آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ [77]
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! ركوع كنيد و سجود به جا آوريد و پروردگارتان را عبادت كنيد و كار نيك انجام دهيد، تا رستگار شويد.
امام صادق (علیه السلام)- عَنِ الْقَاسِمِ‌بْنِ‌بُرَیْدٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُوعَمْرٍو الزُّبَیْرِیُّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام): قَال الْإِیمَانُ حَالَاتٌ وَ دَرَجَاتٌ وَ طَبَقَاتٌ وَ مَنَازِلُ فَمِنْهُ التَّامُّ الْمُنْتَهَی تَمَامُهُ وَ مِنْهُ النَّاقِصُ الْبَیِّنُ نُقْصَانُهُ وَ مِنْهُ الرَّاجِحُ الزَّائِدُ رُجْحَانُهُ قُلْتُ إِنَّ الْإِیمَانَ لَیَتِمُّ وَ یَنْقُصُ وَ یَزِیدُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَوَارِحِ ابْنِ آدَمَ (علیه السلام) وَ قَسَّمَهُ عَلَیْهَا وَ فَرَّقَهُ فِیهَا فَلَیْسَ مِنْ جَوَارِحِهِ جَارِحَهًٌْ إِلَّا وَ قَدْ وُکِّلَتْ مِنَ الْإِیمَانِ بِغَیْرِ مَا وُکِّلَتْ بِهِ أُخْتُهَا ... فَأَمَّا مَا فَرَضَ عَلَی الْوَجْهِ السُّجُودَ لَهُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فِی مَوَاقِیتِ الصَّلَاهًِْ فَقَالَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ فَهَذِهِ فَرِیضَهًٌْ جَامِعَهًٌْ عَلَی الْوَجْهِ وَ الْیَدَیْنِ وَ الرِّجْلَیْنِ وَ قَالَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ وَ أَنَّ الْمَساجِدَ للهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ أَحَدا.
امام صادق ( قاسم‌بن‌بُرید گوید: أبوعمرو زُبیری برایمان نقل کرد که به امام صادق (عرض‌کردم: ... فدایت شوم! ایمان را به‌گونه‌ای برایم توصیف‌نما که به‌طور کامل آن‌را بشناسم. حضرت فرمود: «ایمان حالت‌ها، درجات، طبقه‌ها و مرتبه‌هایی دارد؛ گونه‌ای از آن تمام و در حدّ کمال است؛ گونه‌ای‌دیگر، ناقص که نقص آن آشکار است و گونه‌ای برجسته که برجستگی‌اش رو به‌زیادی است». عرض‌کردم: «آیا ایمان هم تمام و ناقص و زیاد می‌شود»؟! فرمود: «آری». عرض‌کردم: «چگونه چنین‌است»؟ فرمود: «برای آنکه خداوند تبارک‌وتعالی ایمان را بر [تمامیِ] اعضای‌بدن بنی‌آدم واجب ساخت و آن‌ایمان را بر اعضا تقسیم نموده و برای هر یک بخشی قرار داد؛ بدین‌گونه هیچ اندام و عضوی نیست جز اینکه ایمانی مخصوص به‌خود دارد، غیر از ایمان اعضای دیگر... امّا آنچه بر چهره‌ی‌انسان، واجب فرموده همان سجده‌کردن برای خدا در شب و روز در هنگام نمازهای پنج‌گانه است که [در این‌رابطه] فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ و این (رکوع، سجود و...) واجبی جامع بر صورت و دو دست و دو پا است. و در جایی دیگر فرمود: و اینکه مساجد از آن خداست، پس هیچ کس را با خدا نخوانید. (جن/۱۸)».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی وَصِیَّتِهِ لِابْنِهِ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْحَنَفِیَّهًِْ (یَا بُنَیَّ لَا تَقُلْ مَا لَا تَعْلَمُ بَلْ لَا تَقُلْ کُلَّ مَا تَعْلَمُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی قَدْ فَرَضَ عَلَی جَوَارِحِکَ کُلِّهَا فَرَائِضَ یَحْتَجُّ بِهَا عَلَیْکَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ یَسْأَلُکَ عَنْهَا وَ ذَکَّرَهَا وَ وَعَظَهَا وَ حَذَّرَهَا وَ أَدَّبَهَا وَ لَمْ یَتْرُکْهَا سُدًی فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ ... یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ فَهَذِهِ فَرِیضَهًٌْ جَامِعَهًٌْ وَاجِبَهًٌْ عَلَی الْجَوَارِحِ.
امام علی ( امیرالمؤمنین (در وصیّت به فرزندش محمّدبن حنفیّه (فرمود: «فرزندم! آنچه را نمی دانی مگوی؛ بلکه همه ی آنچه را که می دانی مگوی؛ زیرا خداوند تبارک‌وتعالی بر تمامی اعضای تو وظائفی را واجب ساخته است که در روز قیامت به‌وسیله‌ی آن‌ها بر ضدّ تو اقامه‌ی دلیل می کند و از آن‌ها سؤال می نماید؛ و خداوند آن اعضاء را تذکّر داده، موعظه کرده، برحذر داشته و تأدیب نموده است و آن‌ها را بیهوده رها نکرده و فرموده: از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسئولند. (اسراء/۳۶)... سپس آن اعضا را به انجام عبادت واداشته و فرموده: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ پس این (رکوع، سجود و...) فریضه‌ای جامع و واجب بر همه اعضای‌بدن می‌باشد».
الصّادق (علیه السلام)- عَن سَمَاعَهًَْ قَالَ سَأَلْتُهُ (علیه السلام) عَنِ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ هَلْ نَزَلَ فِی الْقُرْآنِ فَقَالَ نَعَمْ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا فَقُلْتُ کَیْفَ حَدُّ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَقَالَ أَمَّا مَا یُجْزِیکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَثَلَاثُ تَسْبِیحَاتٍ تَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ ثَلَاثاً وَ مَنْ کَانَ یَقْوَی عَلَی أَنْ یُطَوِّلَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ فَلْیُطَوِّلْ مَا اسْتَطَاعَ یَکُونُ ذَلِکَ فِی تَسْبِیحِ اللَّهِ وَ تَحْمِیدِهِ وَ تَمْجِیدِهِ وَ الدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ فَإِنَّ أَقْرَبَ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَی رَبِّهِ وَ هُوَ سَاجِد.
امام صادق ( سَماعه گوید: «از امام‌صادق (درباره‌ی رکوع و سجود پرسیدم که آیا در قرآن آمده است»؟ حضرت‌فرمود: «آری! [در] این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده]: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا». پرسیدم: «کیفیّت رکوع و سجود چگونه است»؟ فرمود: «سه بار تسبیح گفتن در رکوع کفایت میکند یعنی اینکه سه مرتبه «سبحان الله» بگویی؛ ولی هرکس توانایی دارد رکوع و سجودش را طولانی کند، بهتر است هرقدر می‌تواند چنین‌کند چراکه این‌کار تسبیح، سپاسگزاری و بزرگ‌شمردنِ‌خداوند، دعا و زاری‌نمودن [در درگاه او] به‌حساب آید زیرا نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگارش زمانی است‌که در سجده باشد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌دَاوُدَ قَالَ حَدَّثَنَا الْإِمَامُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیه (علیه السلام) قَالَ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا الْآیَهًَْ أَمَرَهُمْ بِالرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ عِبَادَهًِْ اللَّهِ وَ قَدِ افْتَرَضَهَا اللَّهُ عَلَیْهِمْ.
امام صادق ( عیسی‌بن‌داود گوید: امام کاظم (از پدر بزرگوارش برایمان نقل کرد که درباره‌ی آیه‌ی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا ... فرمود: «خداوند به انسان‌های با ایمان، فرمان رکوع، سجده و عبادت‌خویش را داده و [انجام] این اعمال را بر آنان واجب نموده‌است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عُقْبَهًَْ‌بْنِ‌عَامِرٍ قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ الله (صلی الله علیه و آله) فِی سُورَهًِْ الْحَجِّ سَجْدَتَانِ؟ قَالَ: نَعَمْ إِنْ لَمْ تَسْجُدْهُمَا فَلَا تَقْرَأْهُمَا.
پیامبر ( عقبه‌بن‌عامر گوید: از رسول‌خدا (پرسیدم: «ای رسول‌خدا (! در سوره‌ی حج دو آیه‌ی سجده‌دار وجود دارد»؟ حضرت‌فرمود: «آری؛ اگر نمی خواهی برای هریک از آن‌ها سجده‌ای بجای آوری آن‌دو آیه را قرائت نکن».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌دَاوُدَ قَالَ حَدَّثَنَا الْإِمَامُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) وَ أَمَّا فِعْلُ الْخَیْرِ فَهُوَ طَاعَهًُْ الْإِمَامِ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) بَعْدَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).
امام صادق ( عیسی‌بن‌داود گوید: امام کاظم (از پدر بزرگوارش برایمان نقل کرد که فرمود: «منظور از انجام کار نیک، پیروی از امیرالمؤمنین‌علی (بعد از رسول‌خدا (می‌باشد».
الصّادق (علیه السلام)- جُعِلَ الْخَیْرُ کُلُّهُ فِی بَیْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ الزُّهْدَ فِی الدُّنْیَا.
امام صادق ( همهی نیکی ها در یک خانه نهاده و کلید آن، زهد در دنیا قرار دادهشده است.
الباقر (علیه السلام)- مَنْ هَمَ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَیْرِ فَلْیُعَجِّلْهُ فَإِنَّ کُلَّ شَیْءٍ فِیهِ تَأْخِیرٌ فَإِنَّ لِلشَّیْطَانِ فِیهِ نَظْرَهًًْ.
امام باقر ( هرکس تصمیم به کار خیری گرفت در انجام آن شتاب کند، زیرا هرکاری که در آن تأخیر باشد، شیطان در آن اندیشه‌ای [برای منصرف‌کردن‌او] خواهد داشت.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- اصْطَنِعِ الْخَیْرَ إِلَی مَنْ هُوَ أَهْلُهُ وَ إِلَی مَنْ هُوَ غَیْرُ أَهْلِهِ فَإِنْ لَمْ تُصِبْ مَنْ هُوَ أَهْلُهُ فَأَنْتَ أَهْلُهُ.
پیامبر ( به کسی‌که شایسته نیکی است و کسی‌که سزاوار نیکی نیست، نیکی کن؛ پس اگر نیکی تو به کسی‌که سزاوار است نرسید، تو خود اهل نیکی هستی.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الْإِیمَانِ التَّوَدُّدُ إِلَی النَّاسِ وَ اصْطِنَاعُ الْخَیْرِ إِلَی کُلِّ بَرٍّ وَ فَاجِرٍ.
پیامبر ( سرآمد خردمندی پس از ایمان به خدا، مهربانی‌کردن با مردم و نیکی‌کردن به هر انسان خوب یا بد است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا السَّبَبُ الَّذِی بِهِ بَقَاءُ الْخَلْقِ فَقَدْ بَیَّنَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی کِتَابِهِ أَنَّ بَقَاءَ الْخَلْقِ مِنْ أَرْبَعِ وُجُوهٍ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ اللِّبَاسِ وَ الْکِنِّ وَ الْمَنَاکِحِ لِلتَّنَاسُلِ مَعَ الْحَاجَهًِْ فِی ذَلِکَ کُلِّهِ إِلَی الْأَمْرِ وَ النَّهْیِ ... وَ الْأَمْرُ وَ النَّهْیُ وَجْهٌ وَاحِدٌ لَا یَکُونُ مَعْنًی مِنْ مَعَانِی الْأَمْرِ إِلَّا وَ یَکُونُ بَعْدَ ذَلِکَ نَهْیاً وَ لَا یَکُونُ وَجْهٌ مِنْ وُجُوهِ النَّهْیِ إِلَّا وَ مُقِرُّونَ بِهِ الْأَمْرَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا للهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ فَأَخْبَرَ سُبْحَانَهُ أَنَّ الْعِبَادَ لَا یَحْیَوْنَ إِلَّا بِالْأَمْرِ وَ النَّهْیِ کَقَوْلِهِ تَعَالَی وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ وَ مِثْلُهُ قَوْلُهُ تَعَالَی ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ فَالْخَیْرُ هُوَ سَبَبُ الْبَقَاءِ وَ الْحَیَاهًِْ وَ فِی هَذَا أَوْضَحُ دَلِیلٍ عَلَی أَنَّهُ لَا بُدَّ لِلْأُمَّهًِْ مِنْ إِمَامٍ یَقُولُ بِأَمْرِهِمْ فَیَأْمُرُهُمْ وَ یَنْهَاهُمْ وَ یُقِیمُ فِیهِمُ الْحُدُودَ وَ یُجَاهِدُ الْعَدُوَّ وَ یَقْسِمُ الْغَنَائِمَ وَ یَفْرِضُ الْفَرَائِضَ وَ یُعَرِّفُهُمْ أَبْوَابَ مَا فِیهِ صَلَاحُهُمْ وَ یُحَذِّرُهُمْ مَا فِیهِ مَضَارُّهُمْ إِذْ کَانَ الْأَمْرُ وَ النَّهْیُ أَحَدَ أَسْبَابِ بَقَاءِ الْخَلْقِ.
امام علی ( امّا [پیرامونِ] سبب و علّتی‌که بقای مخلوقات وابسته به آن است خداوند عزّوجلّ در کتابش بیان‌فرموده که بقای مخلوقات وابسته به چهار چیز است: خوراک، نوشیدنی، لباس و پوشش، و زناشویی برای زاد و ولدکردن؛ که در مورد تمام این چهار چیز، نیاز به امر و نهی [از جانب خداوند] وجود دارد... و امر و نهی در یک جهت هستند، [چون] هیچ معنایی از معانی امر نیست مگر اینکه بعدش نهیی می‌آید و گونه‌ای از نهی نیست مگر اینکه همراهش امری می‌آورند، خداوند متعال فرموده: ای کسانی که ایمان آورده اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی‌که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد ... (انفال/۲۴) خداوند [در این‌آیه] خبر داده‌که بندگان جز به امر و نهی [ازطرف خداوند] حیات نمی یابند، مانند این‌سخن‌خداوند: و برای شما در قصاص، حیات و زندگی است، ای صاحبان خِرد! (بقره/۱۷۹) و همچنین است این‌سخن‌خداوند: ارْکَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ؛ و خیر مایه‌ی بقا و حیات است؛ و در این حقیقت (که بندگان نیاز به امرونهی الهی دارند) روشن‌ترین دلیل براین است‌که امّت‌اسلامی نیاز به امامی دارد که سرپرستی آنان را به‌عهده گرفته و [از جانب خداوند] امر و نهیشان کند، حدود الهی را میانشان برپا دارد، با دشمن پیکار کند، غنیمت ها را تقسیم نماید، واجبات را معیّن کند، آنان‌را با آنچه صلاحشان در آن‌است آشنا سازد و از آنچه زیانشان در آن‌است بازبدارد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) یُرِیدُ صِلَهًَْ الرَّحِمِ وَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ.
ابن‌عبّاس ( منظور از وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ؛ صله‌رحم کردن و اخلاق نیکو و پسندیده است.