آیه ۳۶ - سوره نور

آیه في بُيُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ [36]

[اين چراغ پرفروغ] در خانه‌هايى قرار دارد كه خداوند اذن فرموده [ديواره‌هاى] آن را بالا برند [تا از دستبرد شياطين در امان باشد]؛ و در آن‌ها نام خدا برده شود، و صبح و شام در آن‌ها تسبيح او گويند.

۱
(نور/ ۳۶)

الصّادق ( عَن أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ قَالَ هِیَ بُیُوتُ النَّبِیِّ (.

امام صادق ( ابوبصیر گوید: از امام صادق (درباره‌ی آیه: فِیْ بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَن تُرْفَعَ سؤال کردم و آن حضرت فرمود: «منظور خانه‌های پیامبر (است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۰
الکافی، ج۸، ص۳۳۱/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۳۲/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(نور/ ۳۶)

الکاظم ( مُحَمَّدُبنُ الفُضَیلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ قَالَ بُیُوتُ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ (ثُمَّ بُیُوتُ عَلِیٍّ (مِنْهَا.

امام کاظم ( محمّدبن‌فضیل گوید: از امام کاظم (درباره‌ی آیه: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ سؤال کردم. آن حضرت (فرمود: «منظور خانه‌های پیامبر خدا (است و سپس خانه‌های علی (از آن‌هاست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۲۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۵۹/ البرهان
۳
(نور/ ۳۶)

الباقر ( عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ قَالَ هِیَ بُیُوتُ الْأَنْبِیَاءِ (وَ بَیْتُ عَلِیٍّ (مِنْهَا.

امام باقر ( فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَن تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا؛ این خانه‌ها، خانه‌های انبیاء (است که خانه‌ی علی (نیز یکی از آن است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۲۷/ القمی، ج۲، ص۱۰۳/ فرات الکوفی، ص۲۸۲/ نورالثقلین/ البرهان
۴
(نور/ ۳۶)

الرّسول ( ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کنتُ ... .فَقُلتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (مَا الْبُیُوتُ؟ فَقَالَ بُیُوتُ الْأَنْبِیَاءِ (وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی مَنْزِلِ فَاطِمَهًَْ (.

پیامبر ( ابن‌عبّاس (گوید: خدمت رسول خدا (عرض کردم: «منظور کدام خانه‌ها است»؟ آن حضرت فرمود: «خانه‌ی انبیاء (». و با دست به خانه‌ی دخترش حضرت فاطمه (اشاره کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۲۶/ الفضایل، ص۱۰۳/ البرهان
۵
(نور/ ۳۶)

الکاظم ( عِیسَی‌بْنِ‌دَاوُدَ قَال حَدَّثَنَا الْإِمَامُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (عَنْ أَبِیهِ (فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ* رِجالٌ قَالَ بُیُوتُ آلِ مُحَمَّدٍ (بَیْتُ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (وَ حَمْزَهًَْ (وَ جَعْفَر ٍقُلْتُ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ قَالَ الصَّلَاهًُْ فِی أَوْقَاتِهَا قَالَ ثُمَّ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَالَ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ قَالَ هُمُ الرِّجَالُ لَمْ یَخْلِطِ اللَّهُ مَعَهُمْ غَیْرَهُمْ ثُمَّ قَالَ لِیَجْزِیَهُمُ اللهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ یَزِیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ قَالَ مَا اخْتَصَّهُمْ بِهِ مِنَ الْمَوَدَّهًِْ وَ الطَّاعَهًِْ الْمَفْرُوضَهًِْ وَ صَیَّرَ مَأْوَاهُمُ الْجَنَّهًَْ وَ اللهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ.

امام کاظم ( عیسی‌بن‌داود گوید: امام کاظم (از پدر بزرگوارش روایت فرمود: منظور خداوند در آیه: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ، خانه‌ی آل محمّد (خانه‌ی علی (و فاطمه (حسن و حسین (حمزه و جعفر (است. عرض کردم: «منظور از بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ چیست»؟ فرمود: «نماز سر وقت». آنگاه خداوند متعال آنان را این‌گونه وصف کرد: رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللهِ وَ إِقَامِ الصَّلَاةِ وَ إِیتَاء الزَّکَاةِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَارُ؛ آنان مردانی هستند که خداوند آنان را با دیگران در نیامیخته است. سپس آن حضرت (به آیه: لِیَجْزِیَهُمُ اللهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَ یَزِیدَهُم مِّن فَضْلِهِ؛ اشاره کرد و فرمود: «مراد، مودّت و دوستی و اطاعت واجبی است که خداوند به آنان اختصاص داده و جایگاهشان را بهشت قرار داده است و خدا هر که را خواهد بی‌حساب روزی دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۲۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۵۹؛ «بتفاوت»/ البرهان
۶
(نور/ ۳۶)

الباقر ( إِنَّمَا الْحُجَّهًُْ فِی آلِ إِبْرَاهِیمَ (لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً فَالْحُجَّهًُْ الْأَنْبِیَاءُ (وَ أَهْلُ بُیُوتَاتِ الْأَنْبِیَاءِ (حَتَّی تَقُومَ السَّاعَهًُْ لِأَنَّ کِتَابَ اللَّهِ یَنْطِقُ بِذَلِکَ وَصِیَّهًُْ اللَّهِ بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ الَّتِی وَضَعَهَا عَلَی النَّاسِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ هِیَ بُیُوتَاتُ الْأَنْبِیَاءِ وَ الرُّسُلِ وَ الْحُکَمَاءِ وَ أَئِمَّهًِْ الْهُدَی.

امام باقر ( و حجّت تنها در خاندان ابراهیم (است؛ به دلیل گفتار خدای عزّوجلّ: ما به آل ابراهیم، [که یهود از خاندان او هستند نیز]، کتاب و حکمت دادیم و حکومت عظیمی در اختیار آن‌ها [پیامبران بنی‌اسرائیل] قرار دادیم. (نساء/۵۴) و روی این حساب، حجّت خدا پیامبران (و خانواده‌های پیامبران هستند تا روزی که رستاخیز برپا شود؛ زیرا کتاب خدا بدان گویا است، و وصیّت خداست که حجّت‌های الهی از همدیگرند؛ آنان که خداوند بر مردم فرمانروایشان کرده و فرموده است: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ و آن‌ها خانه‌های پیامبران و رسولان و حکیمان و امامان راهنما است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۲
الکافی، ج۸، ص۱۱۹ / نورالثقلین
۷
(نور/ ۳۶)

الصّادق ( إِنَّهُ مَنْ أَتَی الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا اهْتَدَی وَ مَنْ أَخَذَ فِی غَیْرِهَا سَلَکَ طَرِیقَ الرَّدَی وَصَلَ اللَّهُ طَاعَهًَْ وَلِیِّ أَمْرِهِ بِطَاعَهًِْ رَسُولِهِ (وَ طَاعَهًَْ رَسُولِهِ (بِطَاعَتِهِ فَمَنْ تَرَکَ طَاعَهًَْ وُلَاهًِْ الْأَمْرِ لَمْ یُطِعِ اللَّهَ وَ لَا رَسُولَهُ وَ هُوَ الْإِقْرَارُ بِمَا نَزَلَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ الْتَمِسُوا الْبُیُوتَ الَّتِی أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ فَإِنَّهُ قَدْ خَبَّرَکُمْ أَنَّهُمْ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار.

امام صادق ( هرکس از درِ خانه‌ها وارد خانه شود، هدایت یافته و هرکس راه دیگر در پیش گیرد راه هلاکت را پیموده است. خداوند فرمانبرداری از ولی امر خود را به فرمانبرداری از پیامبرش پیوند داده است و فرمانبرداری از پیامبرش را به فرمانبرداری از خودش پیوند داده است. پس هر کس اطاعت والیان امر را ترک گوید، از خداوند و از پیامبرش اطاعت نکرده است. و این اقرار به چیزی است که از جانب خداوند نازل شده است: در هر مسجدی جامه خود را برگیرید و خانه‌هایی را بجویید که خداوند اجازه فرموده که [قدر و منزلت] آن‌ها رفعت یابد و نامش در آن‌ها یاد شود. زیرا او به شما خبر داده است: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۲
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۰/ البرهان
۸
(نور/ ۳۶)

أمیرالمؤمنین ( أَصْلُ الْإِیمَانِ الْعِلْمُ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ أَهْلًا نَدَبَ إِلَی طَاعَتِهِمْ وَ مَسْأَلَتِهِمْ فَقَالَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ وَ قَالَ جَلَّتْ عَظَمَتُهُ وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ الْبُیُوتُ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ اللَّاتِی عَظَّمَ اللهُ بِنَاءَهَا بِقَوْلِهِ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ ثُمَّ بَیَّنَ مَعْنَاهَا لِکَیْلَا یَظُنَّ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّهًِْ أَنَّهَا بُیُوتٌ مَبْنِیَّهًٌْ فَقَالَ تَعَالَی رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ فَمَنْ طَلَبَ الْعِلْمَ فِی هَذِهِ الْجِهَهًِْ أَدْرَکَهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (أَنَا مَدِینَهًُْ الْعِلْمِ وَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ أَنَا مَدِینَهًُْ الْحِکْمَهًِْ وَ عَلِیٌّ (بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْحِکْمَهًَْ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا وَ کُلُّ هَذَا مَنْصُوصٌ فِی کِتَابِهِ تَعَالَی إِلَّا أَنَّ لَهُ أَهْلًا یَعْلَمُونَ تَأْوِیلَهُ فَمَنْ عَدَلَ مِنْهُمْ إِلَی الَّذِینَ یَنْتَحِلُونَ مَا لَیْسَ لَهُمْ وَ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ هُوَ تَأْوِیلُهُ بِلَا بُرْهَانٍ وَ لَا دَلِیلٍ وَ لَا هُدًی هَلَکَ وَ أَهْلَکَ وَ خَسِرَتْ صَفْقَتُهُ وَ ضَلَّ سَعْیُهُ یَوْمَ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ.

امام علی ( اصل ایمان علم است و خداوند برای علم اهلی معیّن کرده و مردم را به اطاعت و سؤال از آن‌ها دعوت کرده و فرموده است: شما از کسانی که اهل ذکر هستند سؤال کنید درصورتی‌که خود عالم به آن نیستید. (نحل/۴۳) در آیه‌ای دیگر می‌فرمود: هنگام ورود به خانه‌ها از درهای آن وارد شوید، مقصود از خانه‌ها در اینجا آن خانه‌هائی است که خداوند آن‌ها را بزرگ دانسته. و گفته است: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ بعد از این معنی آن را روشن کرده تا جاهلان خیال نکنند که آن‌ها از نوع خانه‌های معمولی می‌باشند؛ و فرمود: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ؛ و هرکس در این طرف علم را دنبال کند به آن می‌رسد. رسول خدا (فرمود: «من شهر علم هستم». و در جای دیگری گفت: «من شهر حکمت می‌باشم، و علی (هم در آن شهر می‌باشد، اکنون هرکس طالب حکمت و یا علم هست باید از آن در وارد گردد و علم و حکمت را فرا گیرد». تمام این مطالبی که ذکر شد در کتاب خدا به آن تصریح شده است، و کسانی هستند که تأویل آن را می‌دانند؛ اکنون هر کس از آن‌ها عدول کند و به‌طرف کسانی که خود را عالم می‌دانند بروند و به سبب فتنه‌جویی و میل به تأویل از متشابهات پیروی می‌کنند. (آل عمران/۷) و بدون برهان و دلیل خود را هلاک می‌کنند و دیگران را هم به هلاکت می‌رسانند. آن‌ها زیان می‌کنند و از کوشش خود استفاده‌ای نمی‌برند، و آنگاه که پیشوایان، عذاب را بنگرند و از فرمانبران خویش بیزاری جویند و پیوند میان ایشان گسسته گردد. (بقره/۱۶۶)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۲
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۸۰/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۵۷
۹
(نور/ ۳۶)

الرّسول ( عَن بُرَیدَهًْ قَالَ قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ فَقَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ أَیُّ بُیُوتٍ هَذِهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ (فَقَالَ بُیُوتُ الْأَنْبِیَاءِ (فَقَامَ إِلَیْهِ أَبُوبَکْرٍ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (هَذَا الْبَیْتُ مِنْهَا وَ أَشَارَ إِلَی بَیْتِ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهًَْ (قَالَ نَعَمْ مِنْ أَفْضَلِهَا.

پیامبر ( بریده گوید: پیامبر اکرم (این آیه: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ را خواند. مردی از جای خود بلند شد و پرسید: «ای رسول خدا (منظورش کدام خانه‌ها است»؟ فرمود: «خانه‌های انبیاء (». ابوبکر از جای خود بلند شد و گفت: «ای رسول خدا (این خانه از آن‌ها است»؟ و به خانه‌ی علی (و فاطمه (اشاره کرد. فرمود: «آری از بهترین آن خانه‌ها است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۲۵/ البرهان
۱۰
(نور/ ۳۶)

الباقر ( مَنْ وَضَعَ وُلَاهًَْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَهْلَ اسْتِنْبَاطِ عِلْمِهِ فِی غَیْرِ الصَّفْوَهًِْ مِنْ بُیُوتَاتِ الْأَنْبِیَاءِ (فَقَدْ خَالَفَ أَمْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ جَعَلَ الْجُهَّالَ وُلَاهًَْ أَمْرِ اللَّهِ وَ الْمُتَکَلِّفِینَ بِغَیْرِ هُدًی مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ زَعَمُوا أَنَّهُمْ أَهْلُ اسْتِنْبَاطِ عِلْمِ اللَّهِ فَقَدْ کَذَبُوا عَلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ (وَ رَغِبُوا عَنْ وَصِیِّهِ (وَ طَاعَتِهِ وَ لَمْ یَضَعُوا فَضْلَ اللَّهِ حَیْثُ وَضَعَهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَضَلُّوا وَ أَضَلُّوا أَتْبَاعَهُمْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ حُجَّهًٌْ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ إِنَّمَا الْحُجَّهًُْ فِی آلِ إِبْرَاهِیمَ (لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَقَدْ آتَیْنَا آلَ إِبْرَاهِیمَ الْکِتَابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ وَ آتَیْنَاهُمْ مُلْکاً عَظِیماً فَالْحُجَّهًُْ الْأَنْبِیَاءُ (وَ أَهْلُ بُیُوتَاتِ الْأَنْبِیَاءِ (حَتَّی تَقُومَ السَّاعَهًُْ لِأَنَّ کِتَابَ اللَّهِ یَنْطِقُ بِذَلِکَ وَصِیَّهًُْ اللَّهِ بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ الَّتِی وَضَعَهَا عَلَی النَّاسِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ هِیَ بُیُوتَاتُ الْأَنْبِیَاءِ وَ الرُّسُلِ وَ الْحُکَمَاءِ وَ أَئِمَّهًِْ الْهُدَی (فَهَذَا بَیَانُ عُرْوَهًِْ الْإِیمَانِ الَّتِی نَجَا بِهَا مَنْ نَجَا قَبْلَکُمْ وَ بِهَا یَنْجُو مَنْ یَتَّبِعُ الْأَئِمَّهًَْ (.

امام باقر ( هرکس حکمرانان از طرف خدای عزّوجلّ و اهل استنباط علم او را در غیر برگزیده‌های از اهل بیت پیامبران (بداند، با امر خدای عزّوجلّ مخالفت کرده است و مردم نادانی را والی و حکمران از طرف خدا دانسته است. و آن کسانی که بدون هدایت و ندانسته به زور خود را به خدای عزّوجلّ منسوب دانسته‌اند و پنداشتند که اهل استنباط علم خدا هستند. و محقّقاً به خدا و رسولش دروغ بستند و از وصیّت و طاعتش روی گردانیدند و فضل خدا را در آنجا که خدای تبارک‌وتعالی خودش نهاده است، نگذاردند، پس گمراه شدند و پیروان خود را گمراه کردند و در روز رستاخیز برای آن‌ها حجّتی نیست؛ همانا حجّت در آل ابراهیم (است به خاطر کلام خدای عزّوجلّ که می‌فرماید: و هرآینه به آل ابراهیم کتاب و حکم و نبوّت دادیم و به آن‌ها ملک بزرگی دادیم. (نساء/۵۴) پس حجّت خدا تا روز قیامت همان پیامبران و خانواده‌های پیامبرانند؛ زیرا کتاب خدا به آن ناطق است و این وصیّت و سفارش خداست که حجج او از یکدیگر هستند که آن‌ها را برای مردم مقرّر ساخته و خداوند عزّوجلّ فرموده است: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ و این همان خانواده‌های انبیاء و رسولان و حکماء و ائمّه هدی (است. این است بیان حلقه‌ی محکم ایمان که هرکس پیش از شماها به‌وسیله‌ی آن نجات یافته و هرکه هم پیرو ائمّه (باشد به‌وسیله‌ی آن نجات می‌یابد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۴
الکافی، ج۸، ص۱۱۹/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۵۰؛ «الله ... الی آخر» محذوف/ کمال الدین، ج۱، ص۲۱۷؛ «بعضها ... فی بیوت» محذوف
۱۱
(نور/ ۳۶)

الباقر ( عَن زیدِ الشَّحَّامِ قَالَ دَخَلَ قَتَادَهًُْ‌بْنُ‌دِعَامَهًَْ الْبَصْرِی علی أَبُوجَعْفَرٍ (فَقَالَ لَه (أَنْتَ فَقِیهُ أَهْلِ الْبَصْرَهًِْ قَالَ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (وَیْحَکَ یَا قَتَادَهًُْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ خَلْقاً مِنْ خَلْقِهِ فَجَعَلَهُمْ حُجَجاً عَلَی خَلْقِهِ فَهُمْ أَوْتَادٌ فِی أَرْضِهِ قُوَّامٌ بِأَمْرِهِ نُجَبَاءُ فِی عِلْمِهِ اصْطَفَاهُمْ قَبْلَ خَلْقِهِ أَظِلَّهًًْ عَنْ یَمِینِ عَرْشِهِ قَالَ فَسَکَتَ قَتَادَهًُْ طَوِیلًا ثُمَّ قَالَ أَصْلَحَکَ اللَّهُ وَ اللَّهِ لَقَدْ جَلَسْتُ بَیْنَ یَدَیِ الْفُقَهَاءِ وَ قُدَّامَ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (فَمَا اضْطَرَبَ قَلْبِی قُدَّامَ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مَا اضْطَرَبَ قُدَّامَکَ قَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (وَیْحَکَ أَ تَدْرِی أَیْنَ أَنْتَ أَنْتَ بَیْنَ یَدَیْ بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ فَأَنْتَ ثَمَّ وَ نَحْنُ أُولَئِکَ فَقَالَ لَهُ قَتَادَهًُْ صَدَقْتَ وَ اللَّهِ جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ وَ اللَّهِ مَا هِیَ بُیُوتُ حِجَارَهًٍْ وَ لَا طِینٍ.

امام باقر ( زید شحّام گوید: قتادهًْ‌بن‌دعامه بصری خدمت امام باقر (رسید. امام به او فرمود: «تو فقیه اهل بصره‌ای»؟ جواب داد: «آری». فرمود: «وای بر تو خداوند گروهی از آفریده‌های خود را حجّت بر مردم قرار داده؛ آن‌ها اوتاد و استوانه‌های زمین هستند و به پا دارنده‌ی امر او و برجستگان دانش قبل از آفرینش؛ آن‌ها را به‌صورت سایه‌ای در طرف راست عرش برگزید». قتاده مدّتی سکوت کرد، آنگاه گفت: «خدا خیرخواه تو باشد! سوگند به پروردگار که من در خدمت فقها و دانشمندان و ابن‌عبّاس (نشسته‌ام؛ آنچنان که در خدمت شما من به لرزه افتاده‌ام پیش هیچ‌کس چنین اتّفاقی برایم نیفتاده است». امام باقر (به او فرمود: «می‌دانی کجا هستی؟ بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ». قتاده گفت: «فدایت شوم صحیح می‌فرمایید این خانه‌ها خانه‌های ساخته شده از سنگ و گل نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۴
الکافی، ج۶، ص۲۵۶/ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۱۵۴/ البرهان
۱۲
(نور/ ۳۶)

الباقر ( أَبُوحَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ فِی خَبَر: لَمَّا کَانَتِ السَّنَهًُْ الَّتِی حَجَّ فِیهَا أَبُوجَعْفَرٍ‌مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (وَ لَقِیَهُ هِشَامُ‌بْنُ‌عَبْدِ‌الْمَلِکِ أَقْبَلَ النَّاسُ یَنْثَالُونَ عَلَیْهِ فَقَالَ عِکْرِمَهًُْ مَنْ هَذَا عَلَیْهِ سِیمَاءُ زَهْرَهًِْ الْعِلْمِ لَأُجَرِّبَنَّهُ فَلَمَّا مَثُلَ بَیْنَ یَدَیْهِ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ وَ أُسْقِطَ فِی یَدِ أَبِی‌جَعْفَرٍ (وَ قَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (لَقَدْ جَلَسْتُ مَجَالِسَ کَثِیرَهًًْ بَیْنَ یَدَیْ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (وَ غَیْرِهِ فَمَا أَدْرَکَنِی مَا أَدْرَکَنِی آنِفاً فَقَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (وَیْلَکَ یَا عُبَیْدَ أَهْلِ الشَّامِ إِنَّکَ بَیْنَ یَدَیْ بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ.

امام باقر ( در روایت ابوحمزه ثمالی آمده است: سالی که امام باقر (به مکّه رفت و هشام‌بن‌عبدالملک نیز در مکّه بود مردم پی‌درپی گرد امام می‌آمدند و مسائل خود را می‌پرسیدند. عکرمه گفت: «این کیست که نور علم از جبینش درخشان است، بروم او را آزمایش کنم». گفت: «همین که مقابلش ایستادم چنان لرزه‌ای اندامم را گرفت که در مقابل او ناتوان شدم». عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (! من در مقابل مردان بزرگی نشسته‌ام؛ ابن‌عبّاس (و دیگران را درک نموده‌ام ولی آنچه اکنون دچار شدم هیچ وقت برایم پیش نیامده است». امام باقر (فرمود: «وای بر تو بنده‌ی شامیان! تو در مقابل شخصیّتی قرار گرفته‌ای که خداوند دستور احترام آن‌ها را داده و رهنمای خلق و نماینده‌ی خدا است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۶
بحارالأنوار، ج۴۶، ص۲۵۸/ نورالثقلین؛ «یستاءلون» بدل «ینثالون»
۱۳
(نور/ ۳۶)

الهادی ( أَشْهَدُ أَنَّ أَرْوَاحَکُمْ وَ نُورَکُمْ وَ طِینَتَکُمْ وَاحِدَهًٌْ طَابَتْ وَ طَهُرَتْ بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ خَلَقَکُمُ اللَّهُ أَنْوَاراً فَجَعَلَکُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِینَ حَتَّی مَنَّ عَلَیْنَا بِکُمْ فَجَعَلَکُمْ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُم وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایَتِکُمْ طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَهًًْ لِأَنْفُسِنَا.

امام هادی ( شهادت می‌دهم که ارواح شما و نور شما و خمیر مایه‌ی شما یکی است، هریک از شما پاکیزگی و پاکی را از آن دیگر گرفته است. خدا شما را به‌صورت انواری بیافرید، و آنگاه پیرامون عرش خود قرار داد، تا آنگاه که به‌وسیله‌ی وجود شما بر ما منّت نهاد، و شما را در خانه‌هایی قرار دارد که خداوند اذن فرموده [دیواره‌های] آن را بالا برند [تا از دستبرد شیاطین در امان باشد]. و درودهایی را که ما بر شما می‌فرستیم، و ولایت شما را که به ما اختصاص داده است، موجب حسن خلق ما و پاکی نفوس ماست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۶
بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۲۹
۱۴
(نور/ ۳۶)

الباقر ( إِذَا أَتَیْتَ الْقُبُورَ بِالْبَقِیعِ قُبُورَ الْأَئِمَّهًِْ (فَقِفْ عِنْدَهُمْ وَ اجْعَلِ الْقَبْرَ بَیْنَ یَدَیْک ثُمَّ تَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ التَّقْوَی ... أَنَّکُمْ دَعَائِمُ الدِّینِ وَ أَرْکَانُ الْأَرْضِ لَنْ تَزَالُوا بِعَیْنِ اللَّهِ یَنْسَخُکُمْ مِنْ أَصْلَابِ کُلِّ مُطَهَّرٍ وَ یَنْقُلُکُمْ مِنْ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَاتِ لَمْ تُدَنِّسْکُمُ الْجَاهِلِیَّهًُْ الْجَهْلَاءُ وَ لَمْ تَشْرَکْ فِیکُمْ فِتَنُ الْأَهْوَاءِ طِبْتُمْ وَ طَابَ مَنْبِتُکُمْ مَنَّ بِکُمْ عَلَیْنَا دَیَّانُ الدِّینِ فَجَعَلَکُمْ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَ جَعَلَ صَلَاتَنَا عَلَیْکُمْ رَحْمَهًًْ لَنَا وَ کَفَّارَهًًْ لِذُنُوبِنَا.

امام باقر ( وقتی به زیارت قبر امامان (در [قبرستانِ] بقیع رفتی نزد [قبورِ] ایشان بایست و قبر را مقابل خویش قرار بده و بگو: «سلام بر شما امامان که اهل پرهیزکاری هستید. به یقین، شما ستون‌های دین و پایه‌های زمین هستید، همواره مورد توجّه خداوند بوده‌اید، خداوند شما را از صُلب‌های پاک، خارج ساخت و به رَحِم‌های پاک منتقل نمود، نادانیِ جاهلان شما را آلوده نساخت و فتنه‌های هوای نفس در وجود شما شریک نگردید، پاک بودید و اصل و نسَب شما پاک بود، خدای جزادهنده به‌واسطه‌ی شما بر ما منّت گذارد؛ و شما را در خانه‌هایی قرار داد که خداوند اذن فرموده [دیوارهای] آن را بالا برند و در آن‌ها نام خدا برده شود، و درودمان بر شما را رحمتی برای ما و کفّاره‌ی گناهانمان قرار داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۲۶۶
بحارالأنوار، ج۹۷، ص۲۰۳
بیشتر