آیه حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ [99]
[آن‌ها هم چنان به راه غلط خود ادامه مى دهند] تا زمانى‌كه مرگ يكى از آنان فرا رسد، مى گويد: «پروردگارا! مرا باز گردانيد».
الصّادق ( مَنْ مَنَعَ قِیرَاطاً مِنَ الزَّکَاهًِْ فَلَیْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُسْلِمٍ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ.
امام صادق ( هرکس به اندازهی یک قیراط (واحد اندازه گیری معادل ۲/۰ گرم) از زکات خود را نپردازد، نه مؤمن است و نه مسلمان. خداوند درباره‌ی او می‌فرماید: رَبِّ ارْجِعُونِ، لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ.
الصّادق ( مَنْ مَنَعَ الزَّکَاهًَْ سَأَلَ الرَّجْعَهًَْ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ.
امام صادق ( هرکس که از دادن زکات خوداری کند، درهنگام مرگ درخواست بازگشت به دنیا را خواهد داشت. همان طور که در این سخن خداوند متعال آمده است: رَبِّ ارْجِعُونِ، لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ.
الرّسول ( لِعَلِیٍّ (: یَا عَلِیُّ (تَارِکُ الزَّکَاهًِْ یَسْأَلُ اللَّهَ الرَّجْعَهًَْ إِلَی الدُّنْیَا وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُون.
پیامبر ( ای علی (! کسی که زکات نمی‌پردازد از خداوند درخواست میکند که او را [پس از مرگ] به دنیا برگرداند و همین است کلام خدای متعال: [آن‌ها هم چنان به راه غلط خود ادامه می دهند] تا زمانی‌که مرگ یکی از آنان فرا رسد، می گوید: پروردگارا! مرا باز گردانید.
الصّادق ( مَا مِنْ ذِی مَالٍ ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّهًٍْ یَمْنَعُ زَکَاهًَْ مَالِهِ أَوْ خُمُسَهُ إِلَّا حَبَسَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ بِقَاعٍ قَفْرٍ وَ سَلَّطَ عَلَیْهِ سِبَاعاً تُرِیدُهُ وَ تَحِیدُ عَنْهُ {فِیهِ} فَإِذَا عَلِمَ أَنَّهُ لَا مَحِیصَ لَهُ أَمْکَنَهُ مِنْ یَدِهِ فَقَضِمَهَا کَمَا یُقْضَمُ الْفُجْلُ وَ مَا مِنْ ذِی مَالٍ إِبِلٍ أَوْ بَقَرٍ أَوْ غَنَمٍ یَمْنَعُ زَکَاهًَْ مَالِهِ إِلَّا حَبَسَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ بِقَاعٍ قَفْرٍ یَنْطَحُهُ کُلُّ ذَاتِ قَرْنٍ بِقَرْنِهَا وَ کُلُّ ذِی ظِلْفٍ بِظِلْفِهَا وَ مَا مِنْ ذِی مَالٍ نَخْلٍ أَوْ زَرْعٍ أَوْ کَرْمٍ یَمْنَعُ زَکَاهًَْ مَالِهِ إِلَّا طَوَّقَهُ اللَّهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ رَفَعَ أَرْضَهُ إِلَی سَبْعِ أَرَضِینَ یُقَلِّدُهُ {یُقَلِّبُهُ} إِیَّاه.
امام صادق ( هر فرد ثروتمند و سیم و زراندوزی که از پرداخت خمس و زکات مال خود اجتناب کند، خداوند در روز قیامت او را در زمینی بی آب وعلف و خالی از سکنه حبس می کند و حیوان وحشی ای را به جان او می اندازد که همواره به او حمله می کند. هنگامی که این فرد دانست که هیچ راه فراری از چنگ این حیوان ندارد، دست خود را جلوی حیوان می گیرد و حیوان دست او را همچون تربی گاز می گیرد. هر ثروتمند دارای شتر، گاو یا گوسفندی که خمس و زکات مال خود را نپردازد، خداوند روز قیامت او را در زمینی بی آب و علف و خالی از سکنه می اندازد و حیوان‌های شاخدار او را شاخ می زنند و حیوانات سمدار با سم به او می زنند. هر فرد ثروتمندی که نخلستان، تاکستان و یا زمین های کشاورزی داشته باشد و زکات آن را نپردازد، خداوند در روز قیامت، آن زمین را تا هفت زمین بالا برده و به‌همراه جانوران کشتزارش هم چون طوقی برگردن او می آویزد.
الرّسول ( لِعَلِیٍّ (: یَا عَلِیُّ (تَارِکُ الصَّلَاهًِْ یَسْأَلُ الرَّجْعَهًَْ إِلَی الدُّنْیَا وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ...
پیامبر ( ای علی (! بی نماز از خدا می خواهد که او را به سوی دنیا برگرداند و این در گفته‌ی خدای تعالی است: حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ المَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ.
ابن عباس ( مَنْ کَانَ عِنْدَهُ مَا یَزْکَی فَلَمْ یَزْکَ وَ کَانَ عِنْدَهُ مَا یَحُجُّ فَلَمْ یَحُجَّ، سَأَلَ الرَّجْعَهًَْ یَعْنِی قَوْلَهُ رَبِّ ارْجِعُونِ.
ابن عبّاس ( هرکس که مالی را که باید زکات می‌داده امّا زکاتش را نداده، داشته باشد و توان حج رفتن دارد امّا حج نرفته است، در هنگام مرگ، درخواست بازگشت به دنیا میکند که اشاره با این کلام خداوند است که فرمود: رَبِّ ارْجِعُونِ.
الصّادق ( نَزَلَتْ فِیمَنْ تَرَکَ الزَّکَاهًَْ فَمَا مِنْ أَحَدٍ تَرَکَهَا إِلَّا وَ هُوَ یَقُولُ ذَلِکَ عِنْدَ الْمَوْتِ.
امام صادق ( [این آیه] در مورد کسی که زکات نمی دهد نازل شد؛ هیچ کس آن (زکات) را ترک نمی کند؛ مگر اینکه به‌هنگام مرگ این را خواهد گفت».
الصّادق ( إِذَا مَاتَ الْکَافِرُ شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفاً مِنَ الزَّبَانِیَهًِْ إِلَی قَبْرِه ... یَقُولُ ارْجِعُونِ* لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ فَتُجِیبُهُ الزَّبَانِیَهًُْ کَلَّا إِنَّها کَلِمَهًٌْ أَنْتَ قَائِلُهَا.
امام صادق ( هنگامی که کافری از دنیا می رود، هفتادهزار فرشته‌ی نگهبان جهنّم او را تا قبرش همراهی می کنند ... [او با صدایی بلند می گوید: «رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ». امّا فرشتگان نگهبان جهنّم در پاسخ او می گویند: هرگز چنین نیست و اینکه تو میگویی فقط یک حرف است [و اگر بازگردی چنین نمی‌کنی].
الکاظم ( إِذَا مَاتَ الْکَافِر یَقُولُ ارْجِعُونِ* لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ فَتُجِیبُهُ الزَّبَانِیَهًُْ کَلَّا إِنَّها کَلِمَةٌ أَنْتَ قَائِلُهَا وَ یُنَادِیهِمْ مَلَکٌ لَوْ رُدَّ لَعَادَ لِمَا نُهِیَ عَنْه.
امام کاظم ( هنگامی که کافری از دنیا می رود، گوید: رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ؛ فرشتگان نگهبان جهنّم به او پاسخ دهند: «نه؛ چنین نیست! این سخنی است که به زبان می گویی [امّا عمل نخواهی کرد]». و فرشته‌ای به آن‌ها میگوید که اگر برگردد باز بدان‌چه نهی شده باز می‌گردد».
السّجّاد ( أَنَّ عَلَامَهًَْ الزَّاهِدِینَ فِی الدُّنْیَا الرَّاغِبِینَ فِی الْآخِرَهًِْ تَرْکُهُمْ کُلَّ خَلِیطٍ وَ خَلِیلٍ وَ رَفْضُهُمْ کُلَّ صَاحِبٍ لَا یُرِیدُ مَا یُرِیدُونَ أَلَا وَ إِنَّ الْعَامِلَ لِثَوَابِ الْآخِرَهًِْ هُوَ الزَّاهِدُ فِی عَاجِلِ زَهْرَهًِْ الدُّنْیَا الْآخِذُ لِلْمَوْتِ أُهْبَتَهُ الْحَاثُّ عَلَی الْعَمَلِ قَبْلَ فَنَاءِ الْأَجَلِ وَ نُزُولِ مَا لَا بُدَّ مِنْ لِقَائِهِ وَ تَقْدِیمِ الْحَذَرِ قَبْلَ الْحَیْنِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ* لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ فَلْیُنْزِلَنَّ أَحَدُکُمْ الْیَوْمَ نَفْسَهُ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا کَمَنْزِلَهًِْ الْمَکْرُورِ إِلَی الدُّنْیَا النَّادِمِ عَلَی مَا فَرَّطَ فِیهَا مِنَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ لِیَوْمِ فَاقَتِه.
امام سجّاد ( علامت کسانی که در دنیا زاهد و پارسایند و دل به آخرت بسته‌اند، ترک‌نمودن همصحبتی با هر همنشین و دوست و رهاکردن هر رفیقی که با آن‌ها هماهنگ نیست، می باشد. بدانید هرکس برای ثواب آخرت عمل کند نسبت به زیبایی زودگذر دنیا زاهد، آماده‌ی مرگ و علاقمند و مشتاق به عمل قبل از دست رفتن فرصت زندگی و قبل از رسیدن چیزی که چاره‌ای از آن نیست (یعنی مرگ) و بیم داشتن قبل از مردن است؛ زیرا خداوند می‌فرماید: حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ* لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ پس هرکدام از شما باید در زندگی امروزش خود را به جای آن شخص پشیمانی تصوّر کند که دوباره برای جبران آن اعمال صالحی که برای روز تنگدستی و احتیاجش به جا نیاورده به دنیا برگشته است».