آیه وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ [46]
تو در كنار كوه طور نبودى زمانى كه ما [به موسى] ندا داديم؛ ولى اين رحمتى از سوى پروردگارت بود[كه اين اخبار را در اختيار تو نهاد] تا بوسيله آن قومى را بيم دهى كه پيش از تو هيچ بيم دهنده‌اى براى آنان نيامده بود؛ شايد متذكّر شوند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَیْنا قَالَ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ کِتَاباً قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ الْخَلْقَ بِأَلْفَیْ عَامٍ فِی وَرَقِ آسٍ ثُمَّ وَضَعَهَا عَلَی الْعَرْشِ ثُمَّ نَادَی یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ رَحْمَتِی سَبَقَتْ غَضَبِی أَعْطَیْتُکُمْ قَبْلَ أَنْ تَسْأَلُونِی وَ غَفَرْتُ لَکُمْ قَبْلَ أَنْ تَسْتَغْفِرُونِی فَمَنْ لَقِیَنِی مِنْکُمْ یَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) عَبْدِی وَ رَسُولِی أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّهًَْ بِرَحْمَتِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سهل‌بن‌سعد انصاری گوید: «از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) درباره این سخن خداوند پرسیدم: وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَیْنا»؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند دوهزار سال پیش از آفرینش آفریدگان بر روی برگ درخت آس (مورد) که آن را رویانیده بود نوشته‌ای را نوشت. و آن را بر روی عرش نهاد و ندا داد: «ای امّت محمّد! (صلی الله علیه و آله) مهر و رحمت من بر خشمم پیشی گرفت؛ پیش از آنکه از من درخواستی کنید بر شما ببخشایم و پیش از آنکه آمرزش جویید از شما درگذرم؛ پس هرکه مرا دیدار کند، درحالی‌که گواهی دهد که معبودی جز من نیست و محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده و فرستاده من است او را با مهر و رحمت خویش به بهشت در آورم».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَمَّا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مُوسَی بْنَ عِمْرَانَ (علیه السلام) وَ اصْطَفَاهُ نَجِیّاً وَ فَلَقَ لَهُ الْبَحْرَ وَ نَجَّی بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ أَعْطَاهُ التَّوْرَاهًَْ وَ الْأَلْوَاحَ رَأَی مَکَانَهُ مِنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ یَا رَبِّ لَقَدْ أَکْرَمْتَنِی بِکَرَامَهًٍْ لَمْ تُکْرِمْ بِهَا أَحَداً قَبْلِی فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ یَا مُوسَی (علیه السلام) أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَفْضَلُ عِنْدِی مِنْ جَمِیعِ مَلَائِکَتِی وَ جَمِیعِ خَلْقِی قَالَ مُوسَی (علیه السلام) یَا رَبِّ فَإِنْ کَانَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) أَکْرَمَ عِنْدَکَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِکَ فَهَلْ فِی آلِ الْأَنْبِیَاءِ أَکْرَمُ مِنْ آلِی فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فَضْلَ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عَلَی جَمِیعِ آلِ النَّبِیِّینَ کَفَضْلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عَلَی جَمِیعِ الْمُرْسَلِینَ فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) یَا رَبِّ فَإِنْ کَانَ آلُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) کَذَلِکَ فَهَلْ فِی أُمَمِ الْأَنْبِیَاءِ أَفْضَلُ عِنْدَکَ مِنْ أُمَّتِی ظَلَّلْتَ عَلَیْهِمُ الْغَمَامَ وَ أَنْزَلْتَ عَلَیْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوَی وَ فَلَقْتَ لَهُمُ الْبَحْرَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ یَا مُوسَی (علیه السلام) أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فَضْلَ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عَلَی جَمِیعِ الْأُمَمِ کَفَضْلِی عَلَی جَمِیعِ خَلْقِی فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) یَا رَبِّ لَیْتَنِی کُنْتُ أَرَاهُمْ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیْهِ یَا مُوسَی (علیه السلام) إِنَّکَ لَنْ تَرَاهُمْ وَ لَیْسَ هَذَا أَوَانَ ظُهُورِهِمْ وَ لَکِنْ سَوْفَ تَرَاهُمْ فِی الْجِنَانِ جَنَّهًِْ عَدْنٍ وَ الْفِرْدَوْسِ بِحَضْرَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی نَعِیمِهَا یَتَقَلَّبُونَ وَ فِی خَیْرَاتِهَا یَتَبَحْبَحُونَ أَ فَتُحِبُّ أَنْ أُسْمِعَکَ کَلَامَهُمْ قَالَ نَعَمْ یَا إِلَهِی قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ قُمْ بَیْنَ یَدَیَّ وَ اشْدُدْ مِئْزَرَکَ قِیَامَ الْعَبْدِ الذَّلِیلِ بَیْنَ یَدَیِ الْمَلِکِ الْجَلِیلِ فَفَعَلَ ذَلِکَ مُوسَی (علیه السلام) فَنَادَی رَبُّنَا عَزَّوَجَلَّ یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَأَجَابُوهُ کُلُّهُمْ فِی أَصْلَابِ آبَائِهِمْ وَ أَرْحَامِ أُمَّهَاتِهِمْ لَبَّیْکَ اللهُمَّ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ قَالَ فَجَعَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ تِلْکَ الْإِجَابَهًَْ شِعَارَ الْحَجِّ ثُمَّ نَادَی رَبُّنَا عَزَّوَجَلَّ یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ قَضَائِی عَلَیْکُمْ أَنَّ رَحْمَتِی سَبَقَتْ غَضَبِی وَ عَفْوِی قَبْلَ عِقَابِی فَقَدِ اسْتَجَبْتُ لَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَدْعُونِی وَ أَعْطَیْتُکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَسْأَلُونِی مَنْ لَقِیَنِی مِنْکُمْ بِشَهَادَهًِْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صَادِقٌ فِی أَقْوَالِهِ مُحِقٌّ فِی أَفْعَالِهِ وَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) أَخُوهُ وَ وَصِیُّهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ وَلِیُّهُ یُلْتَزَمُ طَاعَتُهُ کَمَا یُلْتَزَمُ طَاعَهًُْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَإِنَّ أَوْلِیَاءَهُ الْمُصْطَفَیْنَ الْمُطَهَّرِینَ الْمَیَامِینَ بِعَجَائِبِ آیَاتِ اللَّهِ وَ دَلَائِلِ حُجَجِ اللَّهِ مِنْ بَعْدُ {بَعْدِهِمَا} أَوْلِیَاؤُهُ أَدْخُلُهُ جَنَّتِی وَ إِنْ کَانَتْ ذُنُوبُهُ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ قَالَ فَلَمَّا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ نَبِیَّنَا مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) قَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَیْنا أُمَّتَکَ بِهَذِهِ الْکَرَامَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وقتی خداوند موسی‌بن‌عمران (علیه السلام) را مبعوث کرد و او را برگزید و دریا را برایش شکافت و بنی‌اسرائیل را نجات بخشید و به او تورات و الواح را داد، خود را دارای قرب و منزلت نزد خدا دید. عرض کرد: «پروردگارا! مرا چنان گرامی داشته‌ای که احدی را قبل از من این قدر گرامی نداشته‌ای». خداوند فرمود: «ای موسی! مگر نمی‌دانی که محمّد (صلی الله علیه و آله) در نزد من از تمام ملائکه و همه‌ی خلق بهتر است»؟ موسی (علیه السلام) گفت: «خدایا اگر محمّد (صلی الله علیه و آله) نزد تو از تمام جهانیان گرامی‌تر است آیا در میان خاندان پیامبران گرامی‌تر از خاندان من وجود دارد». خدا فرمود: «موسی! مگر نمی‌دانی که برتری خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) بر تمام خاندان پیامبران مانند فضیلت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر پیامبران است»؟ موسی (علیه السلام) گفت: «خدایا اگر خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) چنین هستند پس آیا میان امّت‌های انبیاء برتر از امّت من هستند؟ درحالی که بر سر آن‌ها سایه افکندی و بلدرچین و مرغ بریان بر آن‌ها نازل کردی و دریا را بر آن‌ها شکافتی» خداوند فرمود: «موسی (علیه السلام) نمی‌دانی که فضل امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر تمام امّت‌ها مانند برتری من بر تمام مخلوقات است»؟ موسی (علیه السلام) گفت: «کاش آن‌ها را می‌دیدم». خداوند به او وحی کرد که: «تو آن‌ها را نخواهی‌دید حالا موقع ظهور آن‌ها نیست ولی در آینده در بهشت در جنات عدن و فردوس در حضور محمّد (صلی الله علیه و آله) که غرق در نعمت‌ها و تکیه بر جایگاههای لذّت‌بخش آن زده‌اند آن‌ها را خواهی دید آیا دوست داری صدای سخن آن‌ها را بشنوی»؟ عرض‌کرد: «آری پروردگارا»!. فرمود: «بایست و کمربند خود را محکم ببند مانند ایستادن یک بنده ذلیل در مقابل فرمانروای جلیل». موسی (علیه السلام) این کارها را انجام داد خداوند ندا داد: «ای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله)»! همه جواب او را دادند در حالی که در اصلاب پدران و ارحام مادران خود بودند و گفتند لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ خداوند همین جواب را شعار حجّ قرار داد. سپس خداوند خطاب کرد: «ای امّت محمّد! (صلی الله علیه و آله) رحمت من بر غضبم سبقت‌گرفته و بخششم قبل از عقاب و کیفر من است پیش از آنکه مرا بخوانید دعای شما را مستجاب کرده‌ام و قبل از اینکه بخواهید به شما عطا کرده‌ام هرکه مرا با گواهی أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ با اینکه در ادّعای خود صادق باشد و عملش مطابق گفتارش می‌باشد و گواهی دهد به اینکه علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) برادر و وصی او پس از درگذشت پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و ولی اوست و اطاعت او را مانند اطاعت پیامبر (صلی الله علیه و آله) لازم شمارد و گواهی‌دهد که اولیای برگزیده پاک سرشت که آراسته با آیات شگفت‌انگیز خدایند و دارای دلیل‌های حجّت خدایند پس از محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) جانشینان و اولیاء اویند؛ کسی که چنین گواهی بدهد داخل بهشت می‌کنم گرچه گناهش به اندازه‌ی کف روی دریا باشد». فرمود: «وقتی خداوند پیامبر ما محمّد مصطفی (صلی الله علیه و آله) را مبعوث کرد فرمود: «محمّد (صلی الله علیه و آله) تو در کنار کوه طور نبودی وقتی که امت تو را، این کرامت بخشیدیم».