آیه رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثيراً مِنَ النَّاسِ فَمَنْ تَبِعَني فَإِنَّهُ مِنِّي وَ مَنْ عَصاني فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحيمٌ [36]
پروردگارا! آن‌ها (بت‌ها) بسیارى از مردم را گمراه ساختند. هرکس از من پیروى کند از منست و هرکس نافرمانى من کند، تو آمرزنده و مهربانى.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُه رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ فَإِنَّ الْأَصْنَامَ لَمْ تُضِلَّ وَ إِنَّمَا ضَلَّ النَّاسُ بِهَا.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیرًا مِّنَ النَّاسِ، بت‌ها کسی را به گمراهی نمی‌کشند بلکه این مردم هستند که به‌وسیله‌ی آن‌ها گمراه می‌شوند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا الضَّلَالُ الْمَنْسُوبُ إِلَی الْأَصْنَامِ فَقَوْلُهُ فِی قِصَّهًِْ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ ... وَ الْأَصْنَامُ لَا یُضْلِلْنَ أَحَداً عَلَی الْحَقِیقَهًِْ إِنَّمَا ضَلَّ النَّاسُ بِهَا وَ کَفَرُوا حِینَ عَبَدُوهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام علی (علیه السلام)- و امّا گمراهی منسوب به بت‌ها، سخن خدای تعالی در قصّه‌ی ابراهیم (علیه السلام) است: وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ؛ در حقیقت بت‌ها کسی را گمراه نمی‌کنند، بلکه مردم به‌وسیله‌ی آن‌ها گمراه شدند و وقتی آن‌ها را به‌جای خدای عزّوجلّ پرستش کردند، کافر شدند.
السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ سَعِیدِ‌بْنِِ‌الْمُسَیَّبِ قَال سَمِعْتُ عَلِیَّ‌بْنَ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ أَخْبِرْنِی إِنْ کُنْتَ عَالِماً عَنِ النَّاسِ وَ عَنْ أَشْبَاهِ النَّاسِ وَ عَنِ النَّسْنَاسِ فَقَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَا حُسَیْنُ (علیه السلام) أَجِبِ الرَّجُلَ فَقَالَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) أَمَّا قَوْلُکَ أَخْبِرْنِی عَنِ النَّاسِ فَنَحْنُ النَّاسُ وَ لِذَلِکَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ فِی کِتَابِهِ ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاسُ فَرَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الَّذِی أَفَاضَ بِالنَّاسِ وَ أَمَّا قَوْلُکَ أَشْبَاهُ النَّاسِ فَهُمْ شِیعَتُنَا وَ هُمْ مَوَالِینَا وَ هُمْ مِنَّا وَ لِذَلِکَ قَالَ إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
امام علی (علیه السلام)- سعیدبن‌مسیّب گوید: از امام سجّاد (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «مردی خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و عرض کرد: «اگر به‌راستی دانشمند هستی، مرا از مردم و اشباه مردم و نسناس آگاه گردان». امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «ای حسین (علیه السلام)! پاسخ این مرد را بده». امام حسین (علیه السلام) فرمود: «امّا اینکه گفتی ناس (مردم) چه کسانی هستند؟ آن مردم، ماییم و لذا خداوند سبحان در قرآن می‌فرماید: سپس از همان‌جا که مردم کوچ می‌کنند، [به‌سوی سرزمین منی] کوچ کنید!. (بقره/۱۹۹) و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن کسی بود که مردم را کوچ می‌داد. و امّا اینکه از اشباه مردم پرسیدی؛ آن‌ها شیعیان ما و دوستان ما و از ما هستند و از همین‌رو ابراهیم (علیه السلام) فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنّی».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَنَحْنُ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ نَحْنُ وَرِثْنَاهُ وَ نَحْنُ أُولُو الْأَرْحَامِ الَّذِینَ وَرِثْنَا الْکَعْبَهًَْ وَ نَحْنُ آلُ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) أَ‌فَتَرْغَبُونَ عَنْ مِلَّهًِْ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
امام علی (علیه السلام)- ما سزاوارترین مردم به حضرت ابراهیم (علیه السلام) هستیم و از او ارث می‌بریم و ما همان خویشاوندان]رسول خدا (صلی الله علیه و آله) [هستیم که وارث کعبه‌ایم و ما آل ابراهیم (علیه السلام) هستیم. آیا از دین ابراهیم (علیه السلام) برمی‌گردید درحالی‌که خدای متعال فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ تَوَلَّی آلَ مُحَمَّد (وَ قَدَّمَهُمْ عَلَی جَمِیعِ النَّاسِ بِمَا قَدَّمَهُمْ مِنْ قَرَابَهًِْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَهُوَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (لِمَنْزِلَتِهِ عِنْدَ آلِ مُحَمَّد (لَا أَنَّهُ مِنَ الْقَوْمِ بِأَعْیَانِهِمْ وَ إِنَّمَا هُوَ مِنْهُمْ بِتَوَلِّیهِ إِلَیْهِمْ وَ اتِّبَاعِهِ إِیَّاهُمْ وَ کَذَلِکَ حُکْمُ اللَّهِ فِی کِتَابِهِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ وَ قَوْلُ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس آل محمّد (را دوست بدارد و آن‌ها را همان‌گونه که بر دیگر خویشاوندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مقدّم می‌داند بر همه‌ی مردم نیز مقدّم بداند، پس این فرد از آل محمّد (محسوب میشود، البتّه نه از شخص آن‌ها بلکه به خاطر ولایت‌پذیری و دوستی آن‌ها از آل محمّد (به شمار می‌رود و حکم خدای متعال در قرآن نیز این‌چنین است که فرمود: و کسانی که از شما با آنان دوستی کنند، از آن‌ها هستند. (مائده/۵۱) و سخن ابراهیم (علیه السلام) نیز از این باب است که فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ قَال دَخَلَ سَعْدُ‌بْنُ‌عَبْدِ‌الْمَلِکِ وَ کَانَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) یُسَمِّیهِ سَعْدَ الْخَیْرِ وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْعَزِیزِ‌بْنِ‌مَرْوَانَ عَلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَبَیْنَا یَنْشِجُ کَمَا تَنْشِجُ النِّسَاءُ قَالَ فَقَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) مَا یُبْکِیکَ یَا سَعْدُ قَالَ وَ کَیْفَ لَا أَبْکِی وَ أَنَا مِنَ الشَّجَرَهًِْ الْمَلْعُونَهًِْ فِی الْقُرْآنِ فَقَالَ لَهُ لَسْتَ مِنْهُمْ أَنْتَ أُمَوِیٌّ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَحْکِی عَنْ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه گوید: سعدبنعبدالملک که او را امام باقر (علیه السلام) سعد الخیر نامید، خدمت آن جناب رسید. سعد از فرزندان عبدالعزیزبنمروان بود. مثل زن‌های مصیبت‌زده اشک می‌ریخت. امام (علیه السلام) فرمود: «چرا گریه می‌کنی»؟ عرض کرد: «چرا گریه نکنم و حال اینکه در قرآن مرا از شجره‌ی ملعونه (بنی‌امیّه) شمرده‌اند». امام (علیه السلام) فرمود: «تو از آن‌ها نیستی، تو از جمله‌ی افراد خاندان بنی‌امیّه هستی که از خانواده‌ی اولاد پیامبر (صلی الله علیه و آله) به شمار می‌روی! مگر نشنیده‌ای این آیه را که خداوند از قول ابراهیم (علیه السلام) نقل می‌کند: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یُحْشَرُ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ قَالَ إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- انسان با کسی که دوست دارد محشور میشود، ابراهیم (علیه السلام) فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی عُبَیْدَهًَْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ: مَنْ أَحَبَّنَا فَهُوَ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ. قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ، مِنْکُمْ؟ قَالَ: مِنَّا وَ اللَّهِ، أَمَا سَمِعْتَ قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
امام باقر (علیه السلام)- ابی‌عبیده از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: «هرکس که ما را دوست داشته باشد، از زمره‌ی ما اهل بیت (خواهد بود». من عرض کردم: «فدایت شوم! واقعاً از شما هستند»؟ فرمود: «به خدا قسم! که از ما هستند. مگر تو این سخن ابراهیم (علیه السلام) را نشنیده‌ای: فَمَن تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی»؟!
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنِ اتَّقَی اللَّهَ مِنْکُمْ وَ أَصْلَحَ فَهُوَ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ. قَالَ: مِنْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ؟ قَالَ: مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ، قَالَ فِیهَا إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام): فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی. قَالَ عُمَرُ بْنُ یَزِیدَ: قُلْتُ لَهُ: مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (؟ قَالَ: إِی وَ اللَّهِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (إِی وَ اللَّهِ مِنْ أَنْفُسِهِمْ، أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام): فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن حلبی از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: هرکس از میان شما تقوای خدا را پیشه کنید و عمل صالح انجام دهد، از ما اهل بیت است. گفتم: «از شما اهل بیت»؟! فرمود: «از ما اهل بیت است. ابراهیم (علیه السلام) در این مورد فرموده است: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی». عرض کردم: «از آل محمّد (است»؟! فرمود: «بله، به خدا سوگند! از آل محمّد (است، بله به خدا سوگند! از خود آن‌هاست. آیا نشنیده‌ای که خداوند می‌فرماید: سزاوارترین مردم به ابراهیم، آن‌ها هستند که از او پیروی کردند، و [در زمان و عصر او، به مکتب او وفادار بودند همچنین] این پیامبر و کسانی که [به او] ایمان آورده‌اند [از همه سزاوارترند] و خداوند، ولیّ و سرپرست مؤمنان است. (آل عمران/۶۸) و این سخن ابراهیم (علیه السلام) که در قرآن آمده است: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُمَرَ‌بْنِِ‌یَزِیدَ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَا ابْنَ‌یَزِیدَ أَنْتَ وَ اللَّهِ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (قَالَ إِی وَ اللَّهِ مِنْ أَنْفُسِهِمْ قُلْتُ مِنْ أَنْفُسِهِمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ إِی وَ اللَّهِ مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَا عُمَرُ أَمَا تَقْرَأُ کِتَابَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اللهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ أَوَمَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ اسْمُهُ فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
امام صادق (علیه السلام)- عمربن‌زید گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای فرزند یزید، به خداوند سوگند! تو از ما اهل بیت هستی». گفتم: «قربانت گردم! من از آل محمّد (هستم»؟! فرمود: «آری! از آن‌هایی». گفتم: «فدایت شوم از خود آن‌ها محسوب می‌شوم»؟ فرمود: «آری، به خدا سوگند! از خود آن‌ها محسوب می‌شوی. ای عمر! مگر این آیه را در قرآن نخوانده‌ای که خدای عزّوجلّ فرمود: سزاوارترین مردم به ابراهیم، آن‌ها هستند که از او پیروی کردند، و [در زمان و عصر او، به مکتب او وفادار بودند همچنین] این پیامبر و کسانی که [به او] ایمان آورده‌اند [از همه سزاوارترند] و خداوند، ولیّ و سرپرست مؤمنان است. (آل عمران/۶۸) و همچنین این آیه را که خدای متعال فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیم».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) کَتَبَ إِلَی مُعَاوِیَهًَْ مِنْ عَبْدِ اللَّهِ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِلَی مُعَاوِیَهًَْ وَ بَعْدُ ... قَالَ اللَّهُ لِإِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) إِنَّ اللهَ اصْطَفی لَکُمُ الدِّینَ أَ‌فَتَرْغَبُ عَنْ مِلَّتِهِ وَ قَدِ اصْطَفَاهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ هُوَ فِی الْآخِرَهًِْ مِنَ الصَّالِحِینَ أَمْ غَیْرَ الْحَکَمِ تَبْغِی حَکَماً أَمْ غَیْرَ الْمُسْتَحْفِظِ مِنَّا تَبْغِی إِمَاماً الْإِمَامَهًُْ لِإِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ تَبَعٌ لَهُمْ لَا یَرْغَبُونَ عَنْ مِلَّتِهِ قَالَ فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی أَدْعُوکَ یَا مُعَاوِیَهًُْ إِلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ (علیه السلام) وَ کِتَابِهِ وَ وَلِیِّ أَمْرِهِ الْحَکِیمِ مِنْ آلِ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ إِلَی الَّذِی أَقْرَرْتَ بِهِ زَعَمْتَ إِلَی اللَّهِ وَ الْوَفَاءِ بِعَهْدِه.
امام علی (علیه السلام)- علی (علیه السلام) به معاویه نوشت: «از بنده‌ی خدا امیرالمؤمنین علیّبنابیطالب (علیه السلام) به معاویه ... خداوند به ابراهیم (علیه السلام) فرمود: خداوند برای شما این دین [توحیدی] را برگزیده است. (بقره/۱۳۲) آیا از آیین او روی برمی‌گردانی درحالی‌که خدا او را در این جهان برگزید و او در جهان دیگر، از صالحان است، یا کسی را به داوری برمی‌گزینی که سزاوار داوری نیست؟ یا امامی غیر از ما را برای حفاظت از دین خدا می‌جویی؟ امامت برای ابراهیم (علیه السلام) و ذرّیّه‌ی اوست و مؤمنان تابع آن‌ها هستند؛ از آیین او روی گردان نیستند. ابراهیم (علیه السلام) فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی. ای معاویه! تو را به‌سوی خدا و رسول او و کتابش و ولیّ امرش که حکیم و از آل ابراهیم (علیه السلام) است دعوت می‌کنم و به‌سوی خدایی که گمان می‌کنی به او اقرار کرده‌ای و به وفای به عهدش فرا می‌خوانم».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْإِمَامُ کَلِمَهًُْ اللَّهِ وَ حُجَّهًُْ اللَّهِ وَ وَجْهُ اللَّهِ وَ نُورُ اللَّهِ وَ حِجَابُ اللَّهِ وَ آیَهًُْ اللَّهِ یَخْتَارُهُ اللَّه ... خُلَفَاءُ النَّبِیِّ الْکَرِیمِ وَ أَبْنَاءُ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ وَ أُمَنَاءُ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ السَّنَامُ الْأَعْظَمُ وَ الطَّرِیقُ الْأَقْوَمُ مَنْ عَرَفَهُمْ وَ أَخَذَ عَنْهُمْ فَهُوَ مِنْهُمْ وَ إِلَیْهِ الْإِشَارَهًُْ بِقَوْلِهِ فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.
امام علی (علیه السلام)- امام کلمهًْ اللَّه و حجّهًْ اللَّه و وجه اللَّه و نور اللَّه و حجاب اللَّه و آیه‌ی خداست که او انتخابش می‌کند ... آنان جانشینان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و فرزندان مهربان و بخشنده و امانتداران خدای بلند مرتبه هستند. ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ دارای مقامی والا و راهی استوارند؛ هرکه آن‌ها را بشناسد و از ایشان اقتباس کند، از آن‌هاست. و این آیه به همین معنی اشاره دارد: فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی.