آیه ۱۵ - سوره یونس

آیه وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ ما يَكُونُ لي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسي إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيَّ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظيمٍ [15]

و هنگامى‌كه آياتِ روشنِ ما بر آن‌ها خوانده مى‌شود، كسانى كه اميد و ايمان به لقاى ما [و روز رستاخيز] ندارند مى‌گويند: «قرآنى غير از اين بياور، يا آن را تغيير ده. [و آيات نكوهش بت‌ها را بردار]» بگو: «براى من روا نيست كه از پيش خود آن را تغيير دهم؛ فقط از چيزى كه بر من وحى مى‌شود، پيروى مى‌كنم. من اگر پروردگارم را نافرمانى كنم، از مجازاتِ روزِ بزرگ [قيامت] مى‌ترسم!

کسانی که امید و ایمان به لقای ما [و روز رستاخیز] ندارند می‌گویند: «قرآنی غیر از این بیاور، یا آن را تغییر ده»

۱ -۱
(یونس/ ۱۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُفَضَّلِ بنِ عُمَر: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ قَالَ قَالُوا أَوْ بَدِّلْ عَلِیّاً (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- از مفضّل‌بن‌عمر نقل شده است: از امام صادق (علیه السلام) معنای آیه‌ی ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ را پرسیدم. فرمود: «می‌گفتند یا قرآن دیگری بیاور یا آنکه علی (علیه السلام) را [از جانشینی خود] تغییر بده. [و کس دیگری را جانشین قرار بده]».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۳۴
الکافی، ج۱، ص۴۱۹/ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۱۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۲۰/ نور الثقلین/ البرهان
۱ -۲
(یونس/ ۱۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی السَّفَاتِج: عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قُلْ ما یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِی إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما یُوحی إِلَیَّ یَعْنِی فِی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- از ابو السَفاتِج از قول امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه ائْتِ بِقُرْآنٍٍ غَیْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ [نقل شده است که فرمود]: منظور، امیرمؤمنان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است. [که مخالفان درخواست تغییر منصب جانشینی او را داشتند] و قُلْ مَا یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاءِ نَفْسِی إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا یُوحَی إِلَیٍَّ یعنی درباره‌ی علیّ‌بن‌ابی‌طالب امیرمؤمنان (علیه السلام) [انتصاب او به جانشینی از جانب من (پیامبر (صلی الله علیه و آله)) نبوده است].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۳۴
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۷۹/ القمی، ج۱، ص۳۰۹
۱ -۳
(یونس/ ۱۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أبِی حَمْزَهًْ الثُّمالِی: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) ذَلِکَ قَوْلُ أَعْدَاءِ اللَّهِ لِرسول‌الله (صلی الله علیه و آله) مِنْ خَلْفِهِ وَ هُمْ یَرَوْنَ أَنَّ اللَّهَ لَا یَسْمَعُ قَوْلَهُمْ لَوْ أَنَّهُ جَعَلَ إِمَاماً غَیْرَ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَوْ بَدَّلَهُ مَکَانَهُ فَقَالَ اللَّهُ رَدّاً عَلَیْهِمْ قَوْلَهُمْ قُلْ ما یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِی یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما یُوحی إِلَیَّ مِنْ رَبِّی فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَذَلِکَ قَوْلُهُ ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ.

امام باقر (علیه السلام)- از ابوحمزه‌ی ثمالی نقل شده است: از امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه‌ی ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ پرسیدم. امام فرمود: «این کلام دشمنان خداوند به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مورد جانشین ایشان است که [می‌گفتند]: «ای کاش پیامبر (صلی الله علیه و آله) امامی (فردی) غیر از علی (علیه السلام) معرفی می‌کرد یا دیگری را جای او قرار می‌داد»؛ درحالی‌که می‌دانستند خداوند سخن آنان را قبول نمی‌کند. خدا نیز در ردّ سخنان آنان فرمود: قُلْ ما یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِی امیرالمؤمنین (علیه السلام) را و إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما یُوحی إِلَیَّ در مورد علی (علیه السلام) این همان مراد آیه ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۳۴
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۳۸/ بحار الأنوار، ج۳۷، ص۱۶۱؛ بتفاوت یسیر/ فرات الکوفی، ص۱۷۷
۱ -۴
(یونس/ ۱۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن حذیفه: تَوَجَّهَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَوْماً نَحْوَ الْکَعْبَهًِْ یُصَلِّی فَلَمَّا رَکَعَ أَتَاهُ سَائِلٌ فَتَصَدَّقَ عَلَیْهِ بِحَلْقَهًِْ خَاتَمِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ فَکَبَّرَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ قَرَأَهُ عَلَیْنَا ثُمَّ قَالَ قُومُوا نَطْلُبْ هَذِهِ الصِّفَهًَْ الَّتِی وَصَفَ اللَّهُ بِهَا فَلَمَّا دَخَلَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) الْمَسْجِدَ اسْتَقْبَلَهُ سَائِلٌ فَقَالَ مِنْ أَیْنَ جِئْتَ فَقَالَ مِنْ عِنْدِ هَذَا الْمُصَلِّی تَصَدَّقَ عَلَیَّ بِهَذِهِ الْحَلْقَهًِْ وَ هُوَ رَاکِعٌ فَکَبَّرَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ مَضَی نَحْوَ عَلِیّ (علیه السلام) فَقَالَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مَا أَحْدَثْتَ الْیَوْمَ مِنْ خَیْرٍ فَأَخْبَرَهُ بِمَا کَانَ مِنْهُ إِلَی السَّائِلِ فَکَبَّرَ ثَالِثَهًًْ فَنَظَرَ الْمُنَافِقُونَ بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ وَ قَالُوا إِنَّ أَفْئِدَتَنَا لَا تَقْوَی عَلَی ذَلِکَ أَبَداً مَعَ الطَّاعَهًِْ لَهُ فَنَسْأَلُ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) أَنْ یُبَدِّلَهُ لَنَا فَأَتَوْا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرُوهُ بِذَلِکَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی قُرْآناً وَ هُوَ قُلْ ما یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِی الْآیَهًَْ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) أَتِمَّهُ فَقَالَ حَبِیبِی جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) قَدْ سَمِعْتَ مَا تَآمَرُوا بِهِ فَانْصَرَفَ عَنْ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) الْأَمِینُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از حذیفه نقل شده: روزی علی (علیه السلام) رو به قبله کرد و شروع به خواندن نماز نمود. هنگامی‌که به رکوع رفت فقیری نزد او آمد و علی (علیه السلام) انگشتری خود را به او صدقه داد. در این‌هنگام خداوند این آیه را نازل فرمود: سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آن‌ها که ایمان آورده‌اند همآن‌ها که نماز را برپا می‌دارند، و درحال رکوع، زکات می‌دهند. (مائده/۵۵) رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تکبیر گفته و آیه را برای ما تلاوت نمود. آنگاه فرمود: «برخیزید تا نزد صاحب این صفتی که خدا [این آیه را در شأن او] فرموده برویم». هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد مسجد شد فقیری به سمت ایشان آمد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال فرمود: «از کجا می‌آیی»؟ عرض کرد: «از نزد این نمازگزار که این انگشتر را درحال رکوع به من صدقه داد». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تکبیر گفته و به‌سوی علی (علیه السلام) حرکت نمود و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! امروز چه کار نیک جدیدی انجام داده‌ای»؟ علی (علیه السلام) جریان خود با فقیر را بیان نمود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای بار سوّم تکبیر گفت. در این‌هنگام منافقین به یکدیگر نگاه کرده و گفتند: «دل‌های ما هیچ‌گاه راضی به اطاعت از علی (علیه السلام) نمی‌شود. پس بیایید از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بخواهیم او را تغییر دهد». پس نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمده و ایشان را از این مطلب آگاه نمودند. در این‌هنگام خداوند این آیه را نازل فرمود: قُلْ ما یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِی إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَی إِلیَ‌َّ إِنیّ‌ِ أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبیّ‌ِ عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیم. جبرئیل فرمود: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! کار را تمام کن [و علی (علیه السلام) را به جانشینی خود معرفی نما]». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دوست من، جبرئیل! توطئه‌های آن‌ها را شنیدی». در این‌هنگام جبرئیل امین (علیه السلام) از نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بازگشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۳۴
بحار الأنوار، ج۳۷، ص۱۲۸/ إقبال الأعمال، ج۱، ص۴۵۴
۱ -۵
(یونس/ ۱۵)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِنَ قُرَیْشاً قَالَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ائْتِنَا بِقُرْآنٍ غَیْرِ هَذَا فَإِنَ هَذَا شَیْءٌ تَعَلَّمْتَهُ مِنَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قریش به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گفتند: «قرآنی غیر از این برای ما بیاور زیرا؛ این [قرآنی را که برای ما می‌خوانی] از یهود و نصاری آموخته‌ای»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۳۶
بحار الأنوار، ج۹، ص۲۱۳/ القمی، ج۱، ص۳۰۹

من اگر پروردگارم را نافرمانی کنم، از مجازاتِ روزِ بزرگ [قیامت] می‌ترسم

۲ -۱
(یونس/ ۱۵)

امام صادق (علیه السلام)- لَمْ یَزَلْ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ: إِنِّی أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ حَتَّی نَزَلَتْ سُورَهًُْ الْفَتْحِ، فَلَمْ یَعُدْ إِلَی ذَلِکَ الْکَلَامِ.

امام صادق (علیه السلام)- پیوسته رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را می‌خواند: إِنِّی أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذَابَ یَوْمٍٍ عَظِیمٍ تا آنکه سوره‌ی فتح نازل شد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دیگر آن سخن را تکرار نکرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۳۶
العیاشی، ج۲، ص۱۲۰/ نور الثقلین؛ فیه: «قال ما ترک رسول الله (» محذوف و فی موضعه «لم یزل رسول الله (یقول»/ البرهان
بیشتر