آیه قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ [58]
بگو: «تنها به فضل خدا و رحمت او بايد خوشحال شوند؛ كه اين، از تمام آنچه گردآورى مى‌كنند، بهتر است».
الباقر (علیه السلام)- فَضْلُ اللهِ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ رَحْمَتُهُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
امام باقر (علیه السلام)- منظور از بِفَضْلِ الله، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و مقصود از رَحْمَتُهُ امیرمؤمنان (علیه السلام) است.
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْل: قُلْتُ قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ قَالَ بِوَلَایَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُ هَؤُلَاءِ مِنْ دُنْیَاهُمْ.
امام رضا (علیه السلام)- از محمّدبن‌فضَیل نقل شده: به امام رضا (علیه السلام)عرض کردم: «[تفسیر آیه‌ی] قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ [چیست]»؟ فرمود: «ولایت محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل محمّد (صلی الله علیه و آله) از آنچه که آنان از تمام دنیایشان جمع‌آوری می‌کنند بهتر است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الباقر (علیه السلام)قال ... قَال رسول الله (صلی الله علیه و آله) یَا أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) ... وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا آمَنَ بِی مَنْ أَنْکَرَکَ وَ لَا أَقَرَّ بِی مَنْ جَحَدَکَ وَ لَا آمَنَ بِاللَّهِ مَنْ کَفَرَ بِکَ وَ إِنَّ فَضْلَکَ لَمِنْ فَضْلِی وَ إِنَّ فَضْلِی لَکَ لَفَضْلُ اللَّهِ وَ هُوَ قَوْلُ رَبِّی عَزَّوَجَلَّ قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام باقر (علیه السلام) نقل شده: روزی پبامبر (صلی الله علیه و آله) خطاب به امام علی (علیه السلام) فرمود: «ای اباالحسن (علیه السلام)! به خدایی که محمّد (صلی الله علیه و آله) را به حق به پیامبری برانگیخت، آن‌کس که منکر تو باشد، به من ایمان نیاورده و آنکه با تو مخالفت کند و حقّ تو را نشناسد، به من اقرار نکرده و آن‌کس که به تو کفر ورزد [و حقّ تو را بپوشاند]، به من ایمان نیاورده است. فضل و دانش تو از من است و فضل من از خداوند است و خداوند این مهم را در آیه‌ی قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ تأیید نموده است».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا قَالَ فَلْیَفْرَحْ بِنَا شِیعَتُنَا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا أُعْطِیَ عَدُوُّنَا مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ.
امام علی (علیه السلام)- از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده که در تفسیر آیه‌ی قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ. فرمود: «شیعیان ما باید به ما [و تبعیت از ولایت ما] خوشحال باشند؛ زیرا این از طلاها و نقره‌هایی که به دشمنان ما عطا شده است، بهتر است».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی حَمْزَهًِْ قُلْتُ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ فَقَالَ الْإِقْرَارُ بِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ الِائْتِمَامُ بِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُ هَؤُلَاءِ فِی دُنْیَاهُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- از ابی‌حمزه نقل شده: [به امام (علیه السلام)] عرض کردم [منظور از آیه‌ی]: قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ اقرار به نبوّت محمّد (صلی الله علیه و آله) و اقتداکردن به امیرالمؤمنین (علیه السلام) است که این‌ها از همه دارایی اینان در دنیا، بیشتر و بهتر است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ (قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَضْلُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ الْقُرْآنُ وَ الْعِلْمُ بِتَأْوِیلِهِ وَ رَحْمَتُهُ تَوْفِیقُهُ لِمُوَالَاهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ (وَ مُعَادَاهًُْ أَعْدَائِهِمْ ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله) وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ خَیْراً مِمَّا یَجْمَعُونَ وَ هُوَ ثَمَنُ الْجَنَّهًِْ وَ نَعِیمُهَا فَإِنَّهُ یُکْتَسَبُ بِهَا رِضْوَانُ اللَّهِ الَّذِی هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ یُسْتَحَقُّ الْکَوْنُ بِحَضْرَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (الَّذِی هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْجَنَّهًِْ إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ آلَ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ (أَشْرَفُ زِینَهًِْ الْجِنَانِ ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله) یَرْفَعُ اللَّهُ بِهَذَا الْقُرْآنِ وَ الْعِلْمِ بِتَأْوِیلِهِ وَ بِمُوَالَاتِنَا أَهْلَ‌الْبَیْتِ (وَ التَّبَرِّی مِنْ أَعْدَائِنَا أَقْوَاماً فَیَجْعَلُهُمْ قَادَهًًْ وَ أَئِمَّهًًْ فِی الْخَیْرِ تُقْتَصُّ آثَارُهُمْ وَ تُرْمَقُ أَعْمَالُهُمْ وَ یُقْتَدَی بِفِعَالِهِمْ تَرْغَبُ الْمَلَائِکَهًُْ فِی خُلَّتِهِمْ وَ تَمْسَحُهَا بِأَجْنِحَتِهِمْ وَ فِی صَلَوَاتِهَا تُبَارِکُ عَلَیْهِمْ وَ تَسْتَغْفِرُ لَهُمْ حَتَّی کُلُّ رَطْبٍ وَ یَابِسٍ تَسْتَغْفِرُ لَهُمْ حِیتَانُ الْبَحْرِ وَ هَوَامُّهُ وَ سِبَاعُ الْبَرِّ وَ أَنْعَامُهُ وَ السَّمَاءُ وَ نُجُومُهَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مراد از فَضْلِ خدای عزّوجلّ، قرآن و آگاهی به تأویل آن است و مراد از رَحْمَتُهُ رحمت الهی، توفیق‌دادن او به پیروی‌کردن از محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل طاهرین (او و دشمنی با دشمنان آن‌هاست. چگونه این تولّی و تبرّی، از تمام آنچه مردم جمع‌آوری می‌کنند بهتر نباشد؟! درحالی‌که این، بهای بهشت و نعمت‌های آن است. چراکه بدین‌وسیله، رضوان الهی و توفیق بودن در محضر محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل پاک (او که از بهشت بهتر است، به‌دست می‌آید. محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل پاکش (اشرف زینت‌های بهشت‌اند». خداوند به‌وسیله‌ی این قرآن و آگاهی به تأویل آن و پیروی‌کردن از ما اهل‌بیت (و برائت‌جستن از دشمنان ما، مردمانی را بالا برده و آن‌ها را پیشوایان و رهبران دیگران در کار نیک قرار می‌دهد که دیگران دنباله‌رو آن‌ها شده و به کارهای آن‌ها نگریسته و از رفتارشان پیروی کنند. فرشتگان، مشتاق دوستی با آن‌ها هستند و بال‌هایشان را به آن‌ها مالیده و در دعاهایشان بر آن‌ها برکت می‌فرستند و برایشان طلب آمرزش می‌کنند؛ به‌طوری که هر تر و خشکی، حتی ماهیان و خزندگان دریا و درندگان خشکی و چهارپایان و آسمان و ستارگانش برایشان طلب آمرزش کنند.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- فَفَضْلُ اللَّهِ نُبُوَّهًُْ نَبِیِّکُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَلَایَهًُْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَبِذلِکَ قَالَ بِالنُّبُوَّهًِْ وَ الْوَلَایَهًِْ فَلْیَفْرَحُوا یَعْنِی الشِّیعَهًَْ هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ یَعْنِی مُخَالِفِیهِمْ مِنَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ فِی دَارِ الدُّنْیَا.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مراد از فَضْلِ اللهِ، نبوت پیامبر شما و مراد از رحمت الهی، ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است؛ فَبِذلِکَ پس شیعیان به آن یعنی نبوت و ولایت، باید مسرور گردند زیرا که این (ولایت و نبوّت)، از تمام آنچه [مخالفان آنان در دنیا] گردآوری کرده‌اند، بهتر است یعنی آنچه مخالفان آن‌ها در زندگی دنیا از اهل و مال و فرزند گردآوری نمایند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَمَنْ قَسَمَ اللَّهُ {لَهُ} حُبَّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ مِنْ سُلْطَانِ هَؤُلَاءِ {خَیْرٌ} مِمَّا یَجْمَعُون.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ کسی که خداوند، محبّت ما اهل بیت (را روزی او کند، این محبّت برای او بهتر از پادشاهی دشمنان ماست؛ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُمَا ذَکَرَا وَصِیَّهًَْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالا أَوْصَی إِلَی ابْنِهِ الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ أَشْهَدَ عَلَی وَصِیَّتِهِ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) وَ مُحَمَّداً وَ جَمِیعَ وُلْدِهِ وَ رُؤَسَاءَ شِیعَتِهِ وَ أَهْلَ بَیْتِهِ (... قُتِلَ بِبَدْرٍ شَهِیداً وَ عَمِّی حَمْزَهًُْ قُتِلَ یَوْمَ أُحُدٍ شَهِیداً رَحْمَهًُْ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ رِضْوَانُهُ وَ أَخِی جَعْفَرٌ قُتِلَ یَوْمَ مُؤْتَهًَْ شَهِیداً رَحْمَهًُْ اللَّهِ عَلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِیَّ وَ فِی أَصْحَابِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا أَنَا وَ اللَّهِ الْمُنْتَظِرُ مَا بَدَّلْتُ تَبْدِیلًا ثُمَّ وَعَدَنَا بِفَضْلِهِ الْجَزَاءَ فَقَالَ قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ وَ قَدْ آنَ لِی فِیمَا نَزَلَ بِی أَنْ أَفْرَحَ بِنِعْمَهًِْ رَبِّی فَأَثْنَوْا عَلَیْهِ خَیْراً وَ بَکَوْا.
امام علی (علیه السلام)- از امام سجاد (علیه السلام) و امام باقر (علیه السلام) نقل شده که وصیّت امام علی (علیه السلام) را ذکر کردند به فرزندش [امام] حسن (علیه السلام) وصیّت فرمود و [امام] حسین (علیه السلام) و محمّد [بن حنفیه] و تمامی فرزندان و بزرگان شیعه و اهل بیت خود را بر این وصیّت گواه گرفت: «یارانِ من که رحمت و رضوان خدا بر آنان باد، به شهادت رسیدند و همگی از اهل بیت من بودند. عبیدهْ‌بن‌حارث در [جنگ] بدر به شهادت رسید و عمویم حمزه (رحمة الله علیه) در جنگ احد به شهادت رسید و برادرم جعفر (رحمة الله علیه) در جنگ موته به شهادت رسید. خداوند در شأن من و یارانم این آیه را نازل فرمود: در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند صادقانه ایستاده‌اند بعضی پیمان خود را به آخر بردند [و در راه او شربت شهادت نوشیدند]، و بعضی دیگر در انتظارند و هرگز تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود ندادند. (احزاب/۲۳) به خدا قسم! من در انتظار [شهادت] هستم و تغییری [در عهد و پیمانِ خود] نداده‌ام. و در آیه‌ای دیگر از فضل الهی به ما وعده پاداش داده شده است. قُلْ بِفَضْلِ الله وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ و اینک طبق وعده‌هایی که به من داده شده، وقت آن است که از نعمت پروردگارم شاد شوم [و به دیدار او بشتابم]». در این هنگام اطرافیان، حضرت را به نیکی یاد کرده و گریه نمودند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ هَدَاهُ اللَّهُ لِلْإِسْلَامِ وَ عَلَّمَهُ الْقُرْآنَ ثُمَّ شَکَی الْفَاقَهًَْ کَتَبَ اللَّهُ الْفَاقَهًَْ بَیْنَ عَیْنَیْهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ ثُمَّ تَلَا قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ الْآیَهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی که خداوند او را به اسلام رهنمون شده و او را به فهم قرآن مفتخر ساخته و او، با این حال از فقر و نداری شکایت می‌کند، خداوند تا روز قیامت مُهر بدبختی بر پیشانی‌اش می‌زند. قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیرٌْ مِّمَّا یجَمَعُون.