوْنَ یُعْرَضُونَ عَلَی النَّارِ غُدُوًّا وَ عَشِیًّا یَقُولُونَ رَبَّنَا مَتَی تَقُومُ السَّاعَة.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل با براق [نام اسبی است] آمدند ... سپس به راهم ادامه دادم تا اینکه به گروهی رسیدم که هرگاه یکی از آنان می‌خواست از جایش برخیزد، به علّت بزرگی شکمش قادر به این کار نبود. من پرسیدم: «ای جبرئیل! این‌ها کیستند»؟ پاسخ داد: «این‌ها همان کسانی هستند که ربا می‌خوردند و در روز قیامت مانند کسی که شیطان او را به زمین زده و دچار جنون کرده باشد از قبر برمی‌خیزند. یُعْرَضُونَ عَلَی النَّارِ غُدُوًّا وَ عَشِیًّا یَقُولُونَ رَبَّنَا مَتَی تَقُومُ السَّاعَة».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۰
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۳۲۳/ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۱۱۶/ بحارالأنوار، ج۶، ص۲۳۹/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(غافر/ ۴۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ الثَّوَابَ وَ الْعِقَابَ فِی الدُّنْیَا بَعْدَ الْمَوْتِ قَبْلَ الْقِیَامَهًِْ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ ... وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی الْجَنَّةِ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّکَ یَعْنِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ قَبْلَ الْقِیَامَهًِْ فَإِذَا کَانَتِ الْقِیَامَهًُْ بُدِّلَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مِثْلُ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ وَ هُوَ أَمْرٌ بَیْنَ أَمْرَیْنِ وَ هُوَ الثَّوَابُ وَ الْعِقَابُ بَیْنَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ مِثْلُهُ قَوْلُهُ تَعَالَی النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ وَ الْغُدُوُّ وَ الْعَشِیُّ لَا یَکُونَانِ فِی الْقِیَامَهًِْ الَّتِی هِیَ دَارُ الْخُلُودِ وَ إِنَّمَا یَکُونَانِ فِی الدُّنْیَا.

امام علی (علیه السلام)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: برای ردّ منکرین ثواب و عقاب پس از مرگ و قبل از قیامت، این کلام حقّ تعالی کافی است: آن روز که [قیامت و زمان مجازات] فرا رسد، هیچ کس جز به اجازه او سخن نمی‌گوید گروهی بدبختند و گروهی خوشبخت! امّا آن‌ها که بدبخت شدند، در آتشند و برای آنان در آنجا، «زفیر» و «شهیق» [ناله‌های طولانی دم و بازدم] است ... جاودانه در آن خواهند ماند، تا آسمان‌ها و زمین برپاست مگر آنچه پروردگارت بخواهد! پروردگارت هرچه را بخواهد انجام می‌دهد! امّا آنها که خوشبخت و سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت خواهند ماند، تا آسمانها و زمین برپاست. (هود/۱۰۸-۱۰۵) یعنی آسمان‌ها و زمین قبل از روز قیامت، به آسمان و زمین دیگری تبدیل می‌شود، و نیز خداوند می‌فرماید: پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند! (مؤمنون/۱۰۰) و آن امری بین دو امر است، پاداش و کیفر بین دنیا و آخرت. خدای متعال می‌فرماید: النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا صبح و شام در قیامت که خانه‌ی ابدی است، وجود ندارد، بلکه این امر تنها در در دنیا صدق می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۰
بحارالأنوار، ج۶، ص۲۴۵/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۸۳
۱ -۳
(غافر/ ۴۶)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا قَالَ ذَلِکَ فِی الدُّنْیَا قَبْلَ الْقِیَامَهًِْ وَ ذَلِکَ أَنَّ فِی الْقِیَامَهًِْ لَا یَکُونُ غُدُوّاً وَ لَا عَشِیّاً لِأَنَّ الْغُدُوَّ وَ الْعِشَاءَ إِنَّمَا یَکُونُ فِی الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ لَیْسَ فِی جِنَانِ الْخُلْدِ وَ نِیرَانِهَا شَمْسٌ وَ لَا قَمَرٌ قَالَ وَ قَالَ رَجُلٌ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) مَا تَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) مَا یَقُولُ النَّاسُ فِیهَا فَقَالَ یَقُولُونَ إِنَّهَا فِی نَارِ الْخُلْدِ وَ هُمْ لَا یُعَذَّبُونَ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ فَقَالَ (علیه السلام) فَهُمْ مِنَ السُّعَدَاءِ فَقِیلَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَکَیْفَ هَذَا فَقَالَ إِنَّمَا هَذَا فِی الدُّنْیَا فَأَمَّا فِی نَارِ الْخُلْدِ فَهُوَ قَوْلُهُ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ.

علیّ‌ّبن‌ابراهیم ( النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا گفت: این در دنیا و پیش از قیامت است، و به این دلیل است که در قیامت صبح و شام وجود ندارد زیرا صبح و شام تنها در مورد ماه و خورشید صدق می‌کند و در بهشت جاودان و جهنّم، ماه و خورشیدی وجود ندارد. مردی خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: «نظر شما درباره‌ی آیه شریفه النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا چیست»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «اهل سنّت درمورد آیه چه می‌گویند»؟ جواب داد: «آن‌ها معتقدند مقصود آتش جهنّم است و ارواح در عالم برزخ عذاب نمی‌شوند». حضرت فرمود: «ارواحی که در عالم برزخ عذاب نمی‌شوند، ارواح اهل سعادت هستند». به حضرت عرض شد: «پس معنای آیه چیست»؟ حضرت فرمود: «عرضه‌کردن آتش به آن‌ها هنگام شب و صبح مربوط به دنیا [و پس از مرگ] است، امّا در مورد آتش جهنّم خداوند در ذیل همین آیه فرموده است: روزی که قیامت برپا شود [می‌فرماید:] «آل فرعون را در سخت‌ترین عذاب‌ها وارد کنید!».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۰
بحارالأنوار، ج۶، ص۲۸۵/ بحارالأنوار، ج۱۳، ص۱۶۰/ القمی، ج۲، ص۲۵۸ و نورالثقلین؛ «النار یعرضون علیها غدوا... شمس و لاقمر» محذوف/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۵۸
۱ -۴
(غافر/ ۴۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ذَلِکَ فِی الدُّنْیَا قَبْلَ یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ لِأَنَّ نَارَ الْقِیَامَهًِْ لَا تَکُونُ غُدُوّاً وَ عَشِیّاً ثُمَّ قَالَ إِنْ کَانُوا إِنَّمَا یُعَذَّبُونَ غُدُوّاً وَ عَشِیّاً فَفِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ هُمْ مِنَ السُّعَدَاءِ وَ لَکِنْ هَذَا فِی نَارِ الْبَرْزَخِ قَبْلَ یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ أَ لَمْ تَسْمَعْ قَوْلَهُ عزّوجلّ وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَهًُْ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- این سزای آن‌ها در دنیا می‌باشد امّا آتش جهنّم منحصر به صبح و شام نخواهد بود. هم اینک آن‌ها در عذاب برزخی به سر می‌برند و فاصله‌ی میان دو نوبت عذاب را در آرامش می‌گذرانند. وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذاب.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۲
بحارالأنوار، ج۶، ص۲۸۴/ البرهان
۱ -۵
(غافر/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ أَحَدَکُمْ إِذَا مَاتَ عُرِضَ عَلَیْهِ مَقْعَدُهُ بِالْغَدَاهًِْ وَ الْعَشِیِّ إِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ إِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَمِنَ النَّارِ یُقَالُ هَذَا مَقْعَدُکَ حَتَّی یَبْعَثَکَ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- هرگاه یکی از شما از دنیا برود، جایگاهش صبح و شب به او نشان داده می‌شود. چنان‌چه بهشتی باشد، جایگاهش در بهشت و چنان‌چه دوزخی باشد جایگاهش در جهنّم به او نشان داده و گفته می‌شود: این جایگاه توست تا زمانی‌که خداوند در روز قیامت تو را دوباره زنده کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۲
بحارالأنوار، ج۶، ص۲۸۴/ البرهان؛ «الجنه» محذوف و «فمن النار یقال هذا... یوم القیامه» محذوف/ نورالثقلین
۱ -۶
(غافر/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَرْوَاحِ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ: فِی النَّارِ یُعَذَّبُونَ یَقُولُونَ رَبَّنَا لَا تُقِمْ لَنَا السَّاعَهًَْ وَ لَا تُنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا وَ لَا تُلْحِقْ آخِرَنَا بِأَوَّلِنَا.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی ارواح مشرکین سؤال کردم فرمود: «در آتش معذّبند و می‌گویند: پروردگارا قیامت را برپا ننما، وعده‌ای از عذابت به ما داده‌ای قطعی و منجز نساز و باز پسین ما را به پیشینیانمان ملحق نفرما».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۲
الکافی، ج۳، ص۲۴۵/ نورالثقلین؛ «جهنم یعرضون علیها» بدل «بعذبون»
۱ -۷
(غافر/ ۴۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- شَرُّ بِئْرٍ فِی النَّارِ بَرَهُوتُ الَّذِی فِیهِ أَرْوَاحُ الْکُفَّار.

امام علی (علیه السلام)- بدترین چاه دوزخ، برهوت است که ارواح کفّار در آن جای دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۲
الکافی، ج۳، ص۲۴۶/ نورالثقلین
۱ -۸
(غافر/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا احْتُضِرَ الْکَافِرُ حَضَرَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ جَبْرَئِیلُ وَ مَلَکُ الْمَوْتِ فَیَدْنُو مِنْهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَیَقُولُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ هَذَا کَانَ یُبْغِضُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَأَبْغِضْهُ وَ یَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّ هَذَا کَانَ یُبْغِضُ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَأَبْغِضْهُ فَیَقُولُ جَبْرَئِیلُ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ إِنَّ هَذَا کَانَ یُبْغِضُ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَأَبْغِضْهُ وَ اعْنُفْ عَلَیْهِ فَیَدْنُو مِنْهُ مَلَکُ الْمَوْتِ فَیَقُولُ یَا عَبْدَ‌اللَّهِ أَخَذْتَ فَکَاکَ رِهَانِکَ أَخَذْتَ أَمَانَ بَرَاءَتِکَ تَمَسَّکْتَ بِالْعِصْمَهًِْ الْکُبْرَی فِی الْحَیَاهًِْ الدُّنْیَا فَیَقُولُ لَا فَیَقُولُ أَبْشِرْ یَا عَدُوَّ اللَّهِ بِسَخَطِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ عَذَابِهِ وَ النَّارِ أَمَّا الَّذِی کُنْتَ تَحْذَرُهُ فَقَدْ نَزَلَ بِکَ ثُمَّ یَسُلُّ نَفْسَهُ سَلًّا عَنِیفاً ثُمَّ یُوَکِّلُ بِرُوحِهِ ثَلَاثَمِائَهًِْ شَیْطَانٍ کُلُّهُمْ یَبْزُقُ فِی وَجْهِهِ وَ یَتَأَذَّی بِرُوحِهِ فَإِذَا وُضِعَ فِی قَبْرِهِ فُتِحَ لَهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ النَّارِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْ قَیْحِهَا وَ لَهَبِهَا.

امام صادق (علیه السلام)- موقعی که وقت جان‌دادن شخص کافر می‌رسد پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) مرتضی و جبرئیل و ملک‌الموت نزد او می‌آیند. امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نزدیک وی می‌رود و می‌گوید: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این شخص بغض ما اهل بیت را دارد، تو نیز بغض او را داشته باش». پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل می‌فرماید: «این شخص بغض خدا و رسول او (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت وی را دارد، تو نیز بغض وی را داشته باش و با او به خشونت رفتار کن». ملک‌الموت نزدیک او می‌رود و می‌گوید: «ای بنده‌ی خدا! آیا برات آزادی خود را از آتش جهنّم گرفته‌ای؟ آیا امان نامه‌ی برائت خود را از دوزخ گرفته‌ای؟ آیا در دنیا به عصمت کبری (یعنی ولایت و محبّت محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل محمّد (علیهم السلام)) چنگ زده‌ای»؟ می‌گوید: «کدام عصمت کبری»؟ می‌گوید: «ولایت و دوستی علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)». آن شخص کافر می‌گوید: «من آن را نمی‌شناسم و به آن معتقد نیستم». جبرئیل می‌گوید: «ای دشمن خدا! تو معتقد به آن نیستی!؟ ای دشمن خدا مژده باد تو را به سخط و عذاب دوزخ خدا، آنچه را که به آن توجّه داشتی فوت شد. و آنچه که از آن خائف بودی دچار تو شد». سپس او را با خشونت و سختی قبض روح می‌کند و تعداد صد شیطان را بروج وی موکّل می‌نماید تا آب دهان به صورتش بیندازند و از بوی بد او متأذی و ناراحت شود. وقتی او را در قبر می‌گذارند یکی از درهای جهنّم به رویش باز می‌شود و از شعله‌ی جهنّم داخل قبر او خواهد شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۲
الکافی، ج۳، ص۱۳۲/ نورالثقلین
۱ -۹
(غافر/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- یَجِیءُ الْمَلَکَانِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ إِلَی الْمَیِّتِ حِینَ یُدْفَن وَ إِذَا کَانَ الرَّجُلُ کَافِراً دَخَلَا عَلَیْهِ وَ أُقِیمَ الشَّیْطَانُ بَیْنَ یَدَیْهِ عَیْنَاهُ مِنْ نُحَاسٍ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ وَ مَا تَقُولُ فِی هَذَا الرَّجُلِ الَّذِی قَدْ خَرَجَ مِنْ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ لَا أَدْرِی فَیُخَلِّیَانِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الشَّیْطَانِ فَیُسَلِّطُ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ تِسْعَهًًْ وَ تِسْعِینَ تِنِّیناً لَوْ أَنَّ تِنِّیناً وَاحِداً مِنْهَا نَفَخَ فِی الْأَرْضِ مَا أَنْبَتَتْ شَجَراً أَبَداً وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَی النَّارِ وَ یَرَی مَقْعَدَهُ فِیهَا.

امام صادق (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: دو فرشته منکر و نکیر نزد میّت در هنگامی که دفن می‌شود، می‌آیند؛.. اگر او کافر باشد، بر او وارد می‌شوند؛ درحالی‌که شیطان چونان دودی در کنار دیدگان او نشسته است. از او می‌پرسند: «پرودگار تو کیست و دین تو چیست؟ درباره این شخص که در میان شما بیرون آمده [و ادّعای نبوت دارد] چه می‌گویی»؟ می‌گوید: «نمی‌دانم»! [در این هنگام] بین او و شیطان را خالی می‌کنند، و بر او در قبر نودونُه مار بزرگ را مسلّط می‌سازند، که اگر یکی از این مارها در زمین نفس بکشد، هرگز درختی نخواهد رویید. و دیدگان او را به سوی آتش می‌گشایند و او جایگاه خود را در آن می‌بیند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۲
الکافی، ج۳، ص۲۳۷/ نورالثقلین
۱ -۱۰
(غافر/ ۴۶)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَصْلَحَکَ اللَّهُ مَنِ الْمَسْئُولُونَ فِی قُبُورِهِمْ؟ قَالَ: مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ وَ مَنْ مَحَضَ الْکُفْرَ. قَالَ: قُلْتُ: فَبَقِیَّهًُْ هَذَا الْخَلْقِ؟ قَالَ: یُلْهَی وَ اللَّهِ عَنْهُمْ مَا یُعْبَأُ بِهِمْ. قَالَ: قُلْتُ: وَ عَمَّ یُسْأَلُونَ؟ قَالَ: عَنِ الْحُجَّهًِْ الْقَائِمَهًِْ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ، فَیُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ: مَا تَقُولُ فِی فُلَانِ‌بْنِ‌فُلَانٍ؟ فَیَقُولُ: ذَاکَ إِمَامِی. فَیُقَالُ: نَمْ أَنَامَ اللَّهُ عَیْنَکَ. وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنَ الْجَنَّهًِْ فَمَا یَزَالُ یُتْحِفُهُ مِنْ رَوْحِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ. وَ یُقَالُ لِلْکَافِرِ: مَا تَقُولُ فِی فُلَانِ‌بْنِ‌فُلَانٍ؟ قَالَ: فَیَقُولُ: قَدْ سَمِعْتُ بِهِ وَ مَا أَدْرِی مَا هُوَ؟ فَیُقَالُ لَهُ: لَا دَرَیْتَ. قَالَ: وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنَ النَّارِ فَلَا یَزَالُ یُتْحِفُهُ مِنْ حَرِّهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.

امام باقر (علیه السلام)- ابوبکر حضرمی گوید: خدمت امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «خداوند شما را اصلاح کند، در قبر از چه کسانی سؤال می‌شود»؟ فرمود: «سؤال نمی‌شود مگر از کسانی که ایمان محض داشته و یا کافر محض بودند». عرض کردم: «پس وضع دیگران چگونه است»؟ فرمود: «به خدا قسم به حال خود واگذار می‌شوند و به آنان توجّهی نمی‌شود». گفتم: «از چه چیز دیگری پرسش می‌شوند»؟ فرمود: «از حجّت خدا که در میان آن‌هاست. پس به مؤمن گفته می‌شود: درباره‌ی آن شخص (امام عصرت) چه می‌گویی»؟ مؤمن می‌گوید: «او امام من است». پس به او گفته می‌شود: «بخواب، خدا خواب را بر تو گوارا گرداند»، و دری از بهشت به روی او باز می‌شود و پیوسته تا قیامت نسیمی از آن بر او ارزانی داشته می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۴
الکافی، ج۳، ص۲۳۷/ نورالثقلین
۱ -۱۱
(غافر/ ۴۶)

الکاظم (علیه السلام)- یُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ فِی قَبْرِهِ: مَنْ رَبُّکَ؟ ... وَ یُقَالُ لِلْکَافِرِ: مَنْ رَبُّکَ؟ فَیَقُولُ: اللَّهُ. فَیُقَالُ: مَنْ نَبِیُّکَ؟ فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله). فَیُقَالُ: مَا دِینُکَ؟ فَیَقُولُ: الْإِسْلَامُ. فَیُقَالُ: مِنْ أَیْنَ عَلِمْتَ ذَلِکَ؟ فَیَقُولُ: سَمِعْتُ النَّاسَ یَقُولُونَ فَقُلْتُ. فَیَضْرِبَانِهِ بِمِرْزَبَهًٍْ لَوِ اجْتَمَعَ عَلَیْهَا الثَّقَلَانِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ لَمْ یُطِیقُوهَا. قَالَ: فَیَذُوبُ کَمَا یَذُوبُ الرَّصَاصُ ثُمَّ یُعِیدَانِ فِیهِ الرُّوحَ فَیُوضَعُ قَلْبُهُ بَیْنَ لَوْحَیْنِ مِنْ نَارٍ فَیَقُولُ: یَا رَبِّ أَخِّرْ قِیَامَ السَّاعَهًْ.

امام کاظم (علیه السلام)- به مؤمن در قبرش می‌گوید: «پروردگارت کیست»؟ ... و به شخص کافر [در قبر] گفته می‌شود: «کیست پروردگار تو»؟ می‌گوید: «خدا»، پس گفته می‌شود: «کیست پیغمبر تو»؟ می‌گوید: «محمّد (صلی الله علیه و آله)». پس گفته می‌شود: «چیست دین تو»؟ می‌گوید: «اسلام»، پس به او گفته می‌شود: «این امور را [که در جواب سؤال و پرسش‌های ما گفتی] از کجا دانستی»؟ می‌گوید: «از مردم شنیدم که چنین می‌گفتند پس من هم آن را گفتم [و کافر چون به خدا و به سایر اصول عقاید اعتقاد ندارد و آنچه که اظهار می‌کند یا دروغ و یا از روی نفاق است] پس دو فرشته‌ی سؤال او را با عمودی چنان می‌زنند که اگر جنّ و انس برای تحمّل آن جمع شوند طاقت و توانایی بر آن نیاورند». حضرت فرمود: «پس آب می‌شود آنچنان که قلع و ارزیز [به‌واسطه‌ی حرارت آتش] آب می‌شود، سپس روح او را به بدنش برمی‌گردانند و قلب او را میان دو لوح از آتش می‌گذارند پس می‌گوید: «پروردگارا قیامت را به تأخیر انداز. [چون عذاب قبر او نسبت به عذاب روز قیامت اندک و ناچیز است از خداوند می‌خواهد که روز قیامت به تأخیر افتد]».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۴
بحارالأنوار، ج۶، ص۲۶۳/ نورالثقلین
۱ -۱۲
(غافر/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَنَانِ‌بْنِ‌سَدِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) ... ثُمَّ قَالَ عَلَی أَبِی‌الْخَطَّابِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهًِْ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ فَأَشْهَدُ بِاللَّهِ أَنَّهُ کَافِرٌ فَاسِقٌ مُشْرِکٌ وَ أَنَّهُ یُحْشَرُ مَعَ فِرْعَوْنَ فِی أَشَدِّ الْعَذَابِ غُدُوًّا وَ عَشِیًّا ثُمَّ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ إِنِّی لَأَنْفَسُ عَلَی أَجْسَادٍ أُصْلِیَتْ مَعَهُ النَّارَ.

امام صادق (علیه السلام)- حنان‌بن‌سدیر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم بر ابوالخطاب باشد من گواهی می‌دهم که او فاسق و کافر است و با فرعون محشور می‌شود و شب و روز دچار عذابی سخت است. به خدا من افسوس می‌خورم بر پیکرهایی که با او در آتش خواهند افتاد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۴
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۲۸۰

آل

۲ -۱
(غافر/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ مَنِ الْآلُ قَالَ ذُرِّیَّهًُْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَالَ قُلْتُ فَمَنِ الْأَهْلُ قَالَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) فَقُلْتُ قَوْلُهُ عزّوجلّ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ قَالَ وَ اللَّهِ مَا عَنَی إِلَّا ابْنَتَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌سلیمان دیلمی از پدرش نقل کرده است: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم مصادیق آل چه کسانی هستند»؟ حضرت پاسخ داد: «نسل پیامبر (صلی الله علیه و آله)». آنگاه پرسیدم: «پس «اهل» کیستند»؟ حضرت فرمود: «ائمه (علیهم السلام)». باز هم سؤال کردم: «پس منظور از آل در آیه‌ی أَدْخِلوا آل فِرْعَونَ أَشَدَّ العَذَابِ چیست»؟ ایشان فرمود: «به خدا قسم! منظور فقط دختر فرعون بوده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۲۶
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۲۱۶/ معانی الأخبار، ص۹۴/ البرهان/ متشابه القرآن، ج۲، ص۶۰
بیشتر