آیه فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ [75]
سوگند به جايگاه ستارگان [و محلّ طلوع و غروب آن‌ها]!
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ أَیْ فَأُقْسِمُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ یعنی قسم می‌خورم.
الصّادقین ( إِنَّ مَوَاقِعَ النُّجُومِ رُجُوعُهَا لِلشَّیَاطِینِ.
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- مقصود فروافتادن ستارگان برای راندن شیطان‌ها می‌باشد.
الصّادقین ( إِنَّ مَوَاقِعَ النُّجُومِ رُجُوعُهَا لِلشَّیَاطِینِ فَکَانَ الْمُشْرِکُونَ یُقْسِمُونَ بِهَا، فَقَالَ سُبْحَانَهُ: فَلَا أُقْسِمُ بِهَا.
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- جایگاه ستارگان، دورکردن شیاطین به‌وسیله‌ی آن‌ها است. مشرکان به آن‌ها قسم می‌خوردند؛ خداوند سبحان فرمود: «به آن‌ها سوگند نمی‌خورم».
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ قَالَ کَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّهًِْ یَحْلِفُونَ بِهَا فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ قَالَ عَظُمَ أَمْرُ مَنْ یَحْلِفُ بِهَا.
امام صادق (علیه السلام)- فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ، فرمود: «اعراب جاهلی به آن قسم می‌خوردند. به‌همین‌خاطر است که خداوند متعال فرمود: فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ و فرمود: سخت است کار کسی که به آن قسم بخورد [بی‌گمان باید به قسم خود پایبند باقی بماند]».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ یُونُسَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ قَالَ أُعَظِّمُ إِثْمَ مَنْ یَحْلِفُ بِهَا.
امام صادق (علیه السلام)- یونس از یکی از یارانمان نقل می‌کند: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند: فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ پرسیدم. فرمود: «بسیار بزرگ است گناه کسی که به آن قسم بخورد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ الْجُعْفِیِّ قَال: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ یَعْنِی بِهِ الْیَمِینَ بِالْبَرَاءَهًِْ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ‌یَحْلِفُ بِهَا الرَّجُلُ یَقُولُ إِنَّ ذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیم.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: کلام خداوند عزّوجلّ: فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ یعنی سوگند خوردن به بیزاری از ائمّه‌ی هدی (علیهم السلام) است که شخص به آن قسم می‌خورد، خدا می‌فرماید: إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ.
الکاظم (علیه السلام)- أَنَّ هَارُونَ الرَّشِیدَ بَعَثَ إِلَی موسی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَأَحْضَرَهُ فَلَمَّا حَضَرَ عِنْدَهُ قَالَ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَنْسِبُونَکُمْ یَا بَنِی فاطمهًْ (سلام الله علیها) إِلَی عِلْمِ النُّجُومِ وَ أَنَّ مَعْرِفَتَکُمْ بِهَا مَعْرِفَهًٌْ جَیِّدَهًٌْ وَ فُقَهَاءُ الْعَامَّهًِْ یَقُولُونَ إِنَّ رسول الله (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِذَا ذَکَرُوا أَصْحَابِی فَاسْکُتُوا وَ إِذَا ذَکَرُوا الْقَدَرَ فَاسْکُتُوا وَ إِذَا ذُکِرَ النُّجُومُ فَاسْکُتُوا وَ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) کَانَ أَعْلَمَ الْخَلَائِقِ بِعِلْمِ النُّجُومِ وَ أَوْلَادُهُ وَ ذُرِّیَّتُهُ الَّذِینَ تَقُولُ الشِّیعَهًُْ بِإِمَامَتِهِمْ کَانُوا عَارِفِینَ بِهَا فَقَالَ لَهُ الْکَاظِمُ هَذَا حَدِیثٌ ضَعِیفٌ وَ إِسْنَادُهُ مَطْعُونٌ فِیهِ وَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ مَدَحَ النُّجُومَ وَ لَوْ لَا أَنَّ النُّجُومَ صَحِیحَهًٌْ مَا مَدَحَهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الْأَنْبِیَاءُ کَانُوا عَالِمِینَ بِهَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی حَقِّ ابراهیم (علیه السلام) خَلِیلِ الرَّحْمَنِ وَ کَذلِکَ نُرِی ابراهیم مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ وَ قَالَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ فَنَظَرَ نَظْرَةً فِی النُّجُومِ فَقالَ إِنِّی سَقِیمٌ فَلَوْ لَمْ یَکُنْ عَالِماً بِعِلْمِ النُّجُومِ مَا نَظَرَ فِیهَا وَ مَا قَالَ إِنِّی سَقِیمٌ وَ إِدْرِیسُکَانَ أَعْلَمَ أَهْلِ زَمَانِهِ بِالنُّجُومِ وَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ أَقْسَمَ بِهَا فَقَالَ فَلَا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ وَ قَالَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ وَ النَّازِعاتِ غَرْقاً إِلَی قَوْلِهِ فَالْمُدَبِّراتِ أَمْراً وَ یَعْنِی بِذَلِکَ اثْنَیْ عَشَرَ بُرْجاً وَ سَبْعَ سَیَّارَاتٍ وَ الَّذِی یَظْهَرُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ بِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ بَعْدَ عِلْمِ الْقُرْآنِ مَا یَکُونُ أَشْرَفَ مِنْ عِلْمِ النُّجُومِ وَ هُوَ عِلْمُ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ وَ وَرَثَهًِْ الْأَنْبِیَاءِ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ وَ نَحْنُ نَعْرِفُ هَذَا الْعِلْمَ وَ مَا نَذْکُرُهُ.
امام کاظم (علیه السلام)- هارون الرّشید موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) را به حضور خود آورد و گفت: «ای زاده‌ی فاطمه (سلام الله علیها) مردم شما را ستاره‌شناس می‌دانند و می‌گویند: «شماها آن را خوب می‌دانید». درحالی‌که فقهای عامّه می‌گویند: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده: «درباره‌ی اصحاب من خاموش باشید و درباره‌ی قدر خاموش باشید و درباره‌ی نجوم هم خاموش باشید». و امیرالمؤمنین (علیه السلام) داناترین مردم به نجوم بود و هم فرزندانش که امامان شیعه هستند داناترند. امام کاظم (علیه السلام) فرمود: «این حدیث ضعیف است و سندش مورد طعن است؛ خداوند متعال ستاره‌ها را ستوده و اگر علم نجوم درست نبود خدای عزّوجلّ نمی‌ستود. پیامبران بدان دانا بودند و خدا درباره‌ی ابراهیم خلیل الرّحمن (علیه السلام) فرمود: و این چنین، ملکوت آسمان‌ها و زمین [و حکومت مطلقه خداوند بر آن‌ها] را به ابراهیم نشان دادیم [تا به آن استدلال کند]، و اهل یقین گردد. (انعام/۷۵) و در جای دیگر فرموده: [سپس] نگاهی به ستارگان افکند ... و گفت: «من بیمارم [و با شما به مراسم جشن نمی‌آیم]»!. (صافّات/۸۹-۸۸) و اگر علم نجوم نمی‌دانست، در آن‌ها نمی‌نگریست و نمی‌گفت من بیمارم. ادریس (علیه السلام) اعلم زمانش به نجوم بوده و خداوند متعال سوگند یاد کرده به مواقع نجوم: سوگند به جایگاه ستارگان [و محلّ طلوع و غروب آن‌ها]! در جای دیگر قرآن فرمود سوگند به فرشتگانی که [جان مجرمان را بشدّت از بدن‌هایشان] برمی‌کشند. (نازعات/۱) تا اینکه می‌فرماید و آن‌ها که امور را تدبیر می‌کنند!. (نازعات/۵) و مقصود دوازده برج و هفت سیّاره است و آنچه در شب و روز به فرمان خدای عزّوجلّ پدیدار می‌شود و پس از علم قرآن اشرف از علم نجوم نیست و آن دانش انبیاء (علیهم السلام) و اوصیاء و وارثان انبیاء (علیهم السلام) است که خدای عزّوجلّ فرمود: و [نیز] علاماتی قرار داد و [شب هنگام] به‌وسیله‌ی ستارگان هدایت می‌شوند. (نحل/۱۶) ما هم این علم را می‌شناسیم و آن را فاش نمی‌کنیم.