آیه ۲۱ - سوره ابراهیم

آیه وَ بَرَزُوا للهِ جَميعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللهُ لَهَدَيْناكُمْ سَواءٌ عَلَيْنا أَ جَزِعْنا أَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحيصٍ [21]

و [در قیامت] همه‌ی آن‌ها در برابر [دادگاه عدل] خدا ظاهر مى‌شوند؛ دراین‎هنگام، ضعفا [و پیروان نادان] به مستکبران [و پیشوایان گمراه] مى‌گویند: «ما پیروان شما بودیم؛ آیا [اکنون که گرفتار مجازات الهى شده‎ایم] حاضرید سهمى از عذاب الهى را از ما بردارید»؟ آن‌ها مى‎گویند:«اگر خدا ما را هدایت کرده بود، ما نیز شما را هدایت مى‎کردیم؛ [ولى اکنون] چه بى‎تابى کنیم و چه شکیبایى، تفاوتى براى ما ندارد؛ راه گریزى براى ما نیست».

۱
(ابراهیم/ ۲۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ بَرَزُوا لِلهِ جَمِیعاً مَعْنَاهُ مُسْتَقْبَلٌ أَنَّهُمْ یَبْرُزُونَ وَ اللَّفْظُ مَاضٍ وَ قَوْلُهُ لَوْ هَدانَا اللهُ لَهَدَیْناکُمْ فَالْهُدَی هَاهُنَا هُوَ الثَّوَابُ سَواءٌ عَلَیْنَا أَ جَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنا مَا لَنا مِنْ مَحِیصٍ أَیْ مَفَرٍّ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ بَرَزُواْ لِلهِ جَمِیعًا؛ مفهوم این جمله، مربوط به آینده است. یعنی با آنکه لفظ فعل، ماضی است، امّا معنای فعل مضارع یَبرُزون را می‌رساند. در آیه: لَوْ هَدَانَا اللهُ لَهَدَیْنَاکُمْ؛ مقصود از هدایت، همان ثواب است. سَوَاء عَلَیْنَآ أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِن مَّحِیصٍ؛ یعنی گریزگاه.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۶۴
القمی، ج۱، ص۳۶۸/ البرهان
۲
(ابراهیم/ ۲۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فی المصباح المتهجد وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللهِ مِنْ شَیْءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللهُ لَهَدَیْناکُمْ أَ فَتَدْرُونَ الِاسْتِکْبَارَ مَا هُوَ هُوَ تَرْکُ الطَّاعَهًِْ لِمَنْ أُمِرُوا بِطَاعَتِهِ وَ التَّرَفُّعُ عَلَی مَنْ نُدِبُوا إِلَی مُتَابَعَتِهِ وَ الْقُرْآنُ یَنْطِقُ مِنْ هَذَا عَنْ کَثِیرٍ إِنْ تَدَبَّرَهُ مُتَدَبِّرٌ زَجَرَهُ وَ وَعَظَهُ.

امام علی (علیه السلام)- به خاطر بیاور هنگامی را که در آتش دوزخ با هم محاجّه می‌کنند. الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللهِ مِنْ شَیْءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللهُ لَهَدَیْناکُمْ؛ فرمود: «آیا می‌دانید استکبار چیست؟! استکبار یعنی ترک‌نمودن و پیروی‌نکردن از کسی که خدا امر به پیروی او نموده و سرپیچی‌کردن از فرمان کسی که خدا امر به متابعت او کرده و قرآن کریم در بسیاری از موارد گویای این مطلب است اگر کسی در قرآن تدبیر کند و دقّت کند، قرآن او را آگاه کرده و نصیحت می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۶۴
بحارالأنوار، ج۹۴، ص۱۱۶/ إقبال الأعمال، ص۴۶۳/ المصباح للکفعمی، ص۶۹۸/ نورالثقلین
بیشتر