آیه ۱۵ - سوره نمل

آیه وَ لَقَدْ آتَیْنا داوُدَ وَ سُلَیْمانَ عِلْماً وَ قالَا الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي فَضَّلَنا عَلى کَثِیرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِینَ [15]

و ما به داوود‌ و سلیمان، دانشى عظیم دادیم و آنان گفتند: «ستایش مخصوص خداوندى است که ما را بر بسیارى از بندگان مؤمنش برترى بخشید».

و ما به داوود و سلیمان، دانشی عظیم دادیم

۱ -۱
(نمل/ ۱۵)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ آتَیْنا داوُدَ إِلَی قَوْلِهِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْطَی دَاوُدَ وَ سُلَیْمَانَ (علیها السلام) مَا لَمْ یُعْطَ أَحَداً مِنْ أَنْبِیَاءِ اللَّهِ مِنَ الْآیَاتِ عَلَّمَهُمَا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أَلَانَ لَهُمَا الْحَدِیدَ وَ الصُّفْرَ مِنْ غَیْرِ نَارٍ وَ جُعِلَتِ الْجِبَالُ یُسَبِّحْنَ مَعَ دَاوُدَ (علیه السلام) وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِ الزَّبُورَ فِیهِ تَوْحِیدٌ وَ تَمْجِیدٌ وَ دُعَاءٌ وَ أَخْبَارُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) وَ أَخْبَارُ الرَّجْعَهًِْ وَ ذِکْرُ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) لِقَوْلِهِ وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ آتَیْنا دَاوُودَ وَ سُلَیْمانَ عِلْماً وَ قالَا الحَمْدُ لِلهِ الَّذِی فَضَّلَنا عَلی کَثِیرٍ مِنْ عِبادِهِ المُؤْمِنِینَ؛ آیاتی که به داوود و سلیمان (علیها السلام) داده شده بود، به احدی از پیامبران خدا داده نشده است. [خداوند متعال] به آن دو زبان پرندگان را آموخت و آهن و مس را بدون حرارت آتش برایشان نرم گردانید و کوه‌ها وادار شدند همراه با داوود (علیه السلام) تسبیح گویند و خداوند بر وی زبور را نازل کرد که توحید و ستایش و دعاکردن به درگاه خودش را در آن قرار داد؛ همچنین اخبار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) و دیگر امامانی که از ذرّیّه‌ی آن دو هستند و اخبار رجعت و حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در آن قرار داد. به همین دلیل می‌فرماید: در «زبور» بعد از ذکر [تورات] نوشتیم: «بندگان شایسته‌ام وارث [حکومت] زمین خواهند شد»! (انبیاء/۱۰۵)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۴
بحار الأنوار، ج۱۴، ص۳/ القمی، ج۲، ص۱۲۶/ البرهان؛ «ولقد آیتنا داود الی قوله المؤمنین» محذوف
۱ -۲
(نمل/ ۱۵)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ آخِرَ الْأَنْبِیَاءِ دُخُولًا إِلَی الْجَنَّهًِْ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) وَ ذَلِکَ لِمَا أُعْطِیَ مِنَ الدُّنْیَا.

امام صادق (علیه السلام)- آخرین پیامبری که وارد بهشت خواهد شد؛ سلیمان (علیه السلام) است زیرا او دنیای مفصّلی داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
بحار الأنوار، ج۱۴، ص۷۵
۱ -۳
(نمل/ ۱۵)

الصّادق (علیه السلام)- کَانَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) یُطْعِمُ أَضْیَافَهُ اللَّحْمَ بِالْحُوَّارَی وَ عِیَالَهُ الْخُشْکَارَ وَ یَأْکُلُ هُوَ الشَّعِیرَ غَیْرَ مَنْخُولٍ.

امام صادق (علیه السلام)- آن حضرت (سلیمان (علیه السلام)) مهمانان خود را با گوشت و نان سفید پذیرایی می‌کرد، امّا خانواده‌ی او از نان سیاه سبوس‌دار ارتزاق می‌کردند و غذای خودش جوی سبوس‌دار و الک‌نشده بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
بحار الأنوار، ج۱۴، ص۷۰
۱ -۴
(نمل/ ۱۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ سُفْیَانَ‌بْنِ‌نَجِیحٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ سُلَیْمَانُ‌بْنُ‌دَاوُدَ (علیه السلام) أُوتِینَا مَا أُوتِیَ النَّاسُ وَ مَا لَمْ یُؤْتَوْا وَ عُلِّمْنَا مَا عُلِّمَ النَّاسُ وَ مَا لَمْ یُعَلَّمُوا فَلَمْ نَجِدْ شَیْئاً أَفْضَلَ مِنْ خَشْیَهًِْ اللَّهِ فِی الْغَیْبِ وَ الْمَشْهَدِ وَ الْقَصْدِ فِی الْغِنَی وَ الْفَقْرِ وَ کَلِمَهًِْ الْحَقِّ فِی الرِّضَا وَ الْغَضَبِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی کُلِّ حَالٍ.

امام باقر (علیه السلام)- سفیان‌بن‌نجیح از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: سلیمان‌بن‌داوود (علیه السلام) گفت: «نعمتهایی که به دیگران بخشیده شده و نشده به صورت یکجا به ما بخشیده شده است، و ما از چیزهایی که مردم از آن آگاه شده و نشدهاند آگاه شدهایم، و چیزی را برتر از ترس و حذر از خداوند در نهان و آشکار، میانه‌روی در ثروتمندی و فقیری، سخن حقّ به هنگام رضایت و خشنودی و تضّرع و زاری به درگاه خداوند متعال در هر حال نیافتیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
الخصال، ج۱، ص۲۴۱
۱ -۵
(نمل/ ۱۵)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ آتَیْنا داوُدَ وَ سُلَیْمانَ عِلْماً أَیْ عِلْماً بِالْقَضَاءِ بَیْنَ الْخَلْقِ وَ بِکَلَامِ الطَّیْرِ وَ الدَّوَابِّ..

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ آتَیْنا دَاوُودَ وَ سُلَیْمانَ عِلْماً، یعنی به داوود و سلیمان (علیها السلام) دانش قضاوت بین مردم و زبان پرندگان و حیوانات را عطا کردیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
بحار الأنوار، ج۱۴، ص۶۶
۱ -۶
(نمل/ ۱۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: خَرَجَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) ذَاتَ لَیْلَهًٍْ بَعْدَ عَتَمَهًٍْ وَ هُوَ یَقُولُ هَمْهَمَهًٌْ هَمْهَمَهًٌْ وَ لَیْلَهًٌْ مُظْلِمَهًٌْ خَرَجَ عَلَیْکُمُ الْإِمَامُ عَلَیْهِ قَمِیصُ آدَمَ (علیه السلام) وَ فِی یَدِهِ خَاتَمُ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ عَصَا مُوسَی (علیه السلام).

امام علی (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: امیرالمؤمنین (علیه السلام) در شبی بسیار تاریک از منزل بیرون آمد، درحالی‌که با خود زمزمه می‌کرد: «در شب تاریک همهمه‌ای برپاست؛ همهمه همهمه، در شبی تاریک امامی بر شما خروج کرده است که پیراهن آدم (علیه السلام) بر تن و انگشتر سلیمان (علیه السلام) در دست و عصای موسی (علیه السلام) بر کف دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
بحار الأنوار، ج۱۴، ص۸۱
۱ -۷
(نمل/ ۱۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی حَدِیثِ مَعرِفَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) بِالنُّورَانِیَّهًِْ: أَنَا مُعَلِّمُ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌دَاوُدَ (علیه السلام) وَ أَنَا ذُوالْقَرْنَیْنِ وَ أَنَا قُدْرَهًُْ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل.

امام علی (علیه السلام)- در حدیث معرفتِ امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) به روشنی آمده است: من معلّم سلیمان‌بن‌داودم، من ذوالقرنین و قدرت اللَّه هستم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
بحارالأنوار، ج۲۶، ص۶
۱ -۸
(نمل/ ۱۵)

الجواد (علیه السلام)- عَلِیِّ‌بْنِ‌سَیْفٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ الثَّانِی (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّهُمْ یَقُولُونَ فِی حَدَاثَهًِْ سِنِّکَ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَوْحَی إِلَی دَاوُدَ (علیه السلام) أَنْ یَسْتَخْلِفَ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ هُوَ صَبِیٌّ یَرْعَی الْغَنَمَ. فَأَنْکَرَ ذَلِکَ عُبَّادُ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ عُلَمَاؤُهُمْ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَی دَاوُدَ (علیه السلام) أَنْ خُذْ عَصَا الْمُتَکَلِّمِینَ وَ عَصَا سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ اجْعَلْهَا فِی بَیْتٍ وَ اخْتِمْ عَلَیْهَا بِخَوَاتِیمِ الْقَوْمِ فَإِذَا کَانَ مِنَ الْغَدِ فَمَنْ کَانَتْ عَصَاهُ قَدْ أَوْرَقَتْ وَ أَثْمَرَتْ فَهُوَ الْخَلِیفَهًُْ فَأَخْبَرَهُمْ دَاوُدُ فَقَالُوا قَدْ رَضِینَا وَ سَلَّمْنَا.

امام جواد (علیه السلام)- علی‌بن‌سیف از یکی از یارانمان نقل می‌کند که گوید: به امام جواد (علیه السلام) عرض کردم: «آن‌ها از کم سنّ و سالی شما ایراد می‌گیرند». فرمود: «خداوند متعال زمانی‌که به داوود (علیه السلام) وحی فرمود تا سلیمان (علیه السلام) را به جانشینی خود برگزیند، سلیمان (علیه السلام) کودک بود و به چوپانی گوسفندان مشغول بود. بنابراین عدّه‌ای از عابدان و علمای بنی‌اسرائیل منکر این امر شدند. خداوند به داوود (علیه السلام) فرمود که عصاهای طعنه‌زنان را از ایشان بگیر و عصای سلیمان (علیه السلام) را نیز بگیر و مُهر صاحبان عصاها را بر عصاهایشان بزن و همه‌ی آن عصاها را تا فردا در خانه بگذار. فردا عصای هرکس سبز شد و برگ و میوه داد، او خلیفه خواهد شد. داوود (علیه السلام) آنان را از این امر آگاه نمود، همگی گفتند: «به این پیشنهاد راضی و تسلیم هستیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶
الکافی، ج۱، ص۳۸۳/ البرهان
۱ -۹
(نمل/ ۱۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ قَالَ: کُنْتُ أَنَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ مُحَمَّدُ‌بْنُ الْحَنَفِیَّهًِْ وَ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌أَبِی‌بَکْرٍ وَ عَمَّارُ‌بْنُ‌یَاسِرٍ وَ الْمِقْدَادُ‌بْنُ‌الْأَسْوَدِ الْکِنْدِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ ... فَقَالَ (علیه السلام): تُرِیدُونَ أَنْ أُرِیَکُمْ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ (علیه السلام)؟ قُلْنَا: نَعَمْ. فَقَامَ وَ نَحْنُ مَعَهُ حَتَّی دَخَلَ بُسْتَاناً مَا رَأَیْنَا أَحْسَنَ مِنْهُ وَ فِیهِ مِنْ جَمِیعِ الْفَوَاکِهِ وَ الْأَعْنَابِ وَ أَنْهَارُه تَجْرِی وَ الْأَطْیَارُ یَتَجَاوَبْنَ عَلَی الْأَشْجَارِ فَحِینَ رَأَتْهُ الْأَطْیَارُ أَتَتْ تُرَفْرِفُ حَوْلَهُ حَتَّی تَوَسَّطْنَا الْبُسْتَانَ وَ إِذَا سَرِیرٌ عَلَیْهِ شَابٌ مُلْقًی عَلَی ظَهْرِهِ وَاضِعٌ یَدَهُ عَلَی صَدْرِهِ فَأَخْرَجَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) الْخَاتَمَ مِنْ جَیْبِهِ وَ جَعَلَهُ فِی إِصْبَعِ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌دَاوُدَ فَنَهَضَ قَائِماً وَ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ وَصِیَّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَنْتَ وَ اللَّهِ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ وَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَمَسَّکَ بِکَ وَ قَدْ خَابَ وَ خَسِرَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْکَ وَ إِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بِکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ فَأُعْطِیتُ ذَلِکَ الْمُلْکَ قَالَ سَلْمَانُ: فَلَمَّا سَمِعْنَا کَلَامَ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌دَاوُدَ (علیه السلام) لَمْ أَتَمَالَکْ نَفْسِی حَتَّی وَقَعْتُ عَلَی أَقْدَامِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أُقَبِّلُهَا وَ حَمِدْتُ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ عَلَی جَزِیلِ عَطَائِهِ بِهِدَایَتِهِ إِلَی وَلَایَهًِْ أَهْلِ الْبَیْتِ الَّذِینَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً وَ فَعَلَ أَصْحَابِی کَمَا فَعَلْت.

امام علی (علیه السلام)- سلمان فارسی (رحمة الله علیه) گوید: من و حسن و حسین (علیها السلام) و محمّدبن‌حنفیّه و محمدبن‌أبی‌بکر و عمّاربن‌یاسر و مقدادبن‌أسود کندی [نزد امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بودیم] ... امام علی (علیه السلام) فرمود: «مایلید به شما سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) را نشان بدهم»؟ گفتیم: «آری»! از جای حرکت کرد و ما در خدمت آن جناب بودیم تا وارد بستانی شدیم که نیکوتر از آن ندیده بودیم. در آن باغ انواع میوه‌ها و انگور و نهرهای جاری وجود داشت و پرندگان روی درخت‌ها به نغمه‌سرایی مشغول بودند. همین که پرنده‌ها آن جناب را مشاهده کردند، آمدند و اطراف ایشان پر زدند تا بالأخره به وسط باغ رسیدیم. ناگهان تختی را دیدیم که بر آن جوانی به پشت خوابیده و دست خود را روی سینه‌اش گذاشته بود. امیرالمؤمنین (علیه السلام) انگشتر را از گریبان خارج نمود و آن را در انگشت سلیمان کرد. او از جای حرکت کرد و ایستاد و گفت: «سلام بر تو ای امیرالمؤمنین و وصی پیامبر خدا! به خدا قسم تو صدّیق اکبر و فاروق اعظمی. هرکس به دامن تو چنگ زد رستگار شد و هرکس از تو کناره گرفت، ناامید و زیانکار گردید. من از خداوند به حقّ شما اهل‌بیت (علیهم السلام) درخواست نمودم و خداوند این قدرت را به من داد». من سخن سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) را که شنیدم نتوانستم خود را نگه دارم و خود را بر روی پاهای امیرالمؤمنین (علیه السلام) انداختم و شروع به بوسه نمودم و خدا را بر این نعمت بزرگی که نصیب من نموده و به ولایت اهل‌بیت (علیهم السلام) که آن‌ها را از آلودگی پاک و پاکیزه نموده، هدایتم کرده شکر کردم. بقیه دوستان من نیز کار مرا انجام دادند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۸
بحار الأنوار، ج۲۷، ص۳۷
بیشتر