آیه يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا للهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ [48]
در آن روز که این زمین به زمین دیگرو آسمانها [به آسمان‌هاى دیگرى] مبدّل مى‌شود و همه در پیشگاه خداوند یگانه‌ی حاکم بر همه‌چیز ظاهر مى‌گردند.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلَهُ الْأَبْرَشُ الْکَلْبِیُّ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ قَال تُبَدَّلُ خُبْزَهًًْ نَقِیَّهًًْ یَأْکُلُ النَّاسُ مِنْهَا حَتَّی یَفْرُغَ مِنَ الْحِسَابِ قَالَ الْأَبْرَشُ فَقُلْتُ إِنَّ النَّاسَ یَوْمَئِذٍ لَفِی شُغُلٍ عَنِ الْأَکْلِ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) هُمْ فِی النَّارِ لَا یَشْتَغِلُونَ عَنْ أَکْلِ الضَّرِیعِ وَ شُرْبِ الْحَمِیمِ وَ هُمْ فِی الْعَذَابِ فَکَیْفَ یَشْتَغِلُونَ عَنْهُ فِی الْحِسَابِ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند و می‌گوید: ابرش‌کلبی از امام باقر (علیه السلام) در مورد این سخن خداوند: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ؛ پرسید. امام (علیه السلام) فرمود: «زمین به نانی خالص تبدیل می‌شود که مردم از آن می‌خورند تا از محاسبه فارغ شوند». ابرش گفت به امام (علیه السلام) عرض کردم: «مردم در روز قیامت، چنان به کار خویش گرفتارند و دل مشغولی دارند که کسی به فکر خوردن نیست»! امام (علیه السلام) فرمود: «مردم حتّی آن زمان‌که در جهنّم هستند و عذاب می‌شوند، از خوردن ضریع و نوشیدن حمیم غافل نیستند، پس چگونه ممکن است که روز حساب از آن غافل باشند»؟!
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ قَال تُبَدَّلُ خُبْزَهًًْ نَقِیَّهًًْ یَأْکُلُ مِنْهَا النَّاسُ حَتَّی یَفْرُغُوا مِنَ الْحِسَابِ فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ إِنَّهُمْ لَفِی شُغُلٍ یَوْمَئِذٍ عَنِ الْأَکْلِ وَ الشُّرْبِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ ابْنَ آدَمَ (علیه السلام) أَجْوَفَ وَ لَا بُدَّ لَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ أَهُمْ أَشَدُّ شُغُلًا یَوْمَئِذٍ أَمْ مَنْ فِی النَّارِ فَقَدِ اسْتَغَاثُوا وَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ إِنْ یَسْتَغِیثُوا یُغاثُوا بِماءٍکَالْمُهْلِ یَشْوِی الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرابُ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی سخن خدای عزّوجلّ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ؛ پرسیدم امام (علیه السلام) فرمود: «زمین به نانی خالص تبدیل می‌شود که مردم از آن می‌خورند، تا محاسبه‌ی روز قیامت به اتمام برسد». شخصی گفت: «مردم در روز حساب چنان به کار خویش گرفتارند و دل مشغولی دارند که کسی به فکر نوشیدن و خوردن نیست»! امام (علیه السلام) فرمود: «خدای متعال، آدمی‌زاده را با شکم خالی آفریده است و باید غذا بخورد و آب بنوشد. من از شما می‌پرسم: آیا آنان در چنین روزی بیشتر دغدغه و دل مشغولی دارند یا آنگاه که در آتش هستند و فریادخواهی می‌کنند و یاری می‌طلبند؟! خداوند تبارک‌وتعالی در این زمینه فرموده است: و اگر تقاضای آب کنند، آبی برای آنان می‌آورند که همچون فلز گداخته صورت‌ها را بریان می‌کند. چه نوشیدنی بدی! (کهف/۲۹).
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الرَّبِیعِ قَالَ: حَجَجْنَا مَعَ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی السَّنَهًِْ الَّتِی کَانَ حَجَّ فِیهَا هِشَامُ‌بْنُِ‌عَبْدِ الْمَلِکِ وَ کَانَ مَعَهُ نَافِعٌ مَوْلَی عُمَرَ‌بْنِِ‌الْخَطَّابِ ... قَالَ نَافِع فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ أَیُّ أَرْضٍ تُبَدَّلُ یَوْمَئِذٍ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) أَرْضٌ تَبْقَی خُبْزَهًًْ یَأْکُلُونَ مِنْهَا حَتَّی یَفْرُغَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْحِسَابِ فَقَالَ نَافِعٌ إِنَّهُمْ عَنِ الْأَکْلِ لَمَشْغُولُونَ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) أَ هُمْ یَوْمَئِذٍ أَشْغَلُ أَمْ إِذْ هُمْ فِی النَّارِ فَقَالَ نَافِعٌ بَلْ إِذْ هُمْ فِی النَّارِ قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا شَغَلَهُمْ إِذْ دَعَوْا بِالطَّعَامِ فَأُطْعِمُوا الزَّقُّومَ وَ دَعَوْا بِالشَّرَابِ فَسُقُوا الْحَمِیمَ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوربیع گوید: در سالی که هشام‌بن‌عبدالملک و همراهش نافع برده عمربن‌خطاب با امام باقر (علیه السلام) حج انجام دادیم نافع گفت: «مردم درآن وقت [حسابرسی قیامت] چیزهای مهم‌تر از خوردن آن‌ها را مشغول کرده و به فکر خوردن نیستند». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «آیا آن‌ها در لحظه‌ی حساب بیشتر مشغولند یا زمانی‌که در آتش هستند»؟ نافع در پاسخ گفت: «مسلّماً زمانی‌که در آتش هستند». امام (علیه السلام) فرمود: «قسم به خدا! هیچ‌چیز آن‌ها را مشغول نمی‌کند وقتی که در آتش به غذا دعوت می‌شوند و زقّوم را به آن‌ها می‌خورانند و به نوشیدنی دعوت می‌شوند و حمیم را به آن‌ها می‌نوشانند».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ قَال: تُبَدَّلُ خُبْزَهًًْ نَقِیَّهًًْ یَأْکُلُ النَّاسُ مِنْهَا حَتَّی یَفْرُغَ مِنَ الْحِسَابِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یَأْکُلُونَ الطَّعامَ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) در مورد سخن خدای تعالی: یَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَیْرَ الأَرْضِ؛ پرسیدم ایشان فرمود: «زمین به نانی خالص تبدیل می‌شود که مردم از آن می‌خورند تا آنکه خداوند به حساب همگان رسیدگی کند. خداوند فرموده است: آنان را پیکرهایی که غذا نمی‌خوردند قرار ندادیم. (انبیاء/۸)».
السّجّاد (علیه السلام)- تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ یَعْنِی بِأَرْضٍ لَمْ یُکْتَسَبْ عَلَیْهَا الذُّنُوبُ بَارِزَهًًْ لَیْسَ عَلَیْهَا الْجِبَالُ وَ لَا نَبَاتٌ کَمَا دَحَاهَا أَوَّلَ مَرَّهًٍْ وَ یُعِیدُ عَرْشَهُ عَلَی الْمَاءِ کَمَا کَانَ أَوَّلَ مَرَّهًٍْ مُسْتَقِلًّا بِعَظَمَتِهِ وَ قُدْرَتِه.
امام سجّاد (علیه السلام)- آیه: یَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَیْرَ الأَرْضِ؛ بدان معناست که این زمین به زمینی تبدیل می‌شود که کسی بر آن زمین مرتکب گناه نشده است. آن زمین برجسته است و در آن کوه و گیاه به چشم نمی‌خورد، همچنان که روز نخست، خداوند آن را گسترانید و به قدرت و عظمت خدای متعال، عرش خدا بر روی آب قرار خواهد گرفت همان‌طور که اوّل خلقت بوده است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- تُبَدَّلُ خُبْزَهًًْ بَیْضَاءَ نَقِیَّهًًْ فِی الْمَوْقِفِ یَأْکُلُ مِنْهَا الْمُؤْمِنُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- زمین به نانی سفید و خالص در صحرای محشر تبدیل گشته و اهل ایمان از آن می‌خورند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: أَتَی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حِبْرٌ مِنَ الْیَهُودِ فَقَالَ أَ‌رَأَیْتَ إِذْ یَقُولُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ فَأَیْنَ الْخَلْقُ عِنْدَ ذَلِکَ فَقَالَ أَضْیَافُ اللَّهِ فَلَنْ یُعْجِزَهُمْ مَا لَدَیْهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوایوب انصاری گوید: فردی از علمای یهود نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «خدا در قرآن می‌فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ، در آن وقت مخلوقات کجا هستند»؟ حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «مهمان خدا هستند و آنچه نزد خداست هرگز آن‌ها را عاجز و ناتوان نمی‌کند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ الْیَهُودِیَّ سَأَلَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ أَیْنَ النَّاسُ یَوْمَئِذٍ قَالَ فِی الظُّلْمَهًِْ دُونَ الْمَحْشَرِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- یهودی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی اینکه خدای متعال در قرآن می‌فرماید: یوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ سؤال کرد که مردم در آن‌زمان کجا هستند؟ حضرت (صلی الله علیه و آله) پاسخ داد: «مردم در آن زمان در تاریکی‌اند و هنوز وارد محشر نشده‌اند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یُحْشَرُ النَّاسُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی أَرْضٍ بَیْضَاءَ عَفْرَاءَ کَقُرْصَهًِْ النَّقِیِّ لَیْسَ فِیهَا مَعْلَمٌ لِأَحَد.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مردم روز قیامت روی زمینی سفید رنگ گندمگون چون قرص نان سفید، محشور می‌شوند و هیچ‌کس نشانه‌ای روی آن زمین ندارد.
السّجّاد (علیه السلام)- یَأْمُرُ اللَّهُ تَعَالَی إِسْرَافِیلَ أَنْ یَنْفُخَ فِی الصُّورِ نَفْخَهًَْ الصَّعْقِ فَیَخْرُجُ الصَّوْتُ مِنَ الطَّرَفِ الَّذِی یَلِی الْأَرْضَ فَلَا یَبْقَی فِی الْأَرْضِ إِنْسٌ وَ لَا جِنٌّ وَ لَا شَیْطَانٌ وَ لَا غَیْرُهُمْ مِمَّنْ لَهُ رُوحٌ إِلَّا صَعِقَ وَ مَاتَ وَ یَخْرُجُ الصَّوْتُ مِنَ الطَّرَفِ الَّذِی یَلِی السَّمَاءَ فَلَا یَبْقَی فِی السَّمَاوَاتِ ذُو رُوحٍ إِلَّا مَاتَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِلَّا مَنْ شاءَ اللهُ وَ هُوَ جَبْرَائِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ وَ عِزْرَائِیلُ فَأُولَئِکَ الَّذِینَ شَاءَ اللَّهُ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یَا مَلَکَ الْمَوْتِ مَنْ بَقِیَ مِنْ خَلْقِی فَقَالَ یَا رَبِّ أَنْتَ الْحَیُ الَّذِی لا یَمُوتُ بَقِیَ جَبْرَائِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ وَ بَقِیتُ أَنَا فَیَأْمُرُ اللَّهُ بِقَبْضِ أَرْوَاحِهِمْ فَیَقْبِضُهَا ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ مَنْ بَقِیَ فَیَقُولُ مَلَکُ الْمَوْتِ بَقِیَ عَبْدُکَ الضَّعِیفُ الْمِسْکِینُ مَلَکُ الْمَوْتِ فَیَقُولُ اللَّهُ مُتْ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ بِإِذْنِی فَیَمُوتُ مَلَکُ الْمَوْتِ ... ثُمَّ یَأْمُرُ اللَّهُ السَّمَاءَ فَتَمُورُ أَیْ تَدُورُ بِأَفْلَاکِهَا وَ نُجُومِهَا کَالرَّحَی وَ یَأْمُرُ الْجِبَالَ فَتَسِیر کَمَا تَسِیرُ السَّحَابُ ثُمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ بِأَرْضٍ أُخْرَی لَمْ یُکْتَسَبْ عَلَیْهَا الذُّنُوبُ وَ لَا سُفِکَ عَلَیْهَا دَمٌ بَارِزَهًٌْ لَیْسَ عَلَیْهَا جِبَالٌ وَ لَا نَبَاتٌ کَمَا دَحَاهَا أَوَّلَ مَرَّهًٍْ وَ کَذَا تُبَدَّلُ السَّمَاوَاتُ کَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ وَ یُعِیدُ عَرْشَهُ عَلَی الْمَاءِ کَمَا کَانَ قَبْلَ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مُسْتَقِلًّا بِعَظَمَتِهِ وَ قُدْرَتِهِ ثُمَّ یَأْمُرُ اللَّهُ السَّمَاءَ أَنْ تُمْطِرَ عَلَی الْأَرْضِ حَتَّی یَکُونَ الْمَاءُ فَوْقَ کُلِّ شَیْءٍ اثْنَیْ عَشَرَ ذِرَاعاً فَتَنْبُتُ أَجْسَادُ الْخَلَائِقِ کَمَا یَنْبُتُ الْبَقْلُ فَتَتَدَانَی أَجْزَاؤُهُمُ الَّتِی صَارَتْ تُرَاباً بَعْضُهَا إِلَی بَعْضٍ بِقُدْرَهًِْ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ حَتَّی أَنَّهُ لَوْ دُفِنَ فِی قَبْرٍ وَاحِدٍ أَلْفَ مَیِّتٍ وَ صَارَتْ لُحُومُهُمْ وَ أَجْسَادُهُمْ وَ عِظَامُهُمُ النَّخِرَهًُْ کُلُّهَا تُرَاباً مُخْتَلِطَهًًْ بَعْضُهَا فِی بَعْضٍ لَمْ یَخْتَلِطْ تُرَابُ مَیِّتٍ بِمَیِّتٍ آخَرَ لِأَنَّ فِی ذَلِکَ الْقَبْرِ شَقِیّاً وَ سَعِیداً جَسَدٌ یُنْعَمُ بِالْجَنَّهًِْ وَ جَسَدٌ یُعَذَّبُ بِالنَّارِ.
امام سجّاد (علیه السلام)- خدای متعال به اسرافیل امر می‌نماید که در صور، نفخه‌ی موت را بدمد. پس صدا از طرفی که به‌جانب زمین است خارج می‌شود و هیچ انسان و جنّ و شیطان و موجود دارای روحی نمی‌ماند مگر اینکه می‌میرد. همچنین صدا از طرفی که به‌جانب آسمان است خارج می‌شود و در آسمان صاحب روحی باقی نماند، مگر اینکه می‌میرد. خدا در قرآن می‌فرماید: مگر کسانی که خدا بخواهد. (نمل/۸۷) که عبارتند از: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل. این‌ها کسانی هستند که به خواست خدا زنده مانده‌اند. پس خدای متعال می‌فرماید: «ای ملک الموت چه کسی از مخلوقاتم باقی مانده»؟ عرض می‌کند: «خدایا! حیات بدون مرگ از آن توست، چهار ملک که من هم یکی از آن‌ها هستم، باقی مانده‌اند». خدا او را به قبض روح آن سه امر می‌فرماید و او آن‌ها را قبض روح می‌کند. بعد از آن خدا می‌فرماید: «ای ملک الموت چه کسی باقی مانده»؟ عرض می‌کند: «بنده‌ی ضعیف و مسکین تو؛ ملک الموت». خدا می‌فرماید: «ملک الموت! به اذن من بمیر»! پس ملک الموت می‌میرد، ... دراین‌هنگام خدای متعال به آسمان امر می‌کند با همه‌ی افلاک و ستاره‌هایش مانند آسیا دور می‌زند و کوه‌ها را امر می‌فرماید تا مانند ابرها سیر کنند. زمین را به زمین دیگری تبدیل می‌کند که در آن گناه نشده باشد و خون ناحقّی علناً در آن ریخته نشده باشد، نه کوهی در آن باشد و نه گیاهی، همچنان که اوّلین بار آن را خلق فرمود و همچنین آسمان دگرگون می‌شود. چنانچه خدای متعال می‌فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ و به قدرت و عظمت خدای متعال، عرش خدا بر روی آب قرار خواهد گرفت، همان‌طور که اوّل خلقت بوده است. پس خدای متعال امر می‌فرماید که آسمان چهل روز بر زمین ببارد تا اینکه آب به‌اندازه‌ی دوازده ذراع بالای همه‌ی اشیاء قرار گیرد. دراین‌هنگام جسد مردگان مانند دانه‌های گیاه از زمین می‌روید پس به قدرت خدای عزیز و حمید اجزای خاک شده و ذرّات متفرّقه‌ی خلایق به هم نزدیک گردد و بعضی به بعض دیگر بپیوندد، به‌گونه‌ای‌که اگر در یک قبر هزار میّت دفن شده باشد و گوشت‌ها و جسدها و استخوان‌های پوسیده‌ی آن‌ها همه خاک شده و با هم مخلوط گردیده باشد، خاک یک جسد با خاک جسد دیگر مخلوط نمیشود چون در آن قبر هم انسان سعادتمند است و هم انسان زیانکار و شقی که جسد یکی به بهشت می‌رود و جسد دیگری به آتش می‌سوزد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یُبَدِّلُ اللَّهُ الْأَرْضَ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاوَاتِ فَیَبْسُطُهَا وَ یَمُدُّهَا مَدَّ الْأَدِیمِ الْعُکَاظِیِ لا تَری فِیها عِوَجاً وَ لا أَمْتاً ثُمَّ یَزْجُرُ اللَّهُ الْخَلْقَ زَجْرَهًًْ فَإِذَا هُمْ فِی هَذِهِ الْمُبَدَّلَهًِْ فِی مِثْلِ مَوَاضِعِهِمْ مِنَ الْأُولَی مَا کَانَ فِی بَطْنِهَا کَانَ فِی بَطْنِهَا وَ مَا کَانَ عَلَی ظَهْرِهَا عَلَی ظَهْرِهَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماوات تبدیل می‌کند و آن‌ها را پهن کرده و گسترش میدهد مانند زمین بازار عکاظ [عکاظ اسم بازاری بود در نزدیکی مکّه که عرب در هر سال یک ماه در آن جمع میشدند، خرید و فروش میکردند، شعر می‌گفتند و به همدیگر فخرفروشی میکردند که اسلام آن را برداشت]، به‌گونه‌ای‌که در آن، هیچ پستی و بلندی نمی‌بینی. آنگاه خداوند به مخلوقات نهیبی می‌زند و ناگهان آن‌ها در این زمین و آسمان تبدیل شده، آمده و هرکس در همان جایی‌که در زمین و آسمان اوّلی بود قرار می‌گیرد و هرچه درون زمین بوده، درون آن و هرچه روی زمین بوده روی آن، قرار می‌گیرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ سَلْمَانَ الْفارسِیِّ (رحمة الله علیه) قَالَ جَاثَلِیقُ لِأمِیرِ‌الْمُؤْمِنینَ (علیه السلام) فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی جَلَّ ثَنَاؤُهُ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ جَمِیعاً قبضت {قَبْضَتُهُ} یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ فَإِذَا طُوِیَتِ السَّمَاءُ وَ قُبِضَتِ الْأَرْضُ فَأَیْنَ تَکُونُ الْجَنَّهًُْ وَ النَّارُ فِیهِمَا قَالَ فَدَعَا بِدَوَاهًٍْ وَ قِرْطَاسٍ ثُمَ کَتَبَ فِیهِ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ ثُمَّ دَرَجَ الْقِرْطَاسَ وَ دَفَعَهُ إِلَی النَّصْرَانِیِّ وَ قَالَ لَهُ أَ لَیْسَ قَدْ طَوَیْتُ هَذَا الْقِرْطَاسَ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَافْتَحْهُ قَالَ فَفَتَحْتُهُ قَالَ هَلْ تَرَی آیَهًَْ النَّارِ وَ آیَهًَْ الْجَنَّهًِْ أَ مَحَاهُمَا طَیُّ الْقِرْطَاسِ قَالَ لَا قَالَ فَهَکَذَا فِی قُدْرَهًِْ اللَّهِ إِذْ طُوِیَتِ السَّمَاوَاتُ وَ قُبِضَتِ الْأَرْضُ لَمْ تَبْطُلِ الْجَنَّهًُْ وَ النَّارُ کَمَا لَمْ یُبْطِلْ طَیُّ هَذَا الْکِتَابِ آیَهًَْ الْجَنَّهًِْ وَ آیَهًَْ النَّارِ.
امام علی (علیه السلام)- سلمان فارسی (رحمة الله علیه) گوید: جاثلیق به امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفت: «مرا از این آیه یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ آگاه کن! و همچنین آیه‌ای که می‌فرماید: درحالی‌که تمام زمین در روز قیامت در قبضه اوست و آسمانها پیچیده در دست او خداوند منزّه و بلندمقام است از شریکیهایی که برای او می‌پندارند. (زمر/۶۷) اگر آسمان درهم پیچیده شود و زمین جمع شود، بهشت و دوزخ در کجای این دو می‌باشد»؟ امام (علیه السلام) دوات و کاغذی خواست و کلمه‌ی بهشت و دوزخ را در آن نوشت سپس کاغذ را جمع کرد و به نصرانی داد و به او فرمود: «مگر نه این است که این کاغذ را درهم پیچیدم»؟ گفت: «بلی»! فرمود: «حالا آن را باز کن، نصرانی آن را گشود». امام (علیه السلام) فرمود: «آیا نشانه‌ی آتش و بهشت را در کاغذی که آن‌ها را محو کردم می‌بینی»؟ گفت: «آری»! فرمود: «در قدرت خدا این‌گونه است؛ زمانی‌که آسمان درهم پیچیده شود و زمین جمع گردد، بهشت و دوزخ باطل نمی‌شوند، چنان‌که نشانه‌ی بهشت و جهنّم، در این نوشته از میان نرفت».
الصّادق (علیه السلام)- لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی الْأَرْضِ مُنْذُ خَلَقَهَا سَبْعَهًَْ عَالَمِینَ لَیْسَ هُمْ مِنْ وُلْدِ آدَمَ (علیه السلام) خَلَقَهُمْ مِنْ أَدِیمِ الْأَرْضِ فَأَسْکَنَهُمْ فِیهَا وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ مَعَ عَالَمِهِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَبَا هَذَا الْبَشَرِ وَ خَلَقَ ذُرِّیَّتَهُ مِنْهُ وَ لَا وَ اللَّهِ مَا خَلَتِ الْجَنَّهًُْ مِنْ أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ مُنْذُ خَلَقَهَا وَ لَا خَلَتِ النَّارُ مِنْ أَرْوَاحِ الْکُفَّارِ وَ الْعُصَاهًِْ مُنْذُ خَلَقَهَا عَزَّوَجَلَّ لَعَلَّکُمْ تَرَوْنَ أَنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ صَیَّرَ اللَّهُ أَبْدَانَ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِی الْجَنَّهًِْ وَ صَیَّرَ أَبْدَانَ أَهْلِ النَّارِ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِی النَّارِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی بِلَادِهِ وَ لَا یَخْلُقُ خَلْقاً یَعْبُدُونَهُ وَ یُوَحِّدُونَهُ وَ یُعَظِّمُونَهُ وَ یَخْلُقُ لَهُمْ أَرْضاً تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءً تُظِلُّهُمْ أَ لَیْسَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَ‌فَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ.
امام صادق (علیه السلام)- خدای متعال از آن زمانی‌که زمین را خلق کرده تاکنون هفت جهان را آفریده است که موجودات آن جهان‌ها هیچ‌کدام از فرزندان آدم نبوده‌اند، بلکه آن‌ها را از پوسته‌ی زمین آفرید و آنان را یکی پس از دیگری، همراه با جهان خود، در زمین اسکان داد. سپس خداوند عزّوجلّ، آدم ابوالبشر (علیه السلام) را خلق کرد و نسل بشر را از وی آفرید. به خدا سوگند! که بهشت از همان آغاز آفرینش، هیچ‌گاه از ارواح مؤمنان تهی نبوده و جهنّم نیز از آن‌هنگام که خداوند آن را آفرید، از ارواح کافران و عصیان کنندگان و نافرمانان خالی نبوده است. گویا می‌پندارید که چون قیامت فرا برسد و خداوند متعال جسم و روح اهل بهشت را در بهشت به هم ملحق کند و جسم اهل آتش را به روحشان در جهنّم ملحق سازد، دیگر خدای متعال در ملک خودش پرستیده نمیشود؟! و خلقی را نمی‌آفریند که او را بپرستند و او را به یکتایی و عظمت بستایند و آسمان و زمینی برای آن‌ها قرار نمی‌دهد، مگر نه این است که خداوند می‌فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَیْرَ الأَرْضِ وَ السَّمَاوَاتُ و نیز فرموده است: أَ فَعَیینا بِالخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدیدٍ؛ آیا ما از آفرینش نخستین عاجز ماندیم [که قادر بر آفرینش دوباره‌ی آن‌ها نباشیم]؟! ولی آن‌ها [با این دلایل روشن] در آفرینش جدید تردید دارند. (ق/۱۵).
الصّادق (علیه السلام)- الْعَذَابُ الْأَدْنَی عَذَابُ الرَّجْعَهًِْ وَ الْعَذَابُ الْأَکْبَرُ عَذَابُ یَوْمِ الْقِیَامَةِ الَّذِی تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا للهِ الْواحِدِ الْقَهَّار.
امام صادق (علیه السلام)- عذاب نزدیک‌تر، رجعت آل محمد (و عذاب بزرگ‌تر، عذاب روز قیامت است؛ روزی که خدا می‌فرماید: تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ.