آیه وَ جَعَلُواْ لِله‌ِ أَندَادًا لِّيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُواْ فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلىَ النَّارِ [30]
آن‌ها براى خدا همتايانى قرار داده‌اند، تا [مردم را] از راه او [منحرف و] گمراه سازند، بگو: «[چند روزى از زندگى دنيا و لذّات آن] بهره گيريد؛ امّا سرانجام كار شما [رفتن] به‌سوى آتش [دوزخ] است»!
الصّادق (علیه السلام)- جَاءَ ابْنُ الْکَوَّاءِ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَسَأَلَهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ قَال: تِلْکَ قُرَیْشٌ بَدَّلُوا نِعْمَةَ اللهِ کُفْراً وَ کَذَّبُوا نَبِیَّهُمْ یَوْمَ بَدْرٍ.
امام صادق (علیه السلام)- ابن‌کواء نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و در مورد آیه: أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ پرسید، امام علی (علیه السلام) فرمود: مقصود، قبیله‌ی قریش است؛ بَدَّلُوا نِعْمَةَ اللهِ کُفْراً و پیامبرشان را در روز بدر تکذیب نمودند.
الصّادق (علیه السلام)- عن عمروبن‌سعید قال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً قَالَ فَقَالَ مَا تَقُولُونَ فِی ذَلِکَ فَقَالَ نَقُولُ هُمَا الْأَفْجَرَانِ مِنْ قُرَیْشٍ بَنُوأُمَیَّهًَْ وَ بَنُوالْمُغِیرَهًِْ فَقَالَ بَلَی هِیَ قُرَیْشٌ قَاطِبَهًًْ إِنَّ اللَّهَ خَاطَبَ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ إِنِّی فَضَّلْتُ قُرَیْشاً عَلَی الْعَرَبِ وَ أَنْعَمْتُ عَلَیْهِمْ نِعْمَتِی وَ بَعَثْتُ إِلَیْهِمْ رَسُولًا فَبَدَّلُوا نِعْمَتِی وَ کَذَّبُوا رَسُولِی.
امام صادق (علیه السلام)- عمروبن‌سعید گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً پرسیدم. فرمود: «شما در مورد آن، چه می‌گویید»؟ گفت: «ما معتقدیم که آن‌ها دو قبیله‌ی نابکار قریش بنی‌امیّه و بنی‌مغیره‌اند». فرمود: «آری! تمام، قریشی هستند. خداوند پیامبرش را مخاطب قرار داده است». و فرمود: «من قریش را بر عرب فضیلت داده و نعمت خود را بر آن‌ها ارزانی داشتم و پیامبرم را میان آن‌ها مبعوث کردم ولی آن‌ها نعمت مرا [به کفر] تبدیل کردند و پیامبرم را تکذیب کردند».
الباقر (علیه السلام)- عَنِ الْحَارِثِ النَّصْرِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً قَالَ مَا تَقُولُونَ فِی ذَلِکَ قُلْتُ نَقُولُ هُمُ الْأَفْجَرَانِ مِنْ قُرَیْشٍ بَنُوأُمَیَّهًَْ وَ بَنُوالْمُغِیرَهًِْ قَالَ ثُمَّ قَالَ هِیَ وَ اللَّهِ قُرَیْشٌ قَاطِبَهًًْ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَاطَبَ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ إِنِّی فَضَّلْتُ قُرَیْشاً عَلَی الْعَرَبِ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْهِمْ نِعْمَتِی وَ بَعَثْتُ إِلَیْهِمْ رَسُولِی فَبَدَّلُوا نِعْمَتِی کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ‌الْبَوَار.
امام باقر (علیه السلام)- حارث‌نصری گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خدای متعال: الَّذِینَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللهِ کُفْرًا پرسیدم. ایشان فرمود: «شما دراین‌باره چه نظری دارید»؟ عرض کردم: «ما می‌گوییم مقصود از این آیه، بدکارترین عرب؛ یعنی دو گروه بنی‌امیّه و بنی‌مغیره هستند». سپس امام (علیه السلام) فرمود: «به خدا قسم! منظور از این آیه همه‌ی قریش است. خداوند تبارک‌وتعالی پیامبرش را خطاب کرده و به او فرمود: «من قریش را بر عرب برتری دادم و نعمت خویش را بر آنان کامل گردانیدم و پیامبر و رسول خود را بهسوی آنان فرستادم، ولی آنان نعمت مرا ناسپاسی کردند آن‌ها این نعمت‌های مرا کفران کردند وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَار».
الصّادق (علیه السلام)- نَزَلَتْ فِی الْأَفْجَرَیْنِ مِنْ قُرَیْشٍ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ بَنِی‌الْمُغِیرَهًِْ فَأَمَّا بَنُوالْمُغِیرَهًِْ فَقَطَعَ اللَّهُ دَابِرَهُمْ یَوْمَ بَدْرٍ وَ أَمَّا بَنُوأُمَیَّهًَْ فَمُتِّعُوا إِلَی حِینٍ.
امام صادق (علیه السلام)- این آیه؛ درباره‌ی فاجرترین و بدکارترین مردم قریش؛ یعنی بنی‌امیّه و بنی‌مغیره است. خداوند در جنگ بدر، ریشه‌ی فرزندان مغیره را از بیخ و بن بَرکند و نابودشان ساخت؛ ولی امویان تا مدّت زمانی برخوردار گشتند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنَی بِهَا قُرَیْشاً قَاطِبَهًًْ الَّذِینَ عَادَوْا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ نَصَبُوا لَهُ الْحَرْبَ وَ جَحَدُوا وَصِیَّهًَْ وَصِیِّهِ.
امام صادق (علیه السلام)- مقصود از این آیه همگی قبیله‌ی قریش است؛ همه‌ی کسانی که با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دشمنی ورزیدند و با ایشان جنگیدند و وصایت وصیّ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را انکار کردند.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِِ‌سَابِقِ‌بْنِِ‌طَلْحَهًَْ الْأَنْصَارِیِّ قَال: کَانَ مِمَّا قَالَ هَارُونُ لِأَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) حِینَ أُدْخِلَ عَلَیْهِ مَا هَذِهِ الدَّارُ فَقَالَ هَذِهِ دَارُ الْفَاسِقِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی سَأَصْرِفُ عَنْ آیاتِیَ الَّذِینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ إِنْ یَرَوْا کُلَّ آیَةٍ لا یُؤْمِنُوا بِها وَ إِنْ یَرَوْا سَبِیلَ الرُّشْدِ لا یَتَّخِذُوهُ سَبِیلًا وَ إِنْ یَرَوْا سَبِیلَ الغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلًا وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنْها غافِلینَ فَقَالَ لَهُ هَارُونُ فَدَارُ مَنْ هِیَ قَالَ هِیَ لِشِیعَتِنَا فَتْرَهًٌْ وَ لِغَیْرِهِمْ فِتْنَهًٌْ قَالَ فَمَا بَالُ صَاحِبِ الدَّارِ لَا یَأْخُذُهَا فَقَالَ أُخِذَتْ مِنْهُ عَامِرَهًًْ وَ لَا یَأْخُذُهَا إِلَّا مَعْمُورَهًًْ قَالَ فَأَیْنَ شِیعَتُکَ فَقَرَأَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکِینَ مُنْفَکِّینَ حَتَّی تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَةُ قَالَ فَقَالَ لَهُ فَنَحْنُ کُفَّارٌ قَالَ لَا وَ لَکِنْ کَمَا قَالَ اللَّهُ الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ فَغَضِبَ عِنْدَ ذَلِکَ وَ غَلَّظَ عَلَیْهِ فَقَدْ لَقِیَهُ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) بِمِثْلِ هَذِهِ الْمَقَالَهًِْ وَ مَا رَهِبَهُ.
امام کاظم (علیه السلام)- محمدبن‌سابق‌بن‌طلحه گوید: از جمله سخنانی که هارون به موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) وقتی ایشان را پیش او آوردند گفت؛ این بود که پرسید: «این چه مکانی است»؟ فرمود: «این مکان فاسقین است، به‌زودی کسانی را که در روی زمین به‌ناحق تکبّر می‌ورزند، از [ِایمان به] آیات خود، منصرف می‌سازم! آن‌ها چنانند که اگر هر آیه و نشانه‌ای را ببینند، به آن ایمان نمی‌آورند اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمی‌کنند و اگر طریق گمراهی را ببینند، آن را راه خود انتخاب می‌کنند! [همه‌ی این‌ها] به خاطر آن است که آیات ما را تکذیب کردند و از آن غافل بودند! (اعراف/۱۴۶)». هارون گفت: «پس این مکان، جایگاه کیست»؟ فرمود: «این جایگاه یک فرصت و دوره‌ی کوتاه برای شیعیان ما و فتنه‌ای برای غیر آن‌هاست». گفت: «پس چرا صاحب اصلی این جایگاه، آن را پس نمی‌گیرد»؟ فرمود: «این جایگاه زمانی‌که از دست صاحب اصلی آن گرفته شده، سالم و آباد بوده و صاحب آن، آن را تحویل نمی‌گیرد مگر اینکه سالم و آباد باشد». هارون گفت: «پس شیعیان تو کجایند»؟ امام (علیه السلام) این آیه را خواند: کافران از اهل کتاب و مشرکان [می‌گفتند]: دست از آیین خود برنمی‌دارند تا دلیل روشنی برای آن‌ها بیاید. (بینه/۱) هارون گفت: «پس ما کافریم»؟ فرمود: «نه! ولی مشمول این آیه می‌شوید که خداوند فرموده؛ الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ». هارون خشمگین شده و غیظ وجودش را فراگرفت از اینکه دید ابوالحسن (علیه السلام) این‌گونه با او سخن گفت و هیچ هراسی از او نداشت.
الصّادق (علیه السلام)- أَخْبَرَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) بِمَا یَلْقَی أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلَ مَوَدَّتِهِمْ وَ شِیعَتَهُمْ مِنْهُمْ یَعْنِی بَنِی‌أُمَیَّهًَْ فِی أَیَّامِهِمْ وَ مُلْکِهِمْ قَالَ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی فِیهِمْ أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ* جَهَنَّمَ یَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند به پیامبر (صلی الله علیه و آله) اطّلاع داد که اهل‌بیت (و دوستان آن‌ها و شیعیان، در موقع حکومت بنی‌امیّه چه چیزها از ایشان خواهند دید و این آیه را درباره‌ی آن‌ها نازل کرد: أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ، جهنّم یَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرار.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا قَوْلُهُ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ فَأُولَئِکَ الْیَهُودُ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً فَغَضِبَ عَلَیْهِمْ فَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَهًَْ وَ الْخَنازِیر.
امام علی (علیه السلام)- غَیْرِ الْمغْضُوبِ عَلَیْهِمْ یهودان هستند که نعمت خدا را به کفر تبدیل نمودند خداوند بر آن‌ها خشم گرفت که به صورت میمون و خوک درآمدند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مَا بَالُ أَقْوَامٍ غَیَّرُوا سُنَّهًَْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَدَلُوا عَنْ وَصِیِّهِ لَا یَتَخَوَّفُونَ أَنْ یَنْزِلَ بِهِمُ الْعَذَابُ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ جَهَنَّمَ ثُمَّ قَالَ نَحْنُ النِّعْمَهًُْ الَّتِی أَنْعَمَ اللَّهُ بِهَا عَلَی عِبَادِهِ وَ بِنَا یَفُوزُ مَنْ فَازَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
امام علی (علیه السلام)- فرمود: اصبغ‌بن‌نباته گوید: امام علی (علیه السلام) فرمود: «چگونه باشد حال مردمی که سنّت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) را دگرگون ساختند و از وصیّ او روگردان شدند؟ ایشان نمی‌ترسند که عذاب بر آن‌ها نازل شود؟! سپس این آیه را تلاوت فرمود: أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَةَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَار». سپس فرمود: «ما هستیم آن نعمتی که خدا ببندگانش انعام فرموده هرکه در روز قیامت کامیاب شود به‌وسیله‌ی ما است».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- نِعْمَهًُْ اللَّهِ هُمُ الْأَئِمَّهًْ (علیه السلام) وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّ الْأَئِمَّهًَْ (علیه السلام) نِعْمَهًُْ اللَّهِ قَوْلُ اللَّهِ أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) نَحْنُ وَ اللَّهِ نِعْمَهًُْ اللَّهِ الَّتِی أَنْعَمَ بِهَا عَلَی عِبَادِهِ وَ بِنَا فَازَ مَنْ فَازَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- نعمت خدا، همان ائمّه (هستند و دلیل بر این مطلب آیه: أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً می‌باشد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «به خدا قسم! ما همان نعمت خدا هستیم که او بر بندگانش ارزانی داشته، هرکس رستگار گردیده به‌وسیله‌ی ما رستگار شده است».
الصّادقین (علیها السلام)- نِعْمَةُ اللهِ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله) إِذْ یُخْبِرُ أُمَّتَهُ بِمَنْ یُرْشِدُهُمْ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ (وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ ذَلِکَ مَعْنَی قَوْلِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لَا تَرْجِعُنَّ بَعْدِی کُفَّاراً یَضْرِبُ بَعْضُکُمْ رِقَابَ بَعْض.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- نِعْمَةُ اللهِ پیامبر (صلی الله علیه و آله) است زیرا امّت خود را به امامانی که آن‌ها را هدایت می‌کنند رهنمون می‌شود؛ وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ، این [آیه] معنی فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که فرمود: «مبادا بعد از من کافر شوید و به جان یکدیگر بیفتید»!
الصّادق (علیه السلام)- نِعْمَةُ اللهِ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلُ بَیْتِهِ حُبُّهُمْ إِیمَانٌ یُدْخِلُ الْجَنَّهًَْ وَ بُغْضُهُمْ کُفْرٌ وَ نِفَاقٌ یُدْخِلُ النَّارَ.
امام صادق (علیه السلام)- نِعْمَةُ اللهِ محمّد (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت او (هستند. حبّ و دوستی آن‌ها ایمان است و موجب بهشت می‌شود و کینه و نفاق با آن‌ها کفر است که موجب آتش [جهنّم] می‌گردد.