آیه ۶۰ - سوره حج

آیه ذلِكَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنْصُرَنَّهُ اللهُ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ [60]

اينگونه خواهد بود! و هركس به‌همان اندازه كه به او ستمشده مجازات كند، سپس مورد تعدّى قرار گيرد، خدا او را يارى خواهد كرد؛ بهيقين خداوند بخشنده و آمرزنده است.

۱
(حج/ ۶۰)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌دَاوُدَ النَّجَّارِ عَنْ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) سَمِعْتُ أَبِی‌مُحَمَّدَ بْنَ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) کَثِیراً مَا یُرَدِّدُ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ فَقُلْتُ یَا أَبَتِ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَحْسَبُ هَذِهِ الْآیَهًَْ نَزَلَتْ فِی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) خَاصَّهًًْ قَالَ نَعَمْ.

امام باقر ( امام‌کاظم (از پدر بزرگوارش امام باقر (نقل کرده که فرمود: از پدرم امام باقر (می‌شنیدم که پیوسته آیه‌ی وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ؛ را تکرار می‌نمود. عرض‌کردم: «پدر جان فدایت شوم! گمان می‌کنم این آیه فقط در شأن امیرالمؤمنین (نازل شده است»؟! پدرم فرمود: «آری».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۷۱۴
بحارا لأنوار، ج۲۴، ص۳۶۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۴۴/ البرهان
۲
(حج/ ۶۰)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ذلِکَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ فَهُوَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا أَخْرَجَتْهُ قُرَیْشٌ مِنْ مَکَّهًَْ وَ هَرَبَ مِنْهُمْ إِلَی الْغَارِ وَ طَلَبُوهُ لِیَقْتُلُوهُ فَعَاقَبَهُمُ اللَّهُ یَوْمَ بَدْرٍ وَ قُتِلَ عُتْبَهًُْ وَ شَیْبَهًُْ وَ الْوَلِیدُ وَ أَبُ جَهْلٍ وَ حَنْظَلَهًُْ‌بْنُ‌أَبِی‌سُفْیَانَ وَ غَیْرُهُمْ فَلَمَّا قُبِضَ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) طُلِبَ بِدِمَائِهِمْ فَقُتِلَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ آلُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بَغْیاً وَ عُدْوَانا ... فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی وَ مَنْ عاقَبَ یَعْنِی رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ یَعْنِی حِینَ أَرَادُوا أَنْ یَقْتُلُوهُ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ یَعْنِی بِالْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنْ وُلْدِهِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( منظور از آیه‌ی ذلِکَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ رسول‌خدا (است؛ در آن‌هنگام که قریش او را از مکّه بیرون راندند و آن حضرت از آنان به‌سوی غار فرار نمود و قریش به‌دنبال آن حضرت گشتند تا او را بکشند. خداوند نیز آنان را در جنگ بدر مجازات نمود و عُتبه، شیبه، ولید، ابوجهل، حنظلهبنابوسفیان و افرادی‌دیگر به هلاکت رسیدند. چون رسول‌خدا (از دنیا رحلت کرد آن‌ها به خونخواهی کشته‌شدگانشان برخاستند؛ در نتیجه امام‌حسین (و [افرادی‌دیگر از] آل‌محمد (از روی ظلم‌وستم به شهادت رسیدند... خداوند تبارکوتعالی فرموده: وَ مَنْ عاقَبَ یعنی رسول‌خدا (بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ یعنی در آن‌زمان‌که قصد کشتن رسول‌خدا (را داشتند ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ یعنی [خداوند] به‌وسیله‌ی حضرت قائم (که یکی از فرزندان اوست [رسول‌خدا (را یاری خواهد ساخت].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۷۱۴
بحارا لأنوار، ج۴۵، ص۱۶۷/ القمی، ج۲، ص۸۶/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(حج/ ۶۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بَعَثَ عَلِیّاً (علیه السلام) إِلَی الْیَمَنِ فَقَالَ لَهُ وَ هُوَ یُوصِیهِ یَا عَلِی (علیه السلام) ... وَ أَنْهَاکَ عَنِ الْبَغْیِ فَإِنَّهُ مَنْ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللهُ.

پیامبر ( رسول‌خدا (علی (را بهسوی یمن فرستاد و او را چنین سفارش فرمود: «ای علی (!... تو را از ستم‌کردن باز می‌دارم، چراکه هرکس مورد ستم قرار گیرد، خدا او را یاری خواهد کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۷۱۴
بحارا لأنوار، ج۲۱، ص۳۶۱
بیشتر