آیه ۶۱ - سوره صافات

آیه لِمِثْلِ هذا فَلْيَعْمَلِ الْعامِلُونَ [61]

[آرى]، براى همانند چنين پاداشى، بايد عمل‌كنندگان عمل كنند.

۱
(صافات/ ۶۱)

الرّسول ( عَنْ هَاشِمٍ الصَّیْدَاوِیِّ قَالَ قَالَ لِی أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (یَا هَاشِمُ حَدَّثَنِی أَبِی وَ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی عَنْ جَدِّی عَنْ رَسُولِ‌اللَّهِ (أَنَّهُ قَال: مَا مِنْ رَجُلٍ مِنْ فُقَرَاءِ شِیعَتِنَا إِلَّا وَ لَیْسَ عَلَیْهِ تَبِعَهًٌْ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا التَّبِعَهًُْ قَالَ مِنَ الْإِحْدَی وَ الْخَمْسِینَ رَکْعَهًًْ وَ مِنْ صَوْمِ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ مِنَ الشَّهْرِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ خَرَجُوا مِنْ قُبُورِهِمْ وَ وُجُوهُهُمْ مِثْلُ الْقَمَرِ لَیْلَهًَْ الْبَدْرِ فَیُقَالُ لِلرَّجُلِ مِنْهُمْ سَلْ تُعْطَ فَیَقُولُ أَسْأَلُ رَبِّی النَّظَرَ إِلَی وَجْهِ مُحَمَّدٍ (قَالَ فَیُنْصَبُ لِرَسُولِ اللَّهِ (مِنْبَرٌ عَلَی دُرْنُوکٍ مِنْ دَرَانِیکِ الْجَنَّهًِْ لَهُ أَلْفُ مِرْقَاهًٍْ بَیْنَ الْمِرْقَاهًِْ إِلَی الْمِرْقَاهًِْ رَکْضَهًُْ الْفَرَسِ فَیَصْعَدُ مُحَمَّدٌ (وَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (قَالَ فَیَحِفُّ ذَلِکَ الْمِنْبَرَ شِیعَهًُْ آلِ مُحَمَّدٍ (فَیَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ وَ هُوَ قَوْلُهُ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ قَالَ فَیُلْقَی عَلَیْهِمُ النُّورُ حَتَّی إِنَّ أَحَدَهُمْ إِذَا رَجَعَ لَمْ تَقْدِرِ الْحَوْرَاءُ أَنْ تَمْلَأَ بَصَرَهَا مِنْهُ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (یَا هَاشِمُ لِمِثْلِ هذا فَلْیَعْمَلِ الْعامِلُونَ.

پیامبر ( هاشم صیداوی نقل می‌کند که امام صادق (به من فرمود: «ای هاشم! پدرم که از من بهتر بود برایم از پیامبر اکرم (نقل‌کرد و فرمود: «بر هیچ‌یک از فقرای شیعه ما «تَبعَه» نیست». عرض‌کردم: «فدایت شوم! تبعه چه معنی دارد؟» فرمود: «پنجاه‌ویک رکعت نماز و سه‌روز روزه گرفتن در هر ماه. روز قیامت که می‌شود از قبرهای خود با صورتی درخشان چون ماه شب چهارده خارج می‌شوند. به همه آن‌ها گفته می‌شود: «بخواه تا داده شوی»! می‌گوید: «از خدا درخواست دارم که برایم میسّر فرماید به صورت حضرت محمّد (نگاه کنم». خداوند به بهشتیان اجازه می‌دهد به زیارت حضرت محمّد (بروند؛ در این هنگام برای پیامبراکرم (بر روی فرش مخمل از فرشهای مخملین منبری می‌گذارند دارای هزار پله که بین هر پله تا پله دیگر به اندازه‌ی دویدن یک اسب است. حضرت محمّد (و امیرالمؤمنین (بر منبر بالا می‌روند، سپس شیعیان آل محمّد (گرد منبر جمع می‌شوند پس خداوند به آن‌ها نظر می‌کند. در آن لحظه خداوند به آن‌ها توجه می‌فرماید و این است معنای آیه که فرمود: [آری] در آن روز صورتهایی شاداب و مسرور است، و به پروردگارش می‌نگرد! (قیامه/۲۳۲۲) پس نور بر آن‌ها افکنده می‌شود به گونه‌ای که یکی از آنان وقتی برمی‌گردد حوریه بهشتی نمی‌تواند با چشمش او را ببیند؛ سپس امام صادق (فرمود: «ای هاشم! برای مثل این باید عمل کنندگان عمل کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۰۲
بحار الأنوار، ج۷، ص۱۹۳
۲
(صافات/ ۶۱)

أمیرالمؤمنین ( جُعِلَ یَوْمُ الْحَشْرِ یَوْمَ الْعَرْضِ وَ السُّؤَالِ وَ الْحِبَاءِ وَ النَّکَالِ یَوْمَ تُقَلَّبُ إِلَیْهِ أَعْمَالُ الْأَنَامِ وَ تُحْصَی فِیهِ جَمِیعُ الْآثَامِ یَوْمَ تَذُوبُ مِنَ النُّفُوسِ أَحْدَاقُ عُیُونِهَا وَ تَضَعُ الْحَوَامِلُ مَا فِی بُطُونِهَا وَ تَفَرَّقُ مِنْ کُلِّ نَفْسٍ وَجِیبُهَا وَ یَحَارُ فِی تِلْکَ الْأَهْوَالِ عَقْلُ لَبِیبِهَا إِذْ نَکِرَتِ الْأَرْضُ بَعْدَ حُسْنِ عِمَارَتِهَا وَ تَبَدَّلَتْ بِالْخَلْقِ بَعْدَ أَنِیقِ زَهْرَتِهَا أَخْرَجَتْ مِنْ مَعَادِنِ الْغَیْبِ أَثْقَالَهَا وَ نَفَضَتْ إِلَی اللَّهِ أَحْمَالَهَا یَوْمَ لَا یَنْفَعُ الْحَذَرُ إِذْ عَایَنُوا الْهَوْلَ الشَّدِیدَ فَاسْتَکَانُوا وَ عُرِفَ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَاسْتَبَانُوا فَانْشَقَّتِ الْقُبُورُ بَعْدَ طُولِ انْطِبَاقِهَا وَ اسْتَسْلَمَتِ النُّفُوسُ إِلَی اللَّهِ بِأَسْبَابِهَا کُشِفَ عَنِ الْآخِرَهًِْ غِطَاؤُهَا فَظَهَرَ لِلْخَلْقِ أَنْبَاؤُهَا فَدُکَّتِ الْأَرْضُ دَکّاً دَکّاً وَ مُدَّتْ لِأَمْرٍ یُرَادُ بِهَا مَدّاً مَدّاً وَ اشْتَدَّ الْمُبَادِرُونَ إِلَی اللَّهِ شَدّاً شَدّاً وَ تَزَاحَفَتِ الْخَلَائِقُ إِلَی الْمَحْشَرِ زَحْفاً زَحْفاً وَ رُدَّ الْمُجْرِمُونَ عَلَی الْأَعْقَابِ رَدّاً رَدّاً وَ جَدَّ الْأَمْرُ وَیْحَکَ یَا إِنْسَانُ جِدّاً جِدّاً وَ قُرِّبُوا لِلْحِسَابِ فَرْداً فَرْداً وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا یَسْأَلُهُمْ عَمَّا عَمِلُوا حَرْفاً حَرْفاً وَ جِیءَ بِهِمْ عُرَاهًَْ الْأَبْدَانِ خُشَّعاً أَبْصارُهُمْ أَمَامَهُمُ الْحِسَابُ وَ مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ یَسْمَعُونَ زَفِیرَهَا وَ یَرَوْنَ سَعِیرَهَا فَلَمْ یَجِدُوا نَاصِراً وَ لَا وَلِیّاً یُجِیرُهُمْ مِنَ الذُّلِّ فَهُمْ یَعْدُونَ سِرَاعاً إِلَی مَوَاقِفِ الْحَشْرِ یُسَاقُونَ سَوْقاً فَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ وَ الْعِبَادُ عَلَی الصِّرَاطِ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ لَا یُسْلِمُونَ وَ لا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَتَکَلَّمُونَ وَ لَا یُقْبَلُ مِنْهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ قَدْ خُتِمَ عَلَی أَفْوَاهِهِمْ وَ اسْتُنْطِقَتْ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ یَا لَهَا مِنْ سَاعَهًٍْ مَا أَشْجَی مَوَاقِعَهَا مِنَ الْقُلُوبِ حِینَ مُیِّزَ بَیْنَ الْفَرِیقَیْنِ فَرِیقٌ فِی الْجَنَّهًِْ وَ فَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ مِنْ مِثْلِ هَذَا فَلْیَهْرَبِ الْهَارِبُونَ إِذَا کَانَتِ الدَّارُ الْآخِرَهًُْ لَهَا فَلْیَعْمَلِ الْعامِلُونَ.

امام علی ( روز قیامت روز عرض و پرستش قرار داده شده؛ روز نزدیک‌شدن به مجازات؛ روز برگرداندن عمل‌ها است به‌سوی خدا. در آن روز همه‌ی گناهان شمرده می‌شود؛ روزی که از مردم کاسه‌های چشمشان آب می‌شود، بارداران بارشان را بر زمین گذارند، جدایی میان همه افراد و دوستانشان می‌افتد. در این هول‌ها، خرد خردمند سرگردان است. روزی که زمین پس از آبادی، دگرگون شود و بر مردم خوبی و شادمانی آن‌ها تغییر کند، از معدن‌های نهان آنچه دارد آشکار شود و مردگان درون قبر ها به‌سوی خدا کوچ کنند؛ روزی که کوشش سود ندهد، آنگاه که هول سخت را ببینند، آرام شوند. مجرمان از چهره‌شان شناخته شوند و آشکار گردند و گورستان‌ها پس از سالیان درازی که بر آن می‌گذرد شکافته شوند؛ مردم با وسایل خویش به‌سوی خدا تسلیم شوند؛ پرده‌ی آخرت برداشته شود؛ مردم برای خبرهای آخرت ظاهر شوند؛ پستی و بلندی زمین هموار شود؛ زمین برای کاری که در نظر گرفته شده پهن گردد؛ پریدن به‌سوی خدا سخت شود، چه سخت‌شدنی! مردمان به‌سوی محشر بدوند، چه دویدنی! مجرمان به پشت سر برگردند، چه برگشتنی! کار سخت شود. وای بر تو ای انسان سخت شدنی عجیب! نزدیک شوند برای حساب، چه نزدیک‌شدنی! درحالی‌که فرشتگان صف به صف ایستاده‌اند، امر پروردگار به مردم ابلاغ شود. از کردارشان حرف به حرف بپرسند؛ آن‌ها را برهنه بیاورند؛ دیدگانشان به زیر افکنده، پیش رویشان حساب و از پشت سر، شعله جهنّمی که صدایش را می‌شنوند و زبانه آن را می‌بینند. پس یاوری و دوستی پیدا نمی‌کنند که آنان را از این ذلّت پناه دهد. اینان به سرعت به‌سوی ایستگاه محشر می‌دوند؛ کشیده می‌شوند، چه کشیدنی! پس آسمان‌ها به طرف راست پیچیده می‌شود، مانند پیچیدن طومار نامه‌ها؛ مردم با دل‌هایی لرزان روی صراط می‌روند و گمان نمی‌کنند که به سلامت بمانند؛ اجازه‌ی سخن‌گفتن به آنان داده نمی‌شود؛ پوزش از آنان پذیرفته نمی‌گردد؛ دهانشان مهر می‌شود؛ دست و پایشان به سخن در می‌آید و از کردارشان می‌گویند. وای از ساعتی که دل‌ها از آن موقعیّت اندوهگین شوند! هنگامی که امتیاز دو گروه معلوم شود که کدام گروه روانه‌ی بهشت و کدام روانه‌ی جهنّم می‌شوند. از مثل چنین جایی باید فرار کنند فرار کنندگان زمانی که سرای قیامت بر پا شد، باید عمل‌کنندگان عمل کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۰۲
بحار الأنوار، ج۷، ص۹۸
بیشتر