آیه ۹۴ - سوره یونس

امام عسکری (علیه السلام)- موسی‌بن‌محمّدبن‌رضا گوید: به امام عسکری (علیه السلام)عرض کردم: «فدایت شوم! یحیی‌بن‌اکثم، یادداشتی حاوی چند سؤال نوشته و از من خواستند که جوابش را بدهم». امام (علیه السلام) خندید و فرمود: «جوابش را دادی»؟ گفتم: «نه». پرسید: «چرا»؟ گفتم: «نمی‌دانستم». پرسید: «آن مسائل چه بود»؟ گفتم: «سؤال کرد، از این آیه فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ که خداوند در این آیه به چه کسی خطاب می‌کند؟ اگر مخاطب پیامبر (صلی الله علیه و آله) است، پس معلوم می‌شود او تردید داشته و اگر مخاطب کس دیگری است پس بر چه کسی کتاب نازل شده است؟... امام (علیه السلام) فرمود: «برایش این جواب را بنویس». گفتم: «چه بنویسم»؟ فرمود: «بنویس بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم خدا تو را هدایت کند! نامه‌ات رسید که می‌خواستی ما را آزمایش کنی تا اگر نتوانستیم جواب بدهیم بر ما خرده بگیری. خداوند برای این نیّت تو را کیفر می‌نماید. تمام سؤال‌های تو را [درنامه] برایت شرح دادیم. اینک جواب خود را بشنو و درست دقّت کن و کاملاً متوجّه باش که حجّت بر تو تمام می‌شود و السّلا .از این آیه پرسیده بودی... فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مخاطب در این آیه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است و پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مورد آنچه به او نازل شده، شکّی نداشته است؛ ولی مردم نادان می‌گفتند: «چرا خداوند پیامبری از جنس فرشته‌ها نفرستاده است؟ زیرا اکنون بین ما و پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرقی نیست؛ زیرا او نیز مانند ما از خوردن غذا و آشامیدن و راه‌رفتن در بازارها بی‌نیاز نیست». پس خداوند به پیامبرش وحی نمود: «فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ [یعنی] در حضور این مردم نادان، [از افرادی که کتب آسمانیِ پیش از تو را خوانده‌اند، سؤال کن] که آیا خدا پیامبری را قبل از تو فرستاده جز اینکه غذا می‌خورده و در بازارها راه می‌رفته؟ تو نیز مانند آن‌ها هستی»! امّا اینکه خداوند فرموده است: فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تردید نداشته امّا این تعبیر، در خصوص مماشات نسبت به خصم است [که از اصول جدل است]. چنانکه در این آیه می‌فرماید: به آن‌ها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود آنگاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهید. (آل‌عمران/۶۱) و اگر می‌فرمود: «لعنت خدا بر شما باد»، آن‌ها قطعاً مباهله را نمی‌پذیرفتند. با اینکه خداوند می‌دانست پیامبرش که امر رسالت را صحیح انجام داده از دروغگویان نیست. همین‌طور، [در مورد این آیه هم] پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌دانست که آنچه می‌گوید صحیح است؛ ولی خواست انصاف را رعایت نماید و طریق مماشات با خصم را بپیماید».

امام صادق (علیه السلام)- امام (علیه السلام) درباره‌ی این آیه فرمود: «وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در شب معراج به آسمان عروج کرد، خداوند جایگاه و منزلت بلند و والایی را که علی (علیه السلام) نزد خداوند دارد، به او وحی کرد و وقتی به بیت‌المعمور برگشت و خداوند همه‌ی پیامبران (را نزد او جمع کرد و پشت‌سرش نماز خواندند، در روح و جان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نسبت به منزلت و جایگاه والای علی (علیه السلام) و عظمت او ابهامی پدید آمد. پس خداوند این آیه را نازل کرد: فَإِن کُنتَ فِی شَکٍّ مِّمَّا أَنزَلْنَا إِلَیْکَ فَسْئلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُونَ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکَ یعنی از پیامبران بپرس؛ چرا که خداوند، هرآنچه در کتاب تو از فضائل علی (علیه السلام) است، برای آنان نیز در کتاب‌هایشان نازل فرموده است. لَقَدْ جَاءکَ الحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ الْممْتَرِینَ، وَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ الَّذِینَ کَذَّبُواْ بِآیَاتِ اللهِ فَتَکُونَ مِنَ الخَاسِرِینَ. پس امام صادق (علیه السلام) فرمود: «به خدا قسم! حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) نه هرگز شک نمود و نه چیزی را سؤال کرد».

پیامبر (صلی الله علیه و آله) امام باقر (علیه السلام) فرمود: «هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌خواست به معراج برود، جبرئیل و بُراق (نام مَرکبی آسمانی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در سفر معراج، بر آن سوار شد) را آورد. این بُراق کوچکتر از قاطر و بزرگتر از الاغ بود؛ گوش‌هایش را تکان می‌داد و چشمانش در حدقه فرورفته بود؛ هر گام او به‌اندازه‌ای بود که چشم می‌دید، دو بال داشت که او را به جلو می‌راند؛ زینی از یاقوت، بر پشت او بود؛ تمام رنگ‌ها در آن وجود داشت و یال بلندی داشت که به سمت راستش آویزان بود. جبرئیل او را بر در خانه‌ی خدیجه (سلام الله علیها) بست. وقتی که جبرئیل بر حضرت وارد شد، بُراق خیلی خوشحالی می‌کرد. جبرئیل گفت: «آرام باش! بهترین خلق خدا می‌خواهد بر تو سوار شود». بُراق ساکت شد. پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) سوار او شد و شبانه به طرف بیت‌المقدّس روانه شدند. پیرمردی به استقبال آنان آمد. [جبرئیل] فرمود: «این پدرت ابراهیم (علیه السلام) است». پیامبر (صلی الله علیه و آله) دو پایش را به قصد پیاده‌شدن از بُراق، جمع کرد. جبرئیل گفت: «هرطور که شما بخواهید» [و پیامبر (صلی الله علیه و آله) پیاده شد]. خداوند تمام انبیاء (را در بیت‌المقدّس جمع کرد و جبرئیل اذان گفت. حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) جلو ایستاد و همه‌ی انبیاء (به امامت او نماز خواندند». امام باقر (علیه السلام) در مورد این کلام خداوند فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ فرمود: «منظور همین پیامبرانی هستند که اینجا جمع شده‌اند فَلا تَکُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِینَ امّا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نه شک کرد و نه هیچ سؤالی پرسید».

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از عبدالصّمدبن‌بشیری نقل شده نزد امام صادق (علیه السلام) از آغاز اذان یاد شد... پس ایشان فرمود: «روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در سایه‌ی کعبه آرمیده بود که جبرئیل با کاسه‌ای مِسی که آبی بهشتی در آن بود، نزد حضرت آمده و ایشان را بیدار کرد و به ایشان دستور داد [با آن آب] غسل نماید. آنگاه حضرت را در مَحمِلی که هزاران هزار رنگ از نور داشت قرار داد و ایشان را بالا برد تا به دروازه‌های آسمان رسیدند. هنگامی‌که فرشتگان آن محمل را دیدند، از دروازه‌های آسمان گریختند. جبرئیل به دستور خدا گفت: الله اکبر الله اکبر فرشته‌ها [با شنیدن این ندا] به دروازه‌ها بازگشته و آن را گشودند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد شد تا به آسمان دوّم رسید. در این هنگام فرشتگان از دروازه‌های آسمان گریختند. جبرئیل گفت: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ فرشته‌ها بازگشتند و دروازه گشوده شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد شد تا به آسمان سوّم رسید. در این هنگام فرشتگان از دروازه‌های آسمان گریختند. جبرئیل فرمود: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ! أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ فرشته‌ها بازگشتند و دروازه باز شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد شد تا به آسمان چهارم رسید. در آنجا به فرشته‌ای برخوردند که بر تختی تکیه زده بود و زیر دست او سیصدهزار فرشته بودند که هرکدام نیز سیصدهزار فرشته زیر دستشان بود به آن فرشته خطاب شد: «برخیز»! او نیز بر دو پایش ایستاد و تا روز قیامت همان‌طور ایستاده است. دروازه باز شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) عبور کرد تا به آسمان هفتم و از آنجا به «سدرهًْ‌المنتهی» رسید... هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از مناجات با پروردگارش فارغ گردید به سمت «بیت‌المعمور» برده شد که در آسمان چهارم و به موازات کعبه است. در آنجا همه‌ی انبیا، رسولان و فرشتگان (جمع شدند و خداوند به جبرئیل امر فرمود و او اذان و اقامه‌ی نماز را گفت. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جلو ایستاد و با آن‌ها نماز گزارد و پس از نماز رو به آن‌ها نمود. خداوند به پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جاءَکَ الحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِینَ پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم در آن روز از آن‌ها سؤال کرد و بعد همراه با دو صحیفه (کتابچه) به زمین بازگشت و آن دو صحیفه را به امیرالمؤمنین (علیه السلام) داد». [در اینجا] امام صادق (علیه السلام) فرمود: «این جریان، شروع اذان گفتن [برای نماز] بود».

امام باقر (علیه السلام)- زراره می‌گوید به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «آیه‌ای در قرآن است که مرا دچار شک و تردید کرده است». فرمود: «کدام آیه»؟ عرض کردم: «این آیه که می‌گوید: فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ. این‌ها چه کسانی هستند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) مأمور به پرسیدن از آن‌ها شد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «زمانی‌که مرا به آسمان بردند در آسمان چهارم بودم که خداوند، تمام پیامبران، صدّیقان و فرشتگان را جمع نمود». [امام (علیه السلام) ادامه دادند که]: جبرئیل اذان و اقامه‌ی نماز را گفت و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جلو رفته و با آن‌ها نماز گزارد». بعد از نماز [پیامبر (صلی الله علیه و آله) به آن‌ها] فرمود: «به چه چیزی گواهی می‌دهید»؟ گفتند: «گواهی می‌دهیم خدایی جز خدای یکتا نیست و تو رسول خدایی و علی (علیه السلام) امیرمؤمنان است». این است معنای آیه‌ی فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ».

امام باقر (علیه السلام)- [درمورد سخن خداوند]: فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ [از امام باقر (علیه السلام) سؤال شد که] «این‌ها چه کسانی هستند»؟ فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «زمانی‌که [در شب معراج] مرا به آسمان چهارم بردند، جبرئیل اذان و اقامه گفت و انبیاء، صدّیقان، شهیدان و فرشتگان (را جمع نمود و من پیش رفتم و با آن‌ها نماز گزاردم. پس از نماز، جبرئیل فرمود: «به آن‌ها بگو به چه چیزی گواهی می‌دهند»؟ آن‌ها [در جواب] گفتند: «گواهی می‌دهیم خدایی جز خدای یکتا نیست و تو رسول خدایی و علی (علیه السلام) امیرمؤمنان است».