آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ [24]
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! دعوت خدا و پيامبر را اجابت كنيد هنگامى‌كه شما را به‌سوى چيزى مى‌خواند كه شما را حيات مى‌بخشد؛ و بدانيد خداوند [به‌اندازه‌اى به شما نزديك است كه] ميان انسان و قلب او حايل مى‌شود، و [همه‌ی شما] به‌سوى او محشور مى‌شويد.
الصّادق (علیه السلام)- نَزَلَتْ فِی وَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام).
امام صادق ( این آیه درباره‌ی ولایت علی (نازل شد.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ یَقُولُ وَلَایَهًُْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام)فَإِنَّ اتِّبَاعَکُمْ إِیَّاهُ وَ وَلَایَتَهُ أَجْمَعُ لِأَمْرِکُمْ وَ أَبْقَی لِلْعَدْلِ فِیکُم.
امام باقر ( یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ؛ یعنی ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (زیرا پیروی از ولایتش موجب بقای عدالت و نظام اجتماع شما خواهد بود.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ قَالَ الْحَیَاهًُْ الْجَنَّهًُْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( [در آیه:] یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ؛ حیات یعنی بهشت.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ یَعْنِی الْخُلُودُ فِی الْجَنَّهًِْ وَ الدَّلِیلُ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ؛ مراد [از حیات در این آیه] جاودانگی در بهشت است و دلیل بر این مدّعا، آیه: و زندگی واقعی سرای آخرت است. (عنکبوت/۶۴) می‌باشد.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَامٍ کُلٌّ مِنْهَا شَافٍ کَافٍ وَ هِیَ أَمْرٌ وَ زَجْرٌ وَ تَرْغِیبٌ وَ تَرْهِیبٌ وَ جَدَلٌ وَ مَثَلٌ وَ قِصَصٌ ... وَالْأَمْرُ وَ النَّهْیُ وَجْهٌ وَاحِدٌ لَا یَکُونُ مَعْنًی مِنْ مَعَانِی الْأَمْرِ إِلَّا وَ یَکُونُ بَعْدَ ذَلِکَ نَهْیاً وَ لَا یَکُونُ وَجْهٌ مِنْ وُجُوهِ النَّهْیِ إِلَّا وَ مُقِرُّونَ بِهِ الْأَمْرَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ.. فَأَخْبَرَ سُبْحَانَهُ أَنَّ الْعِبَادَ لَا یَحْیَوْنَ إِلَّا بِالْأَمْرِ وَ النَّهْیِ.
امام علی ( خداوند تبارک‌وتعالی قرآن را بر هفت قِسم نازل فرموده که هر قسم آن، شفادهنده و بی‌نیازکننده است. و آن هفت قسم عبارت است از: امر، نهی، تشویق، تهدید، جَدل، مَثَل و داستان‌ها. امر و نهی در یک جهت هستند چون معنایی از معانی امر نیست مگر اینکه بعدش نهی می‌آید و گونه‌ای از نهی نیست مگر اینکه همراهش امر می‌آورند. خداوند متعال فرموده است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ. خداوند با این آیه خبر داده است که بندگان جز با امر و نهی زنده نمی‌باشند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) دَعَا أَبَا سَعِیدٍ الْخُدْرِیَ وَ هُوَ فِی الصَّلَاهًِْ فَلَمْ یُجِبْهُ فَوَبَّخَهُ وَ قَالَ أَ لَمْ تَسْمَعْ قَوْلَ اللَّه: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ.
پیامبر ( رسول خدا (ابوسعید خُدری را نزد خود فراخواند و او چون مشغول نمازخواندن بود جواب ایشان را نداد، به همین‌خاطر پیامبر (او را توبیخ نموده و فرمود: «آیا این کلام الهی را نشنیده‌ای که می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ»؟!
الباقر (علیه السلام)- وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَقُولُ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ الْمُؤْمِنِ وَ مَعْصِیَتِهِ أَنْ تَقُودَهُ إِلَی النَّارِ وَ یَحُولُ بَیْنَ الْکَافِرِ وَ بَیْنَ طَاعَتِهِ أَنْ یَسْتَکْمِلَ بِهَا الْإِیمَانَ.
امام باقر ( آیه: وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ المَرْءِ وَ قَلْبِهِ؛ یعنی بین مؤمن و معصیت او فاصله می‌شود تا او را به جانب آتش نکشاند؛ و بین کافر و اطاعت او از خدا فاصله می‌شود تا نتواند ایمان خود را کامل کند.
الصّادق (علیه السلام)- ِعَنْ حَمْزَهًَْ‌بْنِ‌الطَّیَّارِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ قَالَ هُوَ أَنْ یَشْتَهِیَ الشَّیْءَ بِسَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ وَ لِسَانِهِ وَ یَدِهِ أَمَا إِنْ هُوَ غَشِیَ شَیْئاً بِمَا یَشْتَهِی فَإِنَّهُ لَا یَأْتِیهِ إِلَّا وَ قَلْبُهُ مُنْکِرٌ لَا یَقْبَلُ الَّذِی یَأْتِی یَعْرِفُ أَنَّ الْحَقَّ لَیْسَ فِیه.
امام صادق ( حمزهًْ‌بن‌طیّار از امام صادق (درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: یَحُولُ بَیْنَ المَرْءِ وَ قَلْبِهِ روایت می‌کند که فرمود: «آن چیزی است که بنده با گوش و چشم و زبان و دست به انجام آن رغبت پیدا می‌کند و در عین حالی که آن را انجام می دهد، قلبش از آن متنفّر است و می‌داند که آن کار حقّ نیست».
الصّادق (علیه السلام)- ِعَنْ حَمْزَهًَْ‌بْنِ‌الطَّیَّارِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ قَالَ یَشْتَهِی سَمْعُهُ وَ بَصَرُهُ وَ لِسَانُهُ وَ یَدُهُ وَ قَلْبُهُ أَمَّا إِنَّهُ هُوَ عَسَی شَیْءٌ {غَشِیَ شَیْئاً} مِمَّا یَشْتَهِی فَإِنَّهُ لَا یَأْتِیهِ إِلَّا وَ قَلْبُهُ مُنْکِرٌ لَا یَقْبَلُ الَّذِی یَأْتِی یَعْرِفُ أَنَّ الْحَقَّ غَیْرُه.
امام صادق ( حمزهًْ‌بن‌طیّار از امام صادق (نقل کرده است که فرمود: «از ایشان درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: یَحُولُ بَیْنَ المَرْءِ وَ قَلْبِهِ پرسیدم. فرمود: «با گوش و چشم و دست و زبان و قلبش به کاری رغبت پیدا می‌کند، امّا اگر مرتکب کاری می‌شود که به آن رغبت دارد، آن را انجام نمی‌دهد، مگر اینکه قلبش آن کار را انکار می‌کند (نمی‌پسندد) و کاری را که درحال انجام آن است، نمی‌پذیرد و می‌داند که حق، غیر از آن است».
الباقر (علیه السلام)- هَذَا الشَّیْءُ یَشْتَهِیهِ الرَّجُلُ بِقَلْبِهِ وَ سَمْعِهِ وَ بَصَرِهِ لَا یَتُوقُ نَفْسُهُ إِلَی غَیْرِ ذَلِکَ فَقَدْ حِیلَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ قَلْبِهِ إِلَّا ذَلِکَ الشَّیْءَ.
امام باقر ( چیزی که انسان با قلب و گوش و چشمش به آن رغبت پیدا می‌کند و جانش به چیز دیگری اشتیاق پیدا نمی‌کند. در این‌صورت، خداوند میان او و رغبت قلبی اش به آن چیز، مانع قرار داده است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ قَالَ یَحُولُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَنْ یَعْلَمَ أَنَّ الْبَاطِلَ حَقٌّ وَ قَدْ قِیلَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ بِالْمَوْتِ وَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ یَنْقُلُ الْعَبْدَ مِنَ الشَّقَاءَ إِلَی السَّعَادَهًِْ وَ لَا یَنْقُلُهُ مِنَ السَّعَادَهًِْ إِلَی الشَّقَاءِ.
امام صادق ( هشام‌بن‌سالم گوید: امام صادق (درباره‌ی این کلام خدای عزّوجلّ: وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ المَرْءِ وَ قَلْبِهِ؛ فرمود: «خداوند بین انسان و بین اینکه باطلی را حق بداند مانع می‌شود. گفته شده است: «خدای تبارک‌وتعالی به‌وسیله‌ی مرگ بین انسان و قلب او مانع قرار میدهد». امام صادق (فرمود: «خداوند [ممکن است که] بنده را از شقاوت به سعادت منتقل کند، ولی او را از سعادت به شقاوت نمی برد».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَقُولُ: یَحُولُ بَیْنَ الْمُؤْمِنِ وَ مَعْصِیَتِهِ الَّتِی تَقُودُهُ إِلَی النَّارِ وَ یَحُولُ بَیْنَ الْکَافِرِ وَ بَیْنَ طَاعَتِهِ أَنْ یَسْتَکْمِلَ بِهِ الْإِیمَانَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ الْأَعْمَالَ بِخَوَاتِیمِهَا.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمرْءِ وَ قَلْبِهِ؛ خداوند متعال میان بنده و معصیت، حایل و مانع قرار میدهد تا این معصیت، او را به‌سوی آتش هدایت نکند و میان کافر و اطاعت، مانعی قرار میدهد تا ایمان را به‌وسیله‌ی آن کامل نکند. بدانید که اعمال به عاقبت آن‌هاست.
الصّادق (علیه السلام)- مَعْنَاهُ لایَسْتَیْقِنُ الْقَلْبُ أَنَ الْحَقَ بَاطِلٌ أَبَداً وَ لَا یَسْتَیْقِنُ أَنَّ الْبَاطِلَ حَقٌّ أَبَداً.
امام صادق ( هیچ‌گاه قلب یقین پیدا نمی‌کند که حقّ، باطل و باطل، حق است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ أَیْ یَحُولُ بَیْنَ مَا یُرِیدُ اللَّهُ وَ بَیْنَ مَا یُرِیدُهُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمرْءِ وَ قَلْبِه؛ ِ یعنی بین آنچه خدا خواسته و آنچه او خواسته است، فاصله می‌شود.
السّجّاد (علیه السلام)- یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ حُلْ بَیْنِی وَ بَیْنَ التَّعَرُّضِ لِسَخَطِکَ وَ أَقْبِلْ بِقَلْبِی إِلَی طَاعَتِکَ.
امام سجّاد ( یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمرْءِ وَ قَلْبِهِ [بخشی از مناجات امام زین‌العابدین (]: ای خدایی که میان انسان و قلب او حایل می‌شود؛ میان من و پرداختن به آنچه موجب خشم تو می‌شود فاصله بیانداز و دلم را به عبادتت متوجّه ساز.