آیه أَمَّنْ یَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللهِ قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ [64]
یا کسى که آفرینش را آغاز مى‌کند، سپس آن را باز مى‌گرداند و کسى که شما را از آسمان و زمین روزى مى‌دهد؛ آیا معبودى با خداست؟! بگو: «اگر راست مى‌گویید دلیلتان را بیاورید»!
الصّادق (علیه السلام)- عَن صَالِحِ‌بْنِ‌عُقْبَهًْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ نَزَلَتْ فِی الْقَائِمِ (علیه السلام) هُوَ وَ اللَّهِ الْمُضْطَرُّ إِذَا صَلَّی فِی الْمَقَامِ رَکْعَتَیْنِ وَ دَعَا اللَّهَ فَأَجَابَهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُهُ خَلِیفَهًًْ فِی الْأَرْضِ.
امام صادق (علیه السلام)- این آیه درباره‌ی قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل گردیده است. به خدا سوگند! مضطرّ اوست، آنگاه که در مقام، دو رکعت نماز به‌جا آورد و به درگاه خدا دعا کند و خداوند دعای وی را مستجاب نموده، بدی را از او دور نماید و او را خلیفه‌ی روی زمین قرار می‌دهد.
الباقر (علیه السلام)- نَزَلَتْ فِی الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) إِذَا خَرَجَ تَعَمَّمَ وَ صَلَّی عِنْدَ الْمَقَامِ وَ تَضَرَّعَ إِلَی رَبِّهِ فَلَا تُرَدُّ لَهُ رَایَهًٌْ أَبَداً.
امام باقر (علیه السلام)- این آیه درباره‌ی قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل شده است. آن حضرت چون خروج کند، عمّامه بر سر می‌نهد و در مقام، نماز می‌خواند و به درگاه پروردگار تضرّع می‌کند، ازاین‌رو هرگز شکست نخواهد خورد.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْقَائِمَ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) إِذَا خَرَجَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ فَیَسْتَقْبِلُ الْکَعْبَهًَْ وَ یَجْعَلُ ظَهْرَهُ إِلَی الْمَقَامِ ثُمَّ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ یَقُومُ فَیَقُولُ یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِآدَمَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِإِسْمَاعِیلَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ یَرْفَعُ یَدَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ فَیَدْعُو وَ یَتَضَرَّعُ حَتَّی یَقَعَ عَلَی وَجْهِهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- چون قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خروج کند، وارد مسجد الحرام می‌شود و رو به قبله ایستاده به‌گونه‌ای که مقام در پشت سر وی قرارگرفته باشد. سپس دو رکعت نماز می‌خواند و آنگاه برخاسته و می‌گوید: «ای مردم! من نزدیک‌ترین مردم به آدم (علیه السلام) هستم؛ ای مردم! من نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم (علیه السلام) هستم. ای مردم! من نزدیک‌ترین مردم به اسماعیل (علیه السلام) هستم. ای مردم! من نزدیک‌ترین مردم به محمّد (صلی الله علیه و آله) هستم». سپس دستان خود را به طرف آسمان بلندکرده و آن‌قدر دعا می‌خواند و تضرّع می‌جوید تا اینکه به‌صورت بر زمین می‌افتد و این خود نشان می‌دهد که مصداق آیه: أَمَّن یُجِیبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللهِ قَلِیلًا مَّا تَذَکَّرُونَ، خود اوست.
الباقر (علیه السلام)- عَن عَبْدِ الْحَمِیدِ الطَّوِیل عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ قَالَ أُنْزِلَتْ فِی الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وَ جَبْرَئِیلُ عَلَی الْمِیزَابِ فِی صُورَهًِْ طَیْرٍ أَبْیَضَ فَیَکُونُ أَوَّلَ خَلْقٍ یُبَایِعُهُ وَ یُبَایِعُهُ النَّاسُ الثَّلَاثُمِائَهًِْ وَ ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ فَمَنْ کَانَ ابْتُلِیَ بِالْمَسِیرِ وَافَی تِلْکَ السَّاعَهًَْ وَ مَنْ لَمْ یُبْتَلَ بِالْمَسِیرِ فُقِدَ عَنْ فِرَاشِهِ وَ هُوَ قَوْلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) الْمَفْقُودُ عَنْ فُرُشِهِمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللهُ جَمِیعاً قَالَ الْخَیْرَاتُ الْوَلَایَهًُْ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.
امام باقر (علیه السلام)- عبدالحمید طویل از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند که آن حضرت در بیان این فرمایش خدای تعالی که می‌فرماید: أَمَّن یُجِیبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللهِ قَلِیلًا مَّا تَذَکَّرُونَ، فرمود: «این آیه درباره‌ی قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل شده است و جبرئیل (علیه السلام) به‌صورت پرنده‌ی سفیدی بر ناودان کعبه نشسته؛ نخستین کسی که با او بیعت می‌کند جبرئیل (علیه السلام) است. آنگاه سیصدوسیزده نفر با وی بیعت می‌کنند. هرکس به راه افتاد، به زودی به او می‌رسد و هرکس به راه نیفتاد، در رختخوابش ناپدید می‌شود، یعنی از همان جا که خوابیده، ناگهان حرکت می‌کند. این است معنی گفته‌ی حضرت علی (علیه السلام) که فرمود: «آنان در رختخوابشان ناپدید می‌شوند». چنانکه خداوند می‌فرماید: در نیکی‌ها و اعمال خیر، بر یکدیگر سبقت جویید! هرجا باشید، خداوند همه‌ی شما را [برای پاداش و کیفر در برابر اعمال نیک و بد، در روز رستاخیز]، حاضر می‌کند. (بقره/۱۴۸). آن حضرت (علیه السلام) فرمود: «خیرات همان ولایت ما خاندان است».
الباقر (علیه السلام)- قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ اللَّهِ لَکَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَی الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وَ قَدْ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَی الْحَجَرِ ثُمَّ یَنْشُدُ اللَّهَ حَقَّهُ ثُمَّ یَقُولُ یَا أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی اللَّهِ فَأَنَا أَوْلَی بِاللَّهِ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی آدَمَ فَأَنَا أَوْلَی بِآدَمَ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی نُوحٍ (علیه السلام) فَأَنَا أَوْلَی بِنُوحٍ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فَأَنَا أَوْلَی بِإِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی مُوسَی فَأَنَا أَوْلَی بِمُوسَی أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی عِیسَی فَأَنَا أَوْلَی بِعِیسَی أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَأَنَا أَوْلَی بِمُحَمَّدٍ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یُحَاجَّنِی فِی کِتَابِ اللَّهِ فَأَنَا أَوْلَی بِکِتَابِ اللَّهِ ثُمَّ یَنْتَهِی إِلَی الْمَقَامِ فَیُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ یَنْشُدُ اللَّهَ حَقَّهُ ثُمَّ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) هُوَ وَ اللَّهِ الْمُضْطَرُّ فِی کِتَابِ اللَّهِ فِی قَوْلِهِ أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ.
امام باقر (علیه السلام)- به خدا قسم گویا قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را می‌نگرم که به حجرالأسود تکیه داده و مردم را به حقّ خودش سوگند می‌دهد و می‌فرماید: «ای مردم! هرکس درباره‌ی خدا گفتگویی دارد از من بپرسد که من از هرکس به خدا نزدیک‌ترم. ای مردم! هرکس که می‌خواهد، درباره‌ی آدم (علیه السلام) با من گفتگو کند که من نزدیک‌ترین مردم به آدم (علیه السلام) هستم. ای مردم! هرکس که می‌خواهد، درباره‌ی نوح (علیه السلام) با من گفتگو کند که من نزدیک‌ترین مردم به نوح (علیه السلام) هستم. ای مردم! هرکس که می‌خواهد درباره‌ی ابراهیم (علیه السلام) با من گفتگو کند که من نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم (علیه السلام) هستم. ای مردم! هرکس که می‌خواهد، درباره‌ی موسی (علیه السلام) با من گفتگو کند که من نزدیک‌ترین مردم به موسی (علیه السلام) هستم. ای مردم! هرکس که می‌خواهد، درباره‌ی عیسی (علیه السلام) با من گفتگو کند که من نزدیک‌ترین مردم به عیسی (علیه السلام) هستم. ای مردم! هرکس که می‌خواهد، درباره محمد (صلی الله علیه و آله) با من گفتگو کند که من نزدیک‌ترین مردم به محمد (صلی الله علیه و آله) هستم. ای مردم! هر کس که می‌خواهد، با من در مورد کتاب خدا گفتگو کند که من از همه نسبت به کتاب خدا سزاوارترم». آنگاه به طرف مقام ابراهیم می‌رود و دو رکعت نماز می‌گزارد. سپس مجدّداً مردم را به حق خودش به خدا سوگند می‌دهد که اللهُ حقُّ. به خدا سوگند! که منظور از مضطر در آیه: أَمَّن یُجِیبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ، اوست و این آیه در حقّ وی نازل شده است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عِمْرَانَ‌بْنِ‌الْحُصَیْنِ قَالَ کُنْتُ أَنَا وَ عُمَرُ‌بْنُ‌الْخَطَّابِ جَالِسَیْنِ عِنْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ جَالِسٌ إِلَی جَنْبِهِ إِذْ قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ قَالَ فَانْتَقَضَ عَلِیٌّ (علیه السلام) انْتِقَاضَ الْعُصْفُورِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَا شَأْنُکَ تَجْزَعُ فَقَالَ وَ مَا لِی لَا أَجْزَعُ وَ اللَّهُ یَقُولُ إِنَّهُ یَجْعَلُنَا خُلَفَاءَ الْأَرْضِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لَا تَجْزَعْ وَ اللَّهِ لَا یُحِبُّکَ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُکَ إِلَّا مُنَافِقٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عِمران‌بن‌حُصَین من و عمربن‌خطّاب نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نشسته بودیم و علی (علیه السلام) در کنار وی نشسته بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آیه: أَمَّن یُجِیبُ المُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللهِ قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ را تلاوت فرمود. علی (علیه السلام) از شنیدن این آیه همچون گنجشک باران زده به لرزه افتاد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چرا چنین بی‌تابی می‌کنی»؟ عرض کرد: چرا بی‌تابی نکنم درحالی‌که خداوند می‌فرماید: «که ما را خلفای روی زمین قرار می‌دهد»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بی‌تابی مکن، به خدا سوگند! کسی جز مؤمن تو را دوست نمی‌دارد و کسی جز منافق با تو دشمنی نمی‌ورزد».