آیه ۴۵ - سوره حج

آیه فَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْناها وَ هِيَ ظالِمَةٌ فَهِيَ خاوِيَةٌ عَلى عُرُوشِها وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشيدٍ [45]

چه بسيار اهل شهرها و آباديهايى كه آن‌ها را نابود و هلاك كرديم درحالىكه ستمكار بودند و ديوارهاى آن بر روى سقفهايش فروريخت! و چه بسيار چاه پرآب و قصرهاى محكم و مرتفع كه بى‌صاحب ماند!

۱
(حج/ ۴۵)

کاظم (علیه السلام)- الْبِئْرُ الْمُعَطَّلَةُ الْإِمَامُ الصَّامِتُ وَ الْقَصْرُ الْمَشِیدُ؛ الْإِمَامُ النَّاطِقُ.

امام کاظم ( علی‌بن‌جعفر از برادر بزرگوارش امام‌کاظم (نقل کرده که درباره‌ی این سخن خداوند [که می‌فرماید]: وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشیدٍ؛ فرمود: «چاه پرآبِ متروک، امام خاموش [به‌خاطر شرایط تقیّه] و قصر محکم و برافراشته، امام گویا است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۰
الکافی، ج۱، ص۴۲۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۳۹/ مسایل علی بن جعفر (ص۳۱۷/ نورالثقلین/ البرهان/ بحارا لأنوار، ج۲۴، ص۱۰۱/ بحارا لأنوار، ج۲۵، ص۱۰۷/ کمال الدین، ج۴۱۷، ص۲/ بصایرالدرجات، ص۵۰۵/ معانی الأخبار، ص۱۱۱
۲
(حج/ ۴۵)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ؛ قَالَ هُوَ مَثَلٌ لِآلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَوْلُهُ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ؛ هُوَ الَّذِی لَا یُسْتَقَی مِنْهَا وَ هُوَ الْإِمَامُ الَّذِی قَدْ غَابَ فَلَا یُقْتَبَسُ مِنْهُ الْعِلْمُ إِلَی وَقْتِ الظُّهُورِ وَ الْقَصْرُ الْمَشِیدُ هُوَ الْمُرْتَفِعُ وَ هُوَ مَثَلٌ لِأَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ (وَ فَضَائِلِهِمُ الْمُنْتَشِرَهًِْ فِی الْعَالَمِینَ الْمُشْرِفَهًِْ عَلَی الدُّنْیَا وَ هُوَ قَوْلُهُ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّه.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( آیه: وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ؛ مثالی برای آل‌محمد (است؛ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ؛ چاهی است که آبی از آن برداشته نمی‌شود و منظور، امامی است که غائب باشد و تا زمانی‌که ظهور کند از دانش او استفاده نمیشود؛ و «قصر مشید» همان قصر برافراشته می‌باشد که مثالی است برای امیرالمؤمنین (و ائمّه (و فضیلت‌های گسترده‌ی آنان در میان جهانیان که بر دنیا برتری یافته است، چنانکه خداوند فرموده: تا آیین حقّ را بر همه‌ی آیین‌ها پیروز گرداند. (توبه/۳۳).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۰
بحارا لأنوار، ج۲۴، ص۱۰۱/ القمی، ج۲، ص۸۵؛ «المنتشرهًْ فی العالمین» محذوف/ نورالثقلین
۳
(حج/ ۴۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن جَعفَر الصَّادق (علیه السلام)، فی قوله تعالی: وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ أنَّه قَالَ: قَالَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْقَصْرُ الْمَشِیدُ وَ الْبِئْرُ الْمُعَطَّلَهًُْ عَلِیٌّ (علیه السلام).

امام صادق ( در تفسیر آیه‌ی وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ؛ امام صادق (فرمود: رسول‌خدا (فرموده: «من «قصر مشید» هستم و علی («بئر معطّله» است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۲
بحارا لأنوار، ج۲۴، ص۱۰۳/ بحارا لأنوار، ج۳۶، ص۱۰۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۴۰/ فرات الکوفی، ص۲۷۴/ المناقب، ج۳، ص۸۸/ البرهان
۴
(حج/ ۴۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ صَالِحِ‌بْنِ‌سَهْلٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِید أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ الْقَصْرُ الْمَشِیدُ وَ الْبِئْرُ الْمُعَطَّلَةُ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ وَلَدَیْهَا مُعَطَّلُونَ مِنَ الْمُلْکِ.

امام صادق ( صالح‌بن‌سعد گوید: از امام‌صادق (شنیدم که درباره‌ی آیه‌ی وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشیدٍ؛ می‌فرمود: «منظور از «قصر مشید» امیرالمؤمنین (و منظور از «بئر معطّله» فاطمه (و دو فرزند او هستند که از زمامداری [بر مسلمانان] بازداشته شده‌اند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۲
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۳۹/ نورالثقلین/ البرهان
۵
(حج/ ۴۵)

الأئمّهًْ ( وَ کَمْ مِنْ عَالِمٍ لَا یَرْجِعُ الیه وَ لَا یُنْتَفَعُ بِعِلْمِهِ.

ائمه ( در تفسیر اهل‌بیت (نسبت به این سخن خداوند: وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ؛ آمده: «یعنی چه بسیار عالمی که [برای دریافت علم] به او مراجعه نمیگردد و از علمش، بهره‌برداری نمی‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۲
نورالثقلین
۶
(حج/ ۴۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَالْقَصْرُ؛ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ الْبِئْرُ الْمُعَطَّلَةُ؛ وَلَایَتِی عَطَّلُوهَا وَ جَحَدُوهَا وَ مَنْ لَمْ یُقِرَّ بِوَلَایَتِی لَمْ یَنْفَعْهُ الْإِقْرَارُ بِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) إِلَّا أَنَّهُمَا مَقْرُونَانِ وَ ذَلِکَ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَ هُوَ إِمَامُ الْخَلْقِ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) مِنْ بَعْدِهِ إِمَامُ الْخَلْقِ وَ وَصِیُّ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) کَمَا قَالَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَهًِْ هَارُونَ (علیه السلام) مِنْ مُوسَی (علیه السلام) إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی وَ أَوَّلُنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَوْسَطُنَا مُحَمَّدٌ (علیه السلام) وَ آخِرُنَا مُحَمَّدٌ (علیه السلام) فَمَنِ اسْتَکْمَلَ مَعْرِفَتِی فَهُوَ عَلَی الدِّینِ الْقَیِّم.

امام علی ( ...خداوند تعالی در جایی دیگر از کتابش درباره‌ی نبوّت حضرت محمد (و ولایت من فرموده: وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ؛ منظور از «قصر» حضرت محمد (و منظور از «بئر معطّله» ولایت‌من است که دیگران، آن را رها کرده و انکارش نمودند؛ هرکس به ولایت من اعتراف نداشته‌باشد اعتراف به نبوّت حضرت محمد (سودی برایش نخواهد داشت، این‌دو با هم قرین و همراهند؛ زیرا رسول‌خدا (پیامبری فرستاده شده و پیشوای مردم است و پس از او، علی (پیشوای مردم و جانشین حضرت محمد (است؛ چنانکه پیامبر (به او فرمود: «تو نسبت به من، همچون هارون (نسبت به موسی (هستی، جز اینکه بعد از من پیامبری نخواهد بود». [نامِ] اوّلین نفر از ما (چهارده‌معصوم) محمد (، [نامِ] نفر میانه‌ی ما محمد (امام‌باقر () و [نامِ] آخرین فرد از ما نیز محمّد (حضرت مهدی () است؛ هرکس به‌طور کامل، مرا بشناسد او بر دین پایدار و استوار است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۲
بحارا لأنوار، ج۲۶، ص۳
۷
(حج/ ۴۵)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ الْعُرُوشُ سَقْفُ الْبَیْتِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( منظور از «عروش» سقف خانه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۹۲
القمی، ج۲، ص۸۷
بیشتر