آیه قُلْ لا أَمْلِكُ لِنَفْسي ضَرًّا وَ لا نَفْعاً إِلاَّ ما شاءَ اللهُ لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ [49]
بگو: «من [حتّى] براى خودم، مالك زيان و سودى نيستم، [تا چه رسد براى شما]؛ مگر آنچه خدا بخواهد. [اين مقدار مىدانم كه] براى هر قومى، اجلى [معيّن] است؛ هنگامىكه اجل آنها فرا رسد، [و فرمان مجازات يا مرگشان صادر شود]، نه ساعتى تأخير مىكنند، و نه پيشى مىگيرند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُمْرَان: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ ثُمَّ قَضی أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّی عِنْدَهُ قَالَ الْمُسَمَّی مَا سُمِّیَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ وَ هُوَ الَّذِی قَالَ اللَّهُ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ وَ هُوَ الَّذِی سُمِّیَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ وَ الْآخَرُ لَهُ فِیهِ الْمَشِیئَهًُْ إِنْ شَاءَ قَدَّمَهُ وَ إِنْ شَاءَ أَخَّرَهُ.
امام صادق (علیه السلام)- از حُمران نقل شده: «از امام صادق (علیه السلام) پیرامون آیه: سپس مدتی مقرّر داشت [تا انسان تکامل یابد] و اجل حتمی نزد اوست [و فقط او از آن آگاه است]. (انعام/۲) پرسیدم». فرمود: «أَجَلٌ مُّسَمًّی زمان مرگی است که در این شب (شب قدر)، برای عزرائیل مشخّص میشود (یعنی زمانیکه در شب قدر معیّن میشود که ملکالموت باید در آن زمان، جان فرد را بگیرد) و همان است که خداوند دربارهاش فرمود: إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلایَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لایَسْتَقْدِمُونَ که مراد، همان زمان مرگی است که در شب قدر برای عزرائیل تعیین میشود. امّا اَجَل دیگر آن است که خواست و ارادهی خدا در آن مؤثّر است؛ اگر بخواهد آن را جلو و اگر بخواهد عقب میاندازد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُمْرَان: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ قَالَ هُوَ الَّذِی سُمِّیَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ (علیه السلام) فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ.
امام صادق (علیه السلام)- حُمران گفت: از امام صادق (علیه السلام) تفسیر آیهی إِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَلاَ یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَ لاَ یَسْتَقْدِمُونَ را پرسیدم. امام فرمود: «منظور، اَجَل افرادی است که در شب قدر، نامشان در اختیار فرشتهی مرگ قرار گرفته است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ بَکْرِبْنِمُحَمَّدٍ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَال إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاقِیکُمْ إِلَی قَوْلِهِ تَعْمَلُونَ؛ قَالَ تَعُدُّ السِّنِینَ ثُمَّ تَعُدُّ الشُّهُورَ ثُمَّ تَعُدُّ الْأَیَّامَ ثُمَّ تَعُدُّ السَّاعَاتِ ثُمَّ یَعُدُّ {تَعُدُّ} النَّفَسَ فَ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- بَکربنمحمّد الأزدی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: بگو: آن مرگی که از آن میگریزید شما را درخواهد یافت و سپس نزد آن دانای نهان و آشکارا برگردانده میشوید تا به کارهایی که کردهاید آگاهتان سازد. (جمعه/۸) [فرشتگان مرگ] سالها را میشمرند؛ سالها که به سر رسید ماهها را میشمرند؛ ماهها که تمام شد روزها را میشمرند؛ روزها که تمام شد ساعتها را میشمرند و بالأخره نَفَسها را میشمرند [تا عمر مقدّر به سر آید و فرشتهی مرگ، روح آدمی را قبض کند. و این است معنای کتاب خدا که میفرماید]: فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُون.