آیه وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبين [11]
و بعضى از مردم خدا را تنها با زبان مى‌پرستند، اگر [دنيا به آن‌ها رو كند و] خيرى به آنان برسد، حالت اطمينان پيدا مى‌كنند امّا اگر مصيبتى براى امتحان به آن‌ها برسد، دگرگون مى شوند [و به كفر رو مى آورند]. [به اين ترتيب] هم دنيا را از دست داده اند و هم آخرت را و اين همان خسران و زيانِ آشكار است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ ضُرَیْسٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ؛ قَالَ إِنَّ الْآیَهًَْ تَنْزِلُ فِی الرَّجُلِ ثُمَّ تَکُونُ فِی أَتْبَاعِهِ ثُمَّ قُلْتُ کُلُّ مَنْ نَصَبَ دُونَکُمْ شَیْئاً فَهُوَ مِمَّنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلَی حَرْفٍ فَقَالَ نَعَمْ وَ قَدْ یَکُونُ مَحْضاً.
امام صادق ( ضُریس از امام صادق (نقل می‌کند: حضرت در مورد آیه‌ی وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْف فرمود: «این آیه در مورد کسانی نازل شده که در ولایت امیرالمؤمنین (تردید کردند و در مورد پیروان آنان نیز جریان دارد». عرض کردم: «آیا هرکس که به‌جای شما، امامت و ولایت دیگری را بپذیرد [نیز] از جمله‌ی کسانی است که یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْف»؟ حضرت فرمود: «آری! گاهی نیز ممکن است [چنین اعتقادی از مصادیقِ] شرک خالص باشد».
الباقر (علیه السلام)- هَؤُلَاءِ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ وَ خَلَعُوا عِبَادَهًَْ مَنْ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ شَکُّوا فِی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا جَاءَ بِهِ فَتَکَلَّمُوا بِالْإِسْلَامِ وَ شَهِدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَقَرُّوا بِالْقُرْآنِ وَ هُمْ فِی ذَلِکَ شَاکُّونَ فِی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا جَاءَ بِهِ وَ لَیْسُوا شُکَّاکاً فِی اللَّهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ یَعْنِی عَلَی شَکٍّ فِی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا جَاءَ بِهِ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ یَعْنِی عَافِیَهًًْ فِی نَفْسِهِ وَ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ رَضِیَ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ یَعْنِی بَلَاءً فِی جَسَدِهِ أَوْ مَالِهِ تَطَیَّرَ وَ کَرِهَ الْمُقَامَ عَلَی الْإِقْرَارِ بِالنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَرَجَعَ إِلَی الْوُقُوفِ وَ الشَّکِّ فَنَصَبَ الْعَدَاوَهًَْ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ الْجُحُودَ بِالنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا جَاءَ بِهِ.
امام باقر ( اینان مردمی بودند که خدا را پرستش کرده و از پرستش غیر خدا هم دست کشیدند، با این‌حال درباره‌ی حضرت محمد (و دینی که آورده است تردید داشتند؛ اسلام را بر زبان جاری کردند و به یگانگی خداوند و پیامبری حضرت محمّد (گواهی دادند و به قرآن نیز اعتراف نمودند، در عین‌حال درباره‌ی حضرت محمد (و دینی که آورده تردید داشتند، اگر چه درباره‌ی خدا شکی نداشتند؛ خدای عزّوجلّ فرموده است: وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلَی حَرْفٍ یعنی [برخی از مردم، خدا را با زبان می‌پرستند] با اینکه درباره‌ی حضرت محمد (و دینی که آورده تردید دارند؛ فَإِنْ أَصَابَهُ خَیْرٌ یعنی [اگر] در مورد خودش، مالش و فرزندانش خیری [به او رسد] حالت اطمینان پیدا می‌کند و به آن خوشنود میگردد؛ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ یعنی [اگر] در تن یا مالش، دچار بلایی گردد، آن را به فال بد گیرد و ثابت قدم ماندن بر اعتراف به پیامبر (را ناخوش دارد، در نتیجه به شک و تردید سابقش بازگشته و به دشمنی خدا و رسولش و انکار پیغمبر و دینش برخیزد.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ قَالَ هُمْ قَوْمٌ وَحَّدُوا اللَّهَ وَ خَلَعُوا عِبَادَهًَْ مَنْ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَخَرَجُوا مِنَ الشِّرْکِ وَ لَمْ یَعْرِفُوا أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) رَسُول‌اللَّهِ فَهُمْ یَعْبُدُونَ اللَّهَ عَلَی شَکٍّ فِی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا جَاءَ بِهِ فَأَتَوْا رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالُوا نَنْظُرُ فَإِنْ کَثُرَتْ أَمْوَالُنَا وَ عُوفِینَا فِی أَنْفُسِنَا وَ أَوْلَادِنَا عَلِمْنَا أَنَّهُ صَادِقٌ وَ أَنَّهُ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنْ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ نَظَرْنَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ یَعْنِی عَافِیَهًًْ فِی الدُّنْیَا وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ یَعْنِی بَلَاءً فِی نَفْسِهِ وَ مَالِهِ انْقَلَبَ عَلی وَجْهِهِ انْقَلَبَ عَلَی شَکِّهِ إِلَی الشِّرْکِ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ یَدْعُوا مِنْ دُونِ اللهِ ما لا یَضُرُّهُ وَ ما لا یَنْفَعُهُ قَالَ یَنْقَلِبُ مُشْرِکاً یَدْعُو غَیْرَ اللَّهِ وَ یَعْبُدُ غَیْرَهُ فَمِنْهُمْ مَنْ یَعْرِفُ وَ یَدْخُلُ الْإِیمَانُ قَلْبَهُ فَیُؤْمِنُ وَ یُصَدِّقُ وَ یَزُولُ عَنْ مَنْزِلَتِهِ مِنَ الشَّکِّ إِلَی الْإِیمَانِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَثْبُتُ عَلَی شَکِّهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْقَلِبُ إِلَی الشِّرْکِ.
امام باقر ( زراره گوید: «از امام باقر (درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده:] وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلَی حَرْفٍ سؤال کردم»؛ حضرت فرمود: «اینان مردمی بودند که به یگانگی خداوند اعتراف کرده و از پرستش غیر خدا هم دست کشیدند و در نتیجه از شرک بیرون آمدند، با این‌حال ندانستند که حضرت محمد (فرستاده‌ی خداوند است؛ پس ایشان با وجود داشتن تردید در حضرت محمد (و دینی که او آورده، خداوند را عبادت می‌کردند. آن‌ها نزد رسول‌خدا (آمدند و گفتند: «ما ملاحظه می‌کنیم، اگر [بعد از ایمان‌آوردن به پیامبر (] دارایی‌مان افزایش پیدا کرد و خیری به خود و فرزندانمان رسید، می‌فهمیم که پیامبر (راستگو و فرستاده‌ی خداوند است و اگر چنین نشد درباره اش فکر و تأمّل خواهیم کرد». خداوند عزّوجلّ فرموده است: فَإِنْ أَصَابَهُ خَیْرٌ یعنی اگر خیری در دنیا [به او رسد، اطمینان پیدا می‌کند]، وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ یعنی [اگر] در جان و مالش بلایی به او رسد انْقَلَبَ عَلَی وَجْهِهِ یعنی بواسطه‌ی شکّ و تردیدش، به شرک بازگردد؛ [بدین‌ترتیب] خَسِرَ الدُّنْیَا وَالآخِرَةَ ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ.
الأئمّهًْ ( وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ أَنَّهُ کَانَ أَبُومُوسَی وَ عَمْرٌو.
ائمه ( منظور از وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ، ابوموسی اشعری و عمروعاص می‌باشد.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ قَالَ عَلَی شَکٍّ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ الْآیَهًَْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلَی حَرْفٍ؛ یعنی [برخی از مردم خدا را با شکّ و تردید [می‌پرستند].
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) ... وَ قَدْ وَصَفَ اللَّهُ تَعَالَی الْمُنَافِقِینَ فِی غَیْرِ مَوْضِعٍ فَقَالَ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلی وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
امام صادق ( ... خداوند متعال در موارد متعدّدی [از قرآن] ویژگی منافقان را بیان نموده است، [از جمله] فرموده: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلی وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کَانَ جَمَاعَهًٌْ إِذَا صَحَّ جِسْمُ أَحَدِهِمْ وَ نُتِجَتْ فَرَسُهُ وَ وَلَدَتِ امْرَأَتُهُ غُلَاماً وَ کَثُرَتْ مَاشِیَتُهُ رَضِیَ بِالْإِسْلَامِ وَ إِنْ أَصَابَهُ وَجَعٌ أَوْ سُوءٌ قَالَ مَا أَصَبْتُ فِی هَذَا الدِّینِ إِلَّا سُوءاً فَنَزَلَ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْف.
ابن‌عبّاس ( گروهی بودند که وقتی بدنشان سالم بود، اسبشان می زایید، همسرشان فرزند پسر به دنیا می آورد و چهارپایانشان زیاد می‌شد، راضی به اسلام می شدند؛ و اگر درد و بدی به آن‌ها می رسید، می گفتند: «از این دین، جز بدی چیز دیگری به ما نرسید»! که این آیه نازل شد: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلی حَرْفٍ.
العسکری (علیه السلام)- تَفسِیر الإمَام (علیه السلام) قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ قَالَ الْإِمَامُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی بَاعُوا دِینَ اللَّهِ وَ اعْتَاضُوا مِنْهُ الْکُفْرَ بِاللَّهِ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ أَیْ مَا رَبِحُوا فِی تِجَارَتِهِمْ فِی الْآخِرَهًِْ لِأَنَّهُمُ اشْتَرَوُا النَّارَ وَ أَصْنَافَ عَذَابِهَا بِالْجَنَّهًِْ الَّتِی کَانَتْ مُعَدَّهًًْ لَهُمْ لَوْ آمَنُوا وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ إِلَی الْحَقِّ وَ الصَّوَابِ فَلَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ هَذِهِ الْآیَهًَْ حَضَرَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَوْمٌ فَقَالُوا یَا رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سُبْحَانَ الرَّازِق ... أَ لَمْ تَرَ فُلَاناً کَانَتْ حَسَنَهًًْ حَالُهُ کَثِیرَهًًْ أَمْوَالُهُ جَمِیلَهًًْ أَسْبَابُهُ وَافِرَهًًْ خَیْرَاتُهُ مُجْتَمِعاً شَمْلُهُ أَبَی إِلَّا طَلَبَ الْأَمْوَالِ الْجُمَّهًِْ فَحَمَلَهُ الْحِرْصُ عَلَی أَنْ تَهَوَّرَ فَرَکِبَ الْبَحْرَ فِی وَقْتِ هَیَجَانِهِ وَ السَّفِینَهًُْ غَیْرُ وَثِیقَهًٍْ وَ الْمَلَّاحُونَ غَیْرُ فَارِهِینَ إِلَی أَنْ تَوَسَّطَ الْبَحْرَ فَلَعِبَتْ بِسَفِینَتِهِ رِیحٌ عَاصِفٌ فَأَزْعَجَتْهَا إِلَی الشَّاطِئِ وَ فَتَقَتْهَا فِی لَیْلٍ مُظْلِمٍ وَ ذَهَبَتْ أَمْوَالُهُ وَ سَلِمَ بِحَشَاشَتِهِ فَقِیراً وَقِیراً یَنْظُرُ إِلَی الدُّنْیَا حَسْرَهًًْ فَقَالَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَ لَا أُخْبِرُکُم ... بِأَسْوَأَ حَالًا قَالُوا بَلَی یَا رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ... فَرَجُلٌ أَعْطَی أَخَا مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) رَسُول‌اللَّهِ بِبَیْعَتِهِ وَ أَظْهَرَ لَهُ مُوَافَقَتَهُ وَ مُوَالَاهًَْ أَوْلِیَائِهِ وَ مُعَادَاهًَْ أَعْدَائِهِ ثُمَّ نَکَثَ بَعْدَ ذَلِکَ وَ خَالَفَ وَ وَالَی عَلَیْهِ أَعْدَاءَهُ فَخَتَمَ لَهُ بِسُوءِ أَعْمَالِهِ فَصَارَ إِلَی عَذَابٍ لَا یَبِیدُ وَ لَا یَنْفَدُ قَدْ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهًَْ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
امام کاظم ( در تفسیر [منسوب به] امام عسکری (ذیل آیه‌ی آنان کسانی هستند که «هدایت» را به «گمراهی» فروخته‌اند و [این] تجارت آن‌ها سودی نداده و هدایت نیافته‌اند. (بقره/۱۶) آمده است: امام کاظم (فرمود: أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی [یعنی] آنان دین خدا را فروخته و در عوض آن، کفر به خداوند را گرفتند؛ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ یعنی آنان در این تجارت، سودی در آخرت نمی‌کنند چراکه در مقابل بهشتی که در صورت ایمان‌آوردن برایشان مهیّا بود، دوزخ و عذاب‌های گوناگونش را خریده‌اند؛ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ [یعنی] به‌سوی حقّ و راه راست [هدایت نیافته‌اند]. هنگامی‌که خداوند عزّوجلّ این آیه را نازل فرمود، جمعی به محضر رسول‌خدا (آمده و عرض کردند: «ای رسول‌خدا (! منزّه است خداوندی که روزی‌دهنده است!... آیا فلانی را ندیدی‌که حالش خوب و اموالش زیاد بود؟! لوازم زندگیش مجهّز، خیرات او فراوان و کارو بارش روبه‌راه بود؟! تنها به دنبال پول های هنگفت و سودهای کلان بود تا اینکه حرص او را واداشت بی‌احتیاطی کرده و در هوایی طوفانی با یک کشتی که قابل اطمینان نبود و ملوانانی غیر ماهر داشت به سفری دریایی برود؛ وقتی کشتی به وسط دریا رسید دچار تندباد شدیدی شد به‌طوری‌که تندباد، کشتی را سرگردان به ساحل کشانده و در شبی تاریک آن را در هم کوبید و اموال او از بین رفت و خود به سختی نجات یافت و اکنون تهیدست و بدهکار گشته است و با دیده‌ی حسرت به دنیا می‌نگرد»! رسول‌خدا (فرمود: «آیا شما را باخبر نسازم... از کسی که حالش از او ناگوارتر است»؟ عرض کردند: «آری، ای رسول اللَّه (»! حضرت فرمود: «... کسی که با برادر محمد ((یعنی امام علی () بیعت نموده و همراهی خویش با او، دوستی با دوستداران و دشمنی با دشمنانش را آشکار نماید، اما بعد از مدتی بیعت خود را شکسته و [با او] مخالفت کند و ولایت دشمنان علی (را بر [ولایتِ] او ترجیح دهد؛ چنین کسی به‌خاطر اعمال ناپسندش، عاقبت به شرّ خواهد شد و [در قیامت] گرفتار عذابی می‌شود که نابود نمی‌شود و پایان نمی‌پذیرد، چنین کسی خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
الرّضا (علیه السلام)- فَإِنَّ فِی النَّاسِ مَنْ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ یَتْرُکُ الدُّنْیَا لِلدُّنْیَا وَ یَرَی أَنَّ لَذَّهًَْ الرِّئَاسَهًِْ الْبَاطِلَهًِْ أَفْضَلُ مِنْ لَذَّهًِْ الْأَمْوَالِ وَ النِّعَمِ الْمُبَاحَهًِْ الْمُحَلَّلَهًِْ فَیَتْرُکُ ذَلِکَ أَجْمَعَ طَلَباً لِلرِّئَاسَهًْ.
امام رضا ( در میان مردم کسانی هستند که دنیا و آخرت هر دو را از دست می‌دهند؛ دنیا را برای دنیا رها می‌کنند و برآنند که لذّت ریاست ناحق، از لذّت مال و نعمت‌های جایز و حلال برتر است؛ به همین‌خاطر همه‌ی نعمت‌های حلال را به‌خاطر دست‌یافتن به ریاستِ ناحق رها می‌کنند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَعَاشِرَ النَّاسِ اتَّقُوا اللَّهَ فَکَمْ مِنْ مُؤَمِّلٍ مَا لَا یَبْلُغُهُ وَ بَانٍ مَا لَا یَسْکُنُهُ وَ جَامِعٍ مَا سَوْفَ یَتْرُکُهُ وَ لَعَلَّهُ مِنْ بَاطِلٍ جَمَعَهُ وَ مِنْ حَقٍّ مَنَعَهُ أَصَابَهُ حَرَاماً وَ احْتَمَلَ بِهِ آثَاماً فَبَاءَ بِوِزْرِهِ وَ قَدِمَ عَلَی رَبِّهِ آسِفاً لَاهِفاً قَدْ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهًَْ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
امام علی ( ای مردم از خدا بترسید! چه بسیار آرزومندی که به آرزویش نرسد، و بناکننده‌ای که در بنایش ساکن نشود، و ثروت‌اندوزی که به زودی آن را ترک کند؛ ثروتی که شاید از حرام گردآوری کرده و از حقّی که منع نموده فراهم ساخته است؛ از [راهِ] حرام به آن دست یافته و به‌خاطر آن زیر بار گناهان رفته است؛ با سنگینیِ بار گناه در می‌گذرد و با پشیمانی و حسرت به نزد خدا می‌رود؛ چنین کسی هم دنیا را از دست داده است و هم آخرت را و این همان حشران و زیان آشکار است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- انْظُرُوا إِلَی الدُّنْیَا نَظَرَ الزَّاهِدِینَ فِیهَا فَإِنَّهَا عَنْ قَلِیلٍ تُزِیلُ السَّاکِنَ وَ تَفْجَعُ الْمُتْرَفَ فَلَا تَغُرَّنَّکُمْ کَثْرَهًُْ مَا یُعْجِبُکُمْ فِیهَا لِقِلَّهًِْ مَا یَصْحَبُکُمْ مِنْهَا فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً تَفَکَّرَ وَ اعْتَبَرَ وَ أَبْصَرَ إِدْبَارَ مَا قَدْ أَدْبَرَ وَ حُضُورَ مَا قَدْ حَضَرَ فَکَأَنَّ مَا هُوَ کَائِنٌ مِنَ الدُّنْیَا عَنْ قَلِیلٍ لَمْ یَکُنْ وَ کَأَنَّ مَا هُوَ کَائِنٌ مِنَ الْآخِرَهًِْ لَمْ یَزَلْ وَ کُلُّ مَا هُوَ آتٍ قَرِیبٌ فَکَمْ مِنْ مُؤَمِّلٍ مَا لَا یُدْرِکُهُ وَ جَامِعٍ مَا لَا یَأْکُلُهُ وَ مَانِعٍ مَا لَا یَتْرُکُهُ وَ لَعَلَّهُ مِنْ بَاطِلٍ جَمَعَهُ أَوْ حَقٍّ مَنَعَهُ أَصَابَهُ حَرَاماً وَ وَرِثَهُ عُدْوَاناً فَاحْتَمَلَ مَا ضَرَّهُ وَ بَاءَ بِوِزْرِهِ وَ قَدِمَ عَلَی رَبِّهِ آسِفاً لَاهِفاً خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ وَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
امام علی ( به دنیا همچون بی‌رغبت‌های به دنیا بنگرید؛ چراکه دنیا به زودی اهل اقامت و ساکنانش را از میان برمی‌دارد و عیّاشان بی‌خیال را دچار حادثه و بلا می‌نماید. مبادا فراوانی آنچه شما را خوشایند است فریبتان دهد، زیرا آنچه از دنیا با شما خواهد بود اندک است. رحمت خداوند بر کسی که اندیشه کند و عبرت گیرد و متوجّه برگشت دنیا و حضور پیش‌آمدها باشد. آنچه از دنیا موجود بوده پس از اندک زمانی که بر آن بگذرد گویی وجود نداشته، و آنچه از آخرت وجود خواهد یافت گویی ابدی و همیشگی خواهد بود، و هرچه آمدنی است نزدیک است. چه بسیارند کسانی‌که آرزوهایی دست‌نایافتنی دارند و چه بسیارند کسانی‌که گردآوری کنند آنچه را خود استفاده نمی‌کنند و چه بسیارند کسانی‌که از چیزی پرهیز می‌کنند که از آن، راه فراری ندارند؛ چه بسا [انسان] ثروتی دارد که از حرام گردآوری کرده و از حقّی که منع نموده فراهم ساخته است؛ از [راهِ] حرام به آن دست یافته و یا به ناحق به ارث برده است، پس به‌خاطر آن زیر بار گناهان رفته است و با سنگینیِ بار گناه در می‌گذرد و با پشیمانی و حسرت به نزد خدا می‌رود؛ چنین کسی هم دنیا را از دست داده است و هم آخرت را و این همان حشران و زیان آشکار است.
الرّضا (علیه السلام)- اعْلَمْ یَرْحَمُکَ اللَّهُ إِنَّ الْأَرْضَ للهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ وَ أَرْوِی عَنِ الْعَالِمِ (علیه السلام) ... فَإِنَّهُ رُوِیَ أَنَّ الْخُمُسَ عَلَی الْخَیَّاطِ مِنْ إِبْرَتِهِ وَ الصَّانِعِ مِنْ صِنَاعَتِهِ فَعَلَی کُلِّ مَنْ غَنِمَ مِنْ هَذِهِ الْوُجُوهِ مَالًا فَعَلَیْهِ الْخُمُسُ فَإِنْ أَخْرَجَهُ فَقَدْ أَدَّی حَقَّ اللَّهِ مَا عَلَیْهِ وَ تَعَرَّضَ لِلْمَزِیدِ وَ حَلَّ لَهُ الْبَاقِی مَالُهُ {مِنْ مَالِهِ} وَ طَابَ وَ کَانَ اللَّهُ أَقْدَرَ عَلَی إِنْجَازِ مَا وَعَدَ الْعِبَادَ مِنَ الْمَزِیدِ وَ التَّطْهِیرِ مِنَ الْبُخْلِ عَلَی أَنْ یُغْنِیَ نَفْسَهُ مِمَّا فِی یَدَیْهِ مِنَ الْحَرَامِ الَّذِی بَخِلَ فِیهِ بَلْ قَدْ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَخْرِجُوا حَقَّ اللَّهِ مِمَّا فِی أَیْدِیکُمْ یُبَارِکِ اللَّهُ لَکُمْ فِی بَاقِیهِ وَ یَزْکُو.
امام رضا ( بدان خدا تو را مورد رحمت قرار دهد که زمین از آن خداست، و آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد، واگذار می‌کند و سرانجام (نیک) برای پرهیزکاران است. (اعراف/۱۲۸) و از امام موسی‌بن‌جعفر (روایت می کنم که فرمود: ... چراکه روایت شده، خمس خیاط از سوزنش و خمس صنعت کار از صنعتش است. بنابراین بر هر کسی که از این راه ها مالی را به دست آورد، خمس واجب است. پس اگر آن را بپردازد حق خداوند را که بر او واجب بوده است، ادا کرده و در معرض فزونی اموال قرار می گیرد و بقیه اموالش برای او حلال و پاکیزه می گردد و خداوند بر آنچه به بندگانش درباره فزونی اموال و پاک گردانیدن از بخل، وعده می دهد، قادر و توانا است بدین صورت که او نفس خویش را از اموال حرامی که در اختیار دارد و در آن بخل ورزیده، بی نیاز سازد، [پس آن که نپردازد] خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِین؛ پس از خداوند پروا داشته باشید و حق خداوند را در آنچه در اختیار دارید بپردازید تا خداوند در سایر اموالتان برکت بیندازد و آن پاک گرداند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَقَالَ لَهُ زَیْدُ‌بْنُ‌صُوحَانَ الْعَبْدِی یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِین (علیه السلام) ... فَأَیُّ النَّاسِ أَشَدُّ حَسْرَهًًْ قَالَ الَّذِی حُرِمَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًَْ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ.
امام علی ( زیدبن‌صوحان پرسید: «ای امیرالمؤمنین (! ... چه کسی حسرت و پشیمانی بیش تری خواهد داشت»؟ حضرت فرمود: کسی که هم از دنیا و هم از آخرت بی‌بهره باشد ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ».