آیه وَ لَقَدْ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ فَمَا اسْتَكانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما يَتَضَرَّعُونَ [76]
و بهراستى ما آنها را به عذاب [و بلا] گرفتار ساختيم [تا بيدار شوند]، امّا آنان نه در برابر پروردگارشان تواضع كردند و نه به درگاهش تضرّع مىكنند.
علیبنابراهیم ( فَهُوَ الْجُوعُ وَ الْخَوْفُ وَ الْقَتْلُ.
علیّبنابراهیم ( مقصود [از عذاب در این آیه]؛ گرسنگی، ترس و جنگ است.
الباقر ( الِاسْتِکَانَهًُْ هُوَ الْخُضُوعُ وَ التَّضَرُّعُ هُوَ رَفْعُ الْیَدَیْنِ وَ التَّضَرُّعُ بِهِمَا.
امام باقر ( الِاسْتِکَانَةُ همان خضوع است؛ تضرّع بهمعنای بالا بردن دو دست و زاری و التماسکردن با دستها رو به آسمان است.
الصّادق ( التَّضَرُّعُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ.
امام صادق ( تضرّع همان بالابردن دستهاست.
الرّسول ( رَفْعُ الْأَیْدِی مِنَ الِاسْتِکَانَهًْ.
پیامبر ( دستان را از روی تواضع بالابردن همان الِاسْتِکَانَة است.
الصّادق ( الإستِکَانَهًُْ الدُّعَاءُ وَ التَّضَرُّعُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ فِی الصلوه.
امام صادق ( الِاسْتِکَانَةُ بهمعنای دعا و تضرّع بهمعنای بالابردن دستها در نماز است.
أمیرالمؤمنین ( لَمْ یَتَوَاضَعُوا فِی الدُّعَاءِ وَ لَمْ یَخْضَعُوا وَ لَوْ خَضَعُوا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَاسْتَجَابَ لَهُم.
امام علی ( [یعنی آنها] در دعاکردن تواضع و خضوع نکردند و اگر برای خدای عزّوجلّ خضوع میکردند دعایشان را مستجاب میکرد.
أمیرالمؤمنین ( کَانَ عَلِیٌّ (یَسْتَغْفِرُ سَبْعِینَ مَرَّهًًْ فِی سَحَرِ کُلِّ لَیْلَهًْ ... اللَّهُمَّ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ لَحِقَنِی بِسَبَبِ عُتْبَی عَلَیْکَ فِی احْتِبَاسِ الرِّزْقِ عَنِّی وَ إِعْرَاضِی عَنْکَ وَ مَیْلِی إِلَی عِبَادِکَ بِالِاسْتِکَانَهًِْ لَهُمْ وَ التَّضَرُّعِ إِلَیْهِمْ وَ قَدْ أَسْمَعْتَنِی قَوْلَکَ فِی مُحْکَمِ کِتَابِکَ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (وَ اغْفِرْهُ لِی یَا خَیْرَ الْغَافِرِینَ.
امام علی ( علی (در سحر هر شب، هفتادمرتبه استغفار میکرد ... [و میفرمود] «خدایا! از تو به خاطر هر گناهی که مرا به جایی میرساند که برای کمی روزی بر تو خشم کنم و بهسوی بندگانت رو آورم و با تواضع به ایشان و التماسکردن، به آنها میل کنم درحالیکه این سخنت را: فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ در کتاب محکمت به من شنواندی، طلب بخشش میکنم پس ای بهترین بخشندگان! بر محّمد (درود بفرست و آن [گناه] را بر من ببخش»!
السّجّاد ( فِی عَمَلِ یَوْمِ الْجُمُعَهًْ ... فَإِنِّی أَعْتَرِفُ لَکَ بِذُنُوبِی وَ أَذْکُرُ لَکَ حَاجَتِی وَ أَشْکُو إِلَیْکَ مَسْکَنَتِی وَ فَاقَتِی وَ قَسْوَهًَْ قَلْبِی وَ مَیْلَ نَفْسِی فَإِنَّکَ قُلْتُ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ وَ هَا أَنَا ذَا یَا إِلَهِی قَدِ اسْتَجَرْتُ بِکَ وَ قَعَدْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ مُسْتَکِیناً مُتَضَرِّعاً إِلَیْکَ رَاجِیاً لِمَا عِنْدَکَ تَرَانِی وَ تَعْلَمُ مَا فِی نَفْسِی وَ تَسْمَعُ کَلَامِی وَ تَعْرِفُ حَاجَتِی وَ مَسْکَنَتِی وَ حَالِی وَ مُنْقَلَبِی وَ مَثْوَایَ وَ مَا أُرِیدُ أَنْ أَبْتَدِئَ فِیهِ مِنْ مَنْطِقِی.
امام سجاد ( در عمل [مستحب] روز جمعه آمده: ... . من به گناهانم پیش تو اعتراف میکنم و حاجتم را برای تو ذکر میکنم و از فقر و نداری، سنگدلی و هوای نفسم به تو شکایت میکنم؛ زیرا تو فرمودی: فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ. و حال ای خدای من! من همان کس هستم که به تو جرأت کردم [پناه آوردم] و درمانده، پیشروی تو نشستم و بهسوی تو زاری میکنم و به آنچه نزد توست، امیدوارم. تو مرا میبینی، هرآنچه در من است میدانی، سخنم را میشنوی، نیاز و درماندگی من، حالم، جایگاه و محلّ استقرارم و هرچیزی را که میخواهم بگویم، میشناسی.