آیه إِنَّ اللهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ [44]
خداوند هيچ به مردم ستم نمى‌كند؛ ولى اين مردمند كه به خويشتن ستم مى‌كنند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدُ الله بن الْفَضْلِ الْهَاشِمی: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) لِأَیِّ عِلَّهًٍْ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْأَرْوَاحَ فِی الْأَبْدَانِ بَعْدَ کَوْنِهَا فِی مَلَکُوتِهِ الْأَعْلَی فِی أَرْفَعِ مَحَلٍّ فَقَالَ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلِمَ أَنَّ الْأَرْوَاحَ فِی شَرَفِهَا وَ عُلُوِّهَا مَتَی مَا تُرِکَتْ عَلَی حَالِهَا نَزَعَ أَکْثَرُهَا إِلَی دَعْوَی الرُّبُوبِیَّهًِْ دُونَهُ عَزَّوَجَلَّ فَجَعَلَهَا بِقُدْرَتِهِ فِی الْأَبْدَانِ الَّتِی قَدَّرَ لَهَا فِی ابْتِدَاءِ التَّقْدِیرِ نَظَراً لَهَا وَ رَحْمَهًًْ بِهَا وَ أَحْوَجَ بَعْضَهَا إِلَی بَعْضٍ وَ عَلَّقَ بَعْضَهَا عَلَی بَعْضٍ وَ رَفَعَ بَعْضَهَا عَلَی بَعْضٍ وَ رَفَعَ بَعْضَهَا فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ وَ کَفَی بَعْضَهَا بِبَعْضٍ وَ بَعَثَ إِلَیْهِمْ رُسُلَهُ وَ اتَّخَذَ عَلَیْهِمْ حُجَجَهُ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ یَأْمُرُونَ بِتَعَاطِی الْعُبُودِیَّهًِْ وَ التَّوَاضُعِ لِمَعْبُودِهِمْ بِالْأَنْوَاعِ الَّتِی تَعَبَّدَهُمْ بِهَا وَ نَصَبَ لَهُمْ عُقُوبَاتٍ فِی الْعَاجِلِ وَ عُقُوبَاتٍ فِی الْآجِلِ وَ مَثُوبَاتٍ فِی الْعَاجِلِ وَ مَثُوبَاتٍ فِی الْآجِلِ لِیُرَغِّبَهُمْ بِذَلِکَ فِی الْخَیْرِ وَ یُزَهِّدَهُمْ فِی الشَّرِّ وَ لِیُذِلَّهُمْ بِطَلَبِ الْمَعَاشِ وَ الْمَکَاسِبِ فَیَعْلَمُوا بِذَلِکَ أَنَّهُمْ بِهَا مَرْبُوبُونَ وَ عِبَادٌ مَخْلُوقُونَ وَ یُقْبِلُوا عَلَی عِبَادَتِهِ فَیَسْتَحِقُّوا بِذَلِکَ نَعِیمَ الْأَبَدِ وَ جَنَّهًَْ الْخُلْدِ وَ یَأْمَنُوا مِنَ النُزُوعِ إِلَی مَا لَیْسَ لَهُمْ بِحَقٍّ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) یَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَحْسَنُ نَظَراً لِعِبَادِهِ مِنْهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ أَ لَا تَرَی أَنَّکَ لَا تَرَی فِیهِمْ إِلَّا مُحِبّاً لِلْعُلُوِّ عَلَی غَیْرِهِ حَتَّی إِنَّهُ یَکُونُ مِنْهُمْ لَمَنْ قَدْ نَزَعَ إِلَی دَعْوَی الرُّبُوبِیَّهًِْ وَ مِنْهُمْ مَنْ نَزَعَ إِلَی دَعْوَی النُّبُوَّهًِْ بِغَیْرِ حَقِّهَا وَ مِنْهُمْ مَنْ نَزَعَ إِلَی دَعْوَی الْإِمَامَهًِْ بِغَیْرِ حَقِّهَا وَ ذَلِکَ مَعَ مَا یَرَوْنَ فِی أَنْفُسِهِمْ مِنَ النَّقْصِ وَ الْعَجْزِ وَ الضَّعْفِ وَ الْمَهَانَهًِْ وَ الْحَاجَهًِْ وَ الْفَقْرِ وَ الْآلَامِ وَ الْمُنَاوَبَهًِْ عَلَیْهِمْ وَ الْمَوْتِ الْغَالِبِ لَهُمْ وَ الْقَاهِرِ لِجَمِیعِهِمْ یَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یَفْعَلُ بِعِبَادِهِ إِلَّا الْأَصْلَحَ لَهُمْ وَ لا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- از عبدالله‌بن‌فضل هاشمی نقل است: به امام صادق (علیه السلام)عرض کردم: «چرا خدا ارواح را در بدن‌ها [ی پست دنیایی] قرار داد؛ پس از آنکه در ملکوت اعلی بالاترین جایگاه را داشتند»؟ امام فرمود: «خداوند تبارک‌وتعالی می‌دانست که ارواح با آن شرف و بلندمرتبگی که دارند، اگر به حال خود رها شوند بیشتر آن‌ها به‌سوی ادّعای ربوبیّت در برابر خدای عزّوجلّ کشیده خواهند شد؛ بنابراین آن‌ها را در بدن‌هایشان قرار داد؛ همان بدن‌هایی که در همان ابتدای تعیین سرنوشت، نظرکردن و رحمت‌ورزیدن به آن‌ها را مقدّر کرد و نیز برخی از آن‌ها را به برخی دیگر، نیازمند کرد؛ برخی را به دیگری پیوسته ساخت؛ و بعضی را نسبت به دیگران برتری داد و مقام برخی را [بسیار] بالاتر قرار داد. و برخی را وابسته برخی دیگر نمود، و رسولان خود را به‌سوی آن‌ها فرستاد. و حجت‌های خود را به‌سوی آن‌ها فرستاد تا مژده‌بخش و بیم‌دهنده باشند و آن‌ها را به انواع بندگی معبود خود وادارند و کیفرهای دنیا و کیفرهای آخرت و ثواب‌های دنیا و ثواب‌های آخرت را برای آن‌ها رفع کرد تا آن‌ها را به نیکی تشویق کند و از بدی برکنار سازد. و آنان را برای طلب روزی به سختی و ذلّت بیفکند تا بدانند پرورده و بنده و آفریده‌اند، و رو به عبادتش آورند و سزاوار نعمت ابدی و بهشت جاویدان گردند و از گرایش بدانچه که سزاوار آن نیستند در امان باشند». [سپس فرمود]: «ای پسر فضل! خدای تبارک‌وتعالی برای بندگانش از خودشان خیرخواه‌تر است. آیا نمی‌بینی که همه در مقام برتری‌جویی بر دیگرانند؟ تا آنجا که برخی به دعوی خدایی می‌گرایند. و برخی به ناحق به دعوی پیغمبری یا امامت برمی‌آیند – آن‌ها با وجود کاستی، درماندگی، ناتوانی، خواری، بینوایی، دردها، مرگ‌هایی که بر آن‌ها وارد شده و آن‌ها را سرکوب می‌کند، چنین ادّعایی می‌کنند ای پسر فضل! راستی خداوند تبارک‌وتعالی در حقّ بنده‌هایش بهترین کار را انجام می‌دهد و لا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ».
الهادی (علیه السلام)- رسالته (علیه السلام) فی الردّ علی أهلِ الجبر و التفویض و ... فَإِنَّهُ وَرَدَ عَلَیَ کِتَابُکُمْ وَ فَهِمْتُ مَا ذَکَرْتُمْ مِنِ اخْتِلَافِکُمْ فِی دِینِکُمْ وَ خَوْضِکُمْ فِی الْقَدَرِ وَ مَقَالَهًِْ مَنْ یَقُولُ مِنْکُمْ بِالْجَبْرِ وَ مَنْ یَقُولُ بِالتَّفْوِیضِ وَ تَفَرُّقِکُمْ فِی ذَلِکَ ... فَأَمَّا الْجَبْرُ الَّذِی یَلْزَمُ مَنْ دَانَ بِهِ الْخَطَأُ فَهُوَ قَوْلُ مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ‌وَ‌عَزَّ أَجْبَرَ الْعِبَادَ عَلَی الْمَعَاصِی وَ عَاقَبَهُمْ عَلَیْهَا وَ مَنْ قَالَ بِهَذَا الْقَوْلِ فَقَدْ ظَلَّمَ اللَّهَ فِی حُکْمِهِ وَ کَذَّبَهُ وَ رَدَّ عَلَیْهِ قَوْلَهُ وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً وَ قَوْلَهُ ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ یَداکَ وَ أَنَّ اللهَ لَیْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ وَ قَوْلَهُ إِنَّ اللهَ لا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُون.
امام هادی (علیه السلام)- [امام هادی در پاسخ به مردم اهواز که از آن حضرت در مورد جبر و تفویض سؤالاتی کرده بودند، چنین نوشتند که]: نامه‌ی شما به دستم رسید و از نوشته‌هایتان دریافتم که در عقیده‌ی خود دچار اختلاف گشته و به بحث «قَدَر» فرو شده‌اید؛ برخی از شما قائل به جبر، و جمعی معتقد به تفویض شده و با هم اختلاف کرده‌اید... امّا جبر که هرکس بدان معتقد باشد دچار خطاست گفته‌ی آن کس است که می‌پندارد خدای عزّوجلّ بندگان خود را به نافرمانی مجبور کرده و به خاطر همین نافرمانی مجازاتشان می‌کند. هرکسی چنین عقیده‌ای دارد، خداوند را در حکم خود ستمگر دانسته است. جواب این فرد و اثبات دروغ او این کلام خداست که می‌فرماید: و پروردگارت به هیچ‌کس ستم نمی‌کند. (کهف/۴۹) و فرموده: [و به آنان می‌گوییم]: این در برابر چیزی است که دست‌هایتان از پیش برای شما فرستاده و خداوند هرگز به بندگان ظلم نمی‌کند. (حج/۱۰) و نیز؛ إِنَّ اللهَ لا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ».