آیه اَنزَلَ مِنَّ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رَابِیاً وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ ابْتِغَاءَ حِلْیَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ کَذالِکَ یَضْرِبُ اللهُ الْحَقَّ وَ الْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاءً وَ أَمَّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ کَذالِکَ یَضْرِبُ اللهُ الْأَمْثالَ [17]
[خداوند] از آسمان آبى فرو فرستاد؛ و از هر درّه و رودخانه‌اى به اندازه‌ی آن‌ها سیلابى جارى شد؛ سپس سیلاب بر روى خود کفى حمل کرد؛ [همچنین] و از آنچه [در کوره‌ها]، براى به دست آوردن زینت آلات یا وسایل زندگى، آتش بر آن مى‌افروزند، کف‌هایى مانند آن به وجود مى‌آید، خداوند براى، حق و باطل چنین مثالى مى‌زند، سرانجام کف‌ها به بیرون پرتاب مى‌شوند، ولى آنچه به مردم سود مى‌رساند [آب یا فلزّ خالص] در زمین مى‌ماند؛ خداوند اینچنین مثال مى‌زند.
الباقر (علیه السلام)- أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها یَقُولُ الْکَبِیرُ عَلَی قَدْرِ کِبَرِهِ وَ الصَّغِیرُ عَلَی قَدْرِ صِغَرِه وِ قَوْلُهُ اللَّهُ: أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً. یَقُولُ: أَنْزَلَ الْحَقَّ مِنَ السَّمَاءِ فَاحْتَمَلَتْهُ الْقُلُوبُ بِأَهْوَائِهَا ذُو الْیَقِینِ عَلَی قَدْرِ یَقِینِهِ وَ ذُو الشَّکِّ عَلَی قَدْرِ شَکِّهِ فَاحْتَمَلَ الْهَوَی بَاطِلًا کَثِیراً وَ جَفَاءً فَالْمَاءُ هُوَ الْحَقُّ وَ الْأَوْدِیَةُ هِیَ الْقُلُوبُ وَ السَّیْلُ هُوَ الْهَوَی وَ الزَّبَدُ هُوَ الْبَاطِلُ وَ الْحِلْیَةُ وَ الْمَتَاعُ هُوَ الْحَقُّ قَالَ اللَّهُ: کَذلِکَ یَضْرِبُ اللهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ {فَ}الزَّبَدُ وَ خُبْثُ الْحِلْیَهًِْ هُوَ الْبَاطِلُ وَ الْمَتَاعُ وَ الْحِلْیَةُ هُوَ الْحَقُّ مَنْ أَصَابَ الزَّبَدَ وَ خُبْثَ الْحِلْیَهًِْ فِی الدُّنْیَا لَمْ یَنْتَفِعْ بِهِ وَ کَذَلِکَ صَاحِبُ الْبَاطِلِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ لَا یَنْتَفِعُ بِهِ وَ أَمَّا الْحِلْیَةُ وَ الْمَتَاعُ فَهُوَ الْحَقُّ مَنْ أَصَابَ الْحِلْیَهًَْ وَ الْمَتَاعَ فِی الدُّنْیَا انْتَفَعَ بِهِ وَ کَذَلِکَ صَاحِبُ الْحَقِّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ یَنْفَعُهُ کَذلِکَ یَضْرِبُ اللهُ الْأَمْثالَ قَوْلُهُ زَبَداً رابِیاً أَیْ مُرْتَفِعاً وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ ابْتِغاءَ حِلْیَةٍ یَعْنِی مَا یَخْرُجُ مِنَ الْمَاءِ مِنَ الْجَوَاهِرِ وَ هُوَ مَثَلٌ أَیْ یَثْبُتُ الْحَقُّ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ وَ فِی قُلُوبِ الْکُفَّارِ لَا یَثْبُتُ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً یَعْنِی یَبْطُلُ وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ وَ هَذَا مَثَلُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: کَذلِکَ یَضْرِبُ اللهُ الْأَمْثال.
امام باقر (علیه السلام)- أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِهَا؛ خداوند متعال می‌فرماید: رودخانه‌های بزرگ به اندازه‌ی بزرگی آن‌ها و رودخانه‌های کوچک به اندازه‌ی کوچکی آن‌ها ... اینکه خداوند متعال می‌فرماید: أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء؛ فرمود: «خداوند حق را از آسمان فرومی‌فرستد و دلها براساس هوای درونی خود، آن را در خود جای می‌دهند. معتقدان به‌اندازه‌ی یقین خود، حق را دریافت میکنند و دل‌هایی که شک دارند نیز به‌اندازه‌ی شکّ خود. هوی مقدار زیادی باطل و جفا را دربرمی‌گیرد. بنابراین مقصود از آب در این آیه، همان حق است و وادی‌ها همان دلها هستند. سیل، همان هوی است و زبد (کف) باطل است و حلیه و متاع، همان حق است؛ خداوند فرموده است: کَذَلِکَ یَضْرِبُ اللهُ الحَقَّ وَ الْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاء وَ أَمَّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الأَرْضِ؛ پس کف و جرم آهن، باطل است و کالا و زینت، حق است هرکس که در این دنیا بهره‌اش کف و جرم آهن باشد، سودی نمی‌برد و طرفی نمی‌بندد. هم چنان که آنکه باطل میآورد، در روز قیامت، سودی نمی‌برد. امّا متاع و زینت، همان حق است و آن که صاحب این دو باشد، در دنیا بهره‌مند است و آن که با حق باشد، در قیامت نیز سود خواهد برد. کَذَلِکَ یَضْرِبُ اللهُ الأَمْثَالَ. زَبَدًا رَّابِیًا؛ یعنی بلند و مرتفع وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ ابْتِغَاء حِلْیَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ؛ مقصود، گوهرهایی است که از آب بیرون‌آورید که این امثال است؛ یعنی حق در دل انسان‌های با ایمان، ثابت میشود و در دل کافران، ثابت و استوار نمی‌گردد. فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاء؛ یعنی باطل می‌کند، وَ أَمَّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الأَرْضِ و این مثالی است برای مؤمنان و مشرکان. خداوند متعال فرموده است: کَذَلِکَ یَضْرِبُ اللهُ الأَمْثَالَ.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- وَ قَدْ بَیَّنَ اللَّهُ تَعَالَی قِصَصَ الْمُغَیِّرِینَ بِقَوْلِهِ ... یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ یَعْنِی أَنَّهُمْ أَثْبَتُوا فِی الْکُتُبِ مَا لَمْ یَقُلْهُ اللَّهُ لِیَلْبِسُوا عَلَی الْخَلِیقَهًِْ فَأَعْمَی اللَّهُ قُلُوبَهُمْ حَتَّی تَرَکُوا فِیهِ مَا دَلَّ عَلَی مَا أَحْدَثُوهُ فِیهِ وَ حَرَّفُوا مِنْهُ وَ بَیَّنَ عَنْ إِفْکِهِمْ وَ تَلْبِیسِهِمْ وَ کِتْمَانِ مَا عَلِمُوهُ مِنْهُ وَ لِذَلِکَ قَالَ لَهُمْ: لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ ضَرَبَ مَثَلَهُمْ بِقَوْلِهِ: فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ فَالزَّبَدُ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ کَلَامُ الْمُلْحِدِینَ الَّذِینَ أَثْبَتُوهُ فِی الْقُرْآنِ فَهُوَ یَضْمَحِلُّ وَ یَبْطُلُ وَ یَتَلَاشَی عِنْدَ التَّحْصِیلِ وَ الَّذِی یَنْفَعُ النَّاسَ مِنْهُ فَالتَّنْزِیلُ الْحَقِیقِیُّ الَّذِی لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ وَ الْقُلُوبُ تَقْبَلُهُ وَ الْأَرْضُ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ هِیَ مَحَلُّ الْعِلْمِ وَ قَرَارُهُ وَ لَیْسَ یَسُوغُ مَعَ عُمُومِ التَّقِیَّهًِْ التَّصْرِیحُ بِأَسْمَاءِ الْمُبَدِّلِینَ وَ لَا الزِّیَادَهًُْ فِی آیَاتِهِ عَلَی مَا أَثْبَتُوهُ مِنْ تِلْقَائِهِمْ فِی الْکِتَابِ لِمَا فِی ذَلِکَ مِنْ تَقْوِیَهًِْ حُجَجِ أَهْلِ التَّعْطِیلِ وَ الْکُفْرِ وَ الْمِلَلِ الْمُنْحَرِفَهًِْ عَنْ قِبْلَتِنَا وَ إِبْطَالِ هَذَا الْعِلْمِ الظَّاهِرِ الَّذِی قَدِ اسْتَکَانَ لَهُ الْمُوَافِقُ وَ الْمُخَالِفُ بِوُقُوعِ الِاصْطِلَاحِ عَلَی الِایتِمَارِ لَهُمْ وَ الرِّضَا بِهِمْ.
امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال در بیان قصّه های تغییر دهندگان فرمود: ... آنان می‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش سازند ولی خدا جز این نمی‌خواهد که نور خود را کامل کند. (توبه/۳۲) یعنی برای آن که امر را بر مردم مبهم کنند، در کتاب خدا چیزی را ثبت کردند که کلام خدا نبود، پس خداوند نیز دل هایشان را کور کرد تا آنان آنچه را که در کتاب او بر اموری دلالت دارد که آنان در آن بدعت می گذارند و آن را تحریف می کنند، رها کنند و از دروغگویی و دغل‌کاری و پنهانکاری آنان در آنچه خود از کتاب او می‌دانند، پرده برداشت. از این رو به آنان فرمود: چرا حق را با باطل [می‌آمیزید و] مشتبه می‌کنید [تا دیگران نفهمند و گمراه شوند]. (آل عمران/۷۱) و درباره آنان مثالی زد و فرمود: فَامّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاءً وَامّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الأَرْضِ؛ کف در این جا همان کلامی است که ملحدان در قرآن ثبت کردند و این کلام، به هنگام برداشت، نابود و باطل و متلاشی می شود. امّا آنچه که مردم را سود می رساند، تنزیل راستین است که هیچ‌گونه باطلی، نه از پیش‌رو و نه از پشت‌سر، به سراغ آن نمی‌آید. (فصّلت/۴۲) و دل ها آن را می پذیرند و زمین نیز در این جا همان محل و جایگاه علم است. پس بسته به امر فراگیر تقیّه، آشکار کردن نام‌های تبدیل کنندگان روا نیست، همان گونه که افزودن بر آیات درباره آنچه آنان از جانب خود در کتاب خدا ثبت کردند نیز روا نیست؛ چرا که این کار، سبب نیرومند شدن دلایل اهل تعطیل و کفرپیشگان و ملّت های منحرف از قبله ما می شود و به باطل شدن این علم آشکار می انجامد. علمی که موافق و مخالف به آن گردن نهاده اند؛ چرا که برای آنان سودمند می افتد و خشنودی آنان را فراهم می آورد و از این رو آن را می پذیرند.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قوله: أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رابِیاً أَیْ مُرْتَفِعاً وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ ابْتِغاءَ حِلْیَةٍ یَعْنِی مَا یَخْرُجُ مِنَ الْمَاءِ مِنَ الْجَوَاهِرِ وَ هُوَ مَثَلٌ أَیْ یَثْبُتُ الْحَقُّ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ وَ فِی قُلُوبِ الْکُفَّارِ لَا یَثْبُتُ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً یَعْنِی یَبْطُلُ وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ وَ هَذَا مَثَلُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُشْرِکِینَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رابِیاً یعنی بلند و مرتفع. وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ ابْتِغاءَ حِلْیَةٍ؛ یعنی جواهری که آب به دست می‌آید و این مثل است؛ یعنی حق در دل مؤمنین ثابت می‌ماند ولی در دلهای کافران ثابت نمی‌ماند. فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً؛ امّا کف از بین می‌رود. وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ. این مثلی است برای مؤمنین و مشرکین.