آیه ۲۸ - سوره قصص

آیه قالَ ذالِكَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَيَّ وَ اللهُ عَلى ما نَقُولُ وَكِيلٌ [28]

[موسى] گفت: «[مانعى ندارد،] اين قراردادى ميان من وتو باشد؛ البته هر كدام از اين دو مدت را انجام دهم ستمى بر من نخواهد بود [و من در انتخاب آن آزادم]؛ و خدا بر آنچه ما مى‌گوييم گواه است.»

[موسی] گفت: «[مانعی ندارد،] این قراردادی میان من وتو باشد؛ البته هر کدام از این دو مدت را انجام دهم ستمی بر من نخواهد بود [و من در انتخاب آن آزادم]

۱ -۱
(قصص/ ۲۸)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی ذَرٍّ (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا سُئِلْتَ أَیَ الْأَجَلَیْنِ قَضَی مُوسَی (علیه السلام)؟ فَقُلْ: خَیْرَهُمَا وَ أَبَرَّهُمَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابِوذر (رحمة الله علیه) گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اگر از تو پرسیدند که کدام‌یک از آن دو وقت را موسی (علیه السلام) انجام داد؟ بگو: «بهترین و نیکوترین آن‌ها را»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۹۶
بحار الأنوار، ج۱۳، ص۲۲/ نورالثقلین
۱ -۲
(قصص/ ۲۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ‌أَبِی‌عُمَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: أَلْقَی اللَّهُ تَعَالَی مِنْ مُوسَی (علیه السلام) عَلَی فِرْعَوْنَ وَ امْرَأَتِهِ الْمَحَبَّهًَْ قَالَ وَ کَانَ فِرْعَوْنُ طَوِیلَ اللِّحْیَهًِْ فَقَبَضَ مُوسَی (علیه السلام) عَلَیْهَا فَجَهَدُوا أَنْ یُخَلِّصُوهَا مِنْ یَدِ مُوسَی (علیه السلام) فَلَمْ یَقْدِرُوا عَلَی ذَلِکَ حَتَّی خَلَاهَا فَأَرَادَ فِرْعَوْنُ قَتْلَهُ فَقَالَتْ لَهُ امْرَأَتُهُ إِنَّ هُنَا أَمْراً تَسْتَبِینُ بِهِ هَذَا الْغُلَامُ ادْعُ بِجَمْرَهًٍْ وَ دِینَارٍ فَضَعْهُمَا بَیْنَ یَدَیْهِ فَفَعَلَ فَأَهْوَی مُوسَی (علیه السلام) إِلَی الْجَمْرَهًِْ وَ وَضَعَ یَدَهُ عَلَیْهَا فَأَحْرَقَتْهَا فَلَمَّا وَجَدَ حَرَّ النَّارِ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی لِسَانِهِ فَأَصَابَتْهُ لَغْثَهًٌْ وَ قَدْ قَالَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی أَیَّمَا الْأَجَلَیْنِ قَضَیْتُ قَضَی أَوْفَاهُمَا وَ أَفْضَلَهُمَا.

امام صادق (علیه السلام)- ابن‌ابی‌عمیر از کسی که برایش از امام صادق (علیه السلام) حدیث کرد، نقل می‌کند: خداوند تعالی محبّتی از موسی (علیه السلام) در دل فرعون و همسرش افکند ... فرعون ریش بلندی داشت موسی (علیه السلام) ریش او را گرفت، تلاش کردند که ریش او را از دست موسی (علیه السلام) خلاص کنند ولی نتوانستند تا اینکه خودش آن را رها کرد». فرعون تصمیم گرفت او را بکُشد ولی همسرش به او گفت: «[او بچّه است و نمی‌فهمد] برای آزمایش او یک ذغال و یک سکّه در جلوی او بگذار». این کار را کردند و موسی (علیه السلام) به سمت زغال میل کرد و دستش را بر روی آن قرار داد زغال دست او را سوزاند! وقتی حرارت آتش را احساس کرد دستش را بر روی زبانش گذاشت و شروع به مکیدن آن کرد». امام (علیه السلام) در مورد کلام خداوند تعالی: أَیَّمَا الْأَجَلَیْنِ قَضَیْتُ؛ فرمود: «بهترین و با فضیلت‌ترین آن‌ها را انجام داد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۹۶
بحار الأنوار، ج۱۳، ص۴۶/ قصص الأنبیاءللراوندی، ص۱۵۲؛ «جذها» بدل «خلاها»
۱ -۳
(قصص/ ۲۸)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- سَأَلُوهُ (علیاً (علیه السلام)) عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِی الْقَضَاءِ فَقَالَ هُوَ عَشَرَهًُْ أَوْجَهٍ مُخْتَلِفَهًُْ الْمَعْنَی فَمِنْهُ قَضَاءُ فَرَاغٍ وَ قَضَاءُ عَهْدٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِعْلَامٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ فِعْلٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِیجَابٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ کِتَابٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِتْمَامٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ حُکْمٍ وَ فَصْلٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ خَلْقٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ نُزُولِ الْمَوْت ... وَ أَمَّا قَضَاءُ الْإِتْمَامِ فَقَوْلُهُ تَعَالَی فِی سُورَهًِْ الْقَصَصِ فَلَمَّا قَضی مُوسَی الْأَجَلَ أَیْ فَلَمَّا أَتَمَّ شَرْطَهُ الَّذِی شَارَطَهُ عَلَیْهِ وَ کَقَوْلِ مُوسَی (علیه السلام) أَیَّمَا الْأَجَلَیْنِ قَضَیْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَیَّ مَعْنَاهُ إِذَا أَتْمَمْت.

امام علی (علیه السلام)- و همچنین از ایشان درباره‌ی متشابهات لفظ «قضاء» در قرآن سؤال نمودند که فرمود: «این لفظ بر ده وجه در قرآن آمده است که معانی متفاوتی دارند و شامل معانی فراغت، عهد، اعلام و آگاهی دادن، انجام کار، واجب کردن، مکتوب و حتمی کردن، اتمام، حکم، خلق و نزول مرگ می‌باشد ... و قضاء در معنای اتمام کار مانند این آیه در سوره‌ی قصص است: فَلَمَّا قَضی مُوسَی الْأَجَلَ؛ یعنی زمانی‌که شرطی را که [شعیب] با او کرده بود به پایان رساند ... و همچنین این سخن موسی (علیه السلام): أَیَّمَا الْأَجَلَیْنِ قَضَیْتُ فَلاَ عُدْوَانَ عَلَیَّ؛ یعنی وقتی به پایان رساندم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۹۶
بحار الأنوار، ج۹۰، ص۱۹

و خدا بر آنچه ما می‌گوییم گواه است

۲ -۱
(قصص/ ۲۸)

إبن عباس (رحمة الله علیه)- وَ اللهُ عَلَی مَا نَقُولُ وَکِیلٌ أَیْ شَهِیدٌ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ اللهُ عَلی ما نَقُولُ وَکیلٌ؛ یعنی خداوند شاهد اتّفاقات بین من و توست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۹۶
بحار الأنوار، ج۱۳، ص۲۲
بیشتر