آیه ۲۳ - سوره حج

آیه إِنَّ اللهَ يُدْخِلُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فيها حَريرٌ [23]

خداوند كسانى را كه ايمانآورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند، در باغهاى بهشتى وارد مى‌كند كه از پاى درختانش نهرها جارى است؛ در آنجا با دستبندهايى از طلا و مرواريد زينت مى‌شوند و لباسهايشان از حرير است.

خداوند کسانی را که ایمان‌آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، در باغ‌های بهشتی وارد می کند که از پای درختانش نهرها جاری است

۱ -۱
(حج/ ۲۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قَالَ ابْن‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) وَ أُنْزِلَ فِی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ حَمْزَهًَْ وَ عُبَیْدَهًَْ إِنَّ اللهَ یُدْخِلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ إِلَی قَوْلِهِ صِراطِ الْحَمِیدِ.

ابن‌عبّاس ( آیات إِنَّ اللهَ یُدْخِلُ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ... صِراطِ الْحَمِیدِ. (حج/۲۴ ۲۳) درباره‌ی امیرالمؤمنین (حمزه (و عبیده نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۱۲
بحارا لأنوار، ج۴۱، ص۷۸/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۱۶ و بحارا لأنوار، ج۳۶، ص۱۱۸؛ «بتفاوت»/ المناقب، ج۳، ص۱۱۸/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۱۵
۱ -۲
(حج/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ شَوِّقْنِی فَقَالَ یَا أَبَامُحَمَّدٍ إِنَّ مِنْ أَدْنَی نَعِیمِ الْجَنَّهًِْ یُوجَدُ رِیحُهَا مِنْ مَسِیرَهًِْ أَلْفِ عَامٍ مِنْ مَسَافَهًِْ الدُّنْیَا وَ إِنَّ أَدْنَی أَهْلِ الْجَنَّهًِْ مَنْزِلًا لَوْ نَزَلَ بِهِ أَهْلُ الثَّقَلَیْنِ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ لَوَسِعَهُمْ طَعَاماً وَ شَرَاباً وَ لَا یَنْقُصُ مِمَّا عِنْدَهُ شَیْءٌ وَ إِنَّ أَیْسَرَ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ مَنْزِلَهًًْ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ فَیُرْفَعُ لَهُ ثَلَاثُ حَدَائِقَ فَإِذَا دَخَلَ أَدْنَاهُنَّ رَأَی فِیهَا مِنَ الْأَزْوَاجِ وَ الْخَدَمِ وَ الْأَنْهَارِ وَ الْأَثْمَارِ مَا شَاءَ اللَّهُ مِمَّا یَمْلَأُ عَیْنَهُ قُرَّهًًْ وَ قَلْبَهُ مَسَرَّهًًْ فَإِذَا شَکَرَ اللَّهَ وَ حَمِدَهُ قِیلَ لَهُ ارْفَعْ رَأْسَکَ إِلَی الْحَدِیقَهًِْ الثَّانِیَهًِْ فَفِیهَا مَا لَیْسَ فِی الْأُخْرَی فَیَقُولُ یَا رَبِّ أَعْطِنِی هَذِهِ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی إِنْ أَعْطَیْتُکَ إِیَّاهَا سَأَلْتَنِی غَیْرَهَا فَیَقُولُ رَبِّ هَذِهِ هَذِهِ فَإِذَا هُوَ دَخَلَهَا شَکَرَ اللَّهَ وَ حَمِدَهُ قَالَ فَیُقَالُ افْتَحُوا لَهُ بَابَ الْجَنَّهًِْ وَ یُقَالُ لَهُ ارْفَعْ رَأْسَکَ فَإِذَا قَدْ فُتِحَ لَهُ بَابٌ مِنَ الْخُلْدِ وَ یَرَی أَضْعَافَ مَا کَانَ فِیمَا قَبْلُ فَیَقُولُ عِنْدَ تَضَاعُفِ مَسَرَّاتِهِ رَبِّ لَکَ الْحَمْدُ الَّذِی لَا یُحْصَی إِذْ مَنَنْتَ عَلَیَّ بِالْجِنَانِ وَ نَجَّیْتَنِی مِنَ النِّیرَانِ قَالَ أَبُوبَصِیرٍ فَبَکَیْتُ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ زِدْنِی قَالَ یَا أَبَامُحَمَّدٍ إِنَّ فِی الْجَنَّهًِْ نَهَراً فِی حَافَتِهِ جَوَارٍ نَابِتَاتٌ إِذَا مَرَّ الْمُؤْمِنُ بِجَارِیَهًٍْ أَعْجَبَتْهُ قَلَعَهَا وَ أَنْبَتَ اللَّهُ مَکَانَهَا أُخْرَی قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ زِدْنِی قَالَ الْمُؤْمِنُ یُزَوَّجُ ثَمَانَمِائَهًِْ عَذْرَاءَ وَ أَرْبَعَهًَْ آلَافِ ثَیِّبٍ وَ زَوْجَتَیْنِ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ ثَمَانُمِائَهًِْ عَذْرَاءَ قَالَ: نَعَمْ مَا یَفْرِشُ فِیهِنَّ شَیْئاً إِلَّا وَجَدَهَا کَذَلِکَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مِنْ أَیِّ شَیْءٍ خُلِقْنَ الْحُورُ الْعِینُ قَالَ: مِنْ تُرْبَهًِْ الْجَنَّهًِْ النُّورَانِیَّهًِْ وَ یُرَی مُخُّ سَاقَیْهَا مِنْ وَرَاءِ سَبْعِینَ حُلَّهًًْ کَبِدُهَا مِرْآتُهُ وَ کَبِدُهُ مِرْآتُهَا، قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ لَهُنَّ کَلَامٌ یُکَلِّمْنَ بِهِ أَهْلَ الْجَنَّهًِْ قَالَ نَعَمْ کَلَامٌ یَتَکَلَّمْنَ بِهِ لَمْ یَسْمَعِ الْخَلَائِقُ بِمِثْلِهِ، قُلْتُ مَا هُوَ قَالَ یَقُلْنَ نَحْنُ الْخَالِدَاتُ فَلَا نَمُوتُ وَ نَحْنُ النَّاعِمَاتُ فَلَا نَبْأَسُ وَ نَحْنُ الْمُقِیمَاتُ فَلَا نَظْعَنُ وَ نَحْنُ الرَّاضِیَاتُ فَلَا نَسْخَطُ طُوبَی لِمَنْ خُلِقَ لَنَا وَ طُوبَی لِمَنْ خُلِقْنَا لَهُ نَحْنُ اللَّوَاتِی لَوْ أَن قَرْنَ إِحْدَانَا عُلِّقَ فِی جَوِّ السَّمَاءِ لَأَغْشَی نُورُهُ الْأَبْصَارَ فَهَاتَانِ الْآیَتَانِ وَ تَفْسِیرُهُمَا رَدٌّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ خَلْقَ الْجَنَّهًِْ وَ النَّارِ قَوْلِهِ: وَ هُدُوا إِلَی الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ قَالَ التَّوْحِیدِ وَ الْإِخْلَاصِ وَ هُدُوا إِلی صِراطِ الْحَمِیدِ قَالَ إِلَی الْوَلَایَهًِْ.

امام صادق ( ابوبصیر گوید: امام صادق (فرمود: «از کمترین نعمت‌های بهشت این است که بوی خوش آن از فاصله‌ی هزار سال از مسافت‌های دنیا به مشام می‌رسد؛ و پایین‌ترین منازل بهشت چنان است که اگر تمام جنّیان و انسان‌ها میهمانِ صاحب آن شوند غذا و نوشیدنی به همه ایشان خواهد رسید و از آنچه در اختیار آن بهشتی است چیزی کم نمی‌شود. و کم رتبه‌ترین بهشتیان چنان است که وقتی داخل بهشت می‌شود سه بوستان برایش آشکار شود، هنگامی‌که وارد پایین‌ترین آن‌ها شود به‌قدری از همسران، خدمتکاران، رودها و میوه‌ها ببیند که باعث چشم روشنی و شادشدن دلش گردد؛ چون شکر و سپاس خداوند را به‌جا آورد به وی خطاب می‌شود: «سرت را بالا بگیر و به باغ دوّم بنگر که در آن، چیزهایی است که در دیگری وجود ندارد». عرض می‌کند: «پروردگارا! این بوستان را به من عنایت فرما». خداوند متعال می‌فرماید: «اگر این را به تو بدهم بوستان دیگری از من خواهی خواست». عرض می‌کند: «پروردگارا! همین را می‌خواهم، همین را». چون وارد آن بوستان شود شکر و سپاس خداوند را به‌جا آورد. پس خطاب شود: «دری به‌سوی بهشت برایش بگشایید» و به او گفته شود: «سرت را بالا بگیر». ناگهان دری از درهای بهشت جاویدان، برایش گشوده گردد و چندین برابرِ آنچه در گذشته دیده بود را مشاهده می‌کند؛ وقتیکه شادمانی‌اش چندین برابر می‌شود، عرض می‌کند: «پروردگارا! ستایشی که قابل شمارش نباشد مخصوص توست چراکه با [بخشیدنِ] بهشت‌ها بر من منّت نهادی و مرا از دوزخ نجات بخشیدی». ابوبصیر گوید: در این هنگام من گریستم و به حضرت عرضکردم: «جانم به فدایت! بیشتر برایم بگو». حضرت فرمود: «ای ابامحمّد! در بهشت نهری است که در کناره‌های آن کنیزانی روییده‌اند؛ هرگاه مؤمن از کنار کنیزی عبور کند و از آن خوشش آید، آن را از جایش می‌کَنَد و خداوند به جایش، کنیز دیگری می‌رویاند». عرضکردم: «جانم به قربانت! بیشتر برایم بگو». فرمود: «مؤمن با هشتصد همسر باکره و چهارهزار همسر غیرباکره و با دوتن از حوریان چشم درشت ازدواج خواهد کرد». [با تعجب] پرسیدم:»فدایت شوم! هشتصد همسر باکره»؟! فرمود: «آری! و با هرکدام همبستر شود باز هم او را باکره خواهد یافت». پرسیدم: «فدایت شوم! حوریان چشم درشت از چه چیزی آفریده شده‌اند»؟ فرمود: «از خاک نورانی بهشت آفریده شده‌اند و مغز ساق پای آنان از پشت هفتاد جامه نمایاناست؛ اندرون حورّیه، آیینه‌ی مؤمن و اندرون مؤمن، آیینه‌ی حورّیه است». پرسیدم: «فدایت شوم! آیا حوریان سخنی دارند که در بهشت [با بهشتیان] بگویند»؟ فرمود: «آری! سخنی دارند که کسی گواراتر از آن نشنیده است». پرسیدم: «کلام آنان چیست»؟ فرمود: «با صدایی نرم و دلنشین گویند: ما جاودانه‌ایم و مرگ نداریم، ما شاداب هستیم و پژمرده نمی‌شویم، ما ماندگاریم و نمی‌رویم و ما خشنود هستیم و خشمگین نمی‌شویم. خوشا به حال کسی که برای ما آفریده شده است و خوشا به حال کسی‌که ما برای او آفریده شده‌ایم! ما کسانی هستیم که اگر گیسوی یکی از ما در بالای آسمان آویزان شود، نورش چشم‌ها را خیره خواهد کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۱۲
القمی، ج۲، ص۸۲

در آنجا با دستبندهایی از طلا و مروارید زینت می‌شوند و لباس‌هایشان از حریر است

۲ -۱
(حج/ ۲۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا أُدْخِلَ الْمُؤْمِنُ إِلَی مَنَازِلِهِ فِی الْجَنَّهًِْ وَ وُضِعَ عَلَی رَأْسِهِ تَاجُ الْمُلْکِ وَ الْکَرَامَهًِْ أُلْبِسَ حُلَلَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ الْیَاقُوتِ وَ الدُّرِّ الْمَنْظُومِ فِی الْإِکْلِیلِ تَحْتَ التَّاجِ قَالَ وَ أُلْبِسَ سَبْعِینَ حُلَّهًَْ حَرِیرٍ بِأَلْوَانٍ مُخْتَلِفَهًٍْ وَ ضُرُوبٍ مُخْتَلِفَهًٍْ مَنْسُوجَهًًْ بِالذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ اللُّؤْلُؤِ وَ الْیَاقُوتِ الْأَحْمَرِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یُحَلَّوْنَ فِیها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِیها حَرِیر.

پیامبر ( هنگامی‌که مؤمن را به منزلهایش در بهشت وارد کنند و بر سرش تاج سلطنت و کرامت نهند جامه‌هایی از طلا، نقره و یاقوت به همراه مرواریدی که به رشته درآورده شده در دستاری زیر آن تاج به او بپوشانند و هفتاد جامه‌ی حریر به رنگهای گوناگون و انواع مختلف که از طلا، نقره، مروارید و یاقوت‌سرخ بافته شده بر تنَش کنند؛ این است معنای سخن خداوند عزّوجلّ [که فرمود]: یُحَلَّوْنَ فِیها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِیها حَرِیر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۱۶
الکافی، ج۸، ص۹۷/ بحارا لأنوار، ج۸، ص۱۵۷/ القمی، ج۲، ص۲۴۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۲۱
بیشتر