آیه ۶۵ - سوره حجر

آیه فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّيْلِ وَ اتَّبِعْ أَدْبارَهُمْ وَ لا يَلْتَفِتْ مِنْكُمْ أَحَدٌ وَ امْضُوا حَيْثُ تُؤْمَرُونَ [65]

پس، خانواده‌ات را در دل شب با خود بردار، و از اينجا ببر؛ و خودت به‌دنبال آن‌ها حركت‌ كن؛ و كسى از شما به پشت سر خويش ننگرد؛ و به همان‌جا كه مأمور مى‌شويد برويد».

۱
(حجر/ ۶۵)

الباقر (علیه السلام)- أَنَّ رَسُولَ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سَأَلَ جبرئیل (علیه السلام) کَیْفَ کَانَ مَهْلِکُ قَوْمِ لُوطٍ (علیه السلام) فَقَالَ إِنَّ قَوْمَ لُوطٍ (علیه السلام) کَانُوا أَهْلَ قَرْیَهًٍْ لَا یَتَنَظَّفُونَ مِنَ الْغَائِطِ وَ لَا یَتَطَهَّرُونَ مِنَ الْجَنَابَهًِْ بُخَلَاءَ أَشِحَّاءَ عَلَی الطَّعَامِ وَ إِنَّ لُوطاً (علیه السلام) لَبِثَ فِیهِمْ ثَلَاثِینَ سَنَهًًْ وَ إِنَّمَا کَانَ نَازِلًا عَلَیْهِمْ وَ لَمْ یَکُنْ مِنْهُمْ وَ لَا عَشِیرَهًَْ لَهُ فِیهِمْ وَ لَا قَوْمَ وَ إِنَّهُ دَعَاهُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ إِلَی الْإِیمَانِ وَ اتِّبَاعِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنِ الْفَوَاحِشِ وَ حَثَّهُمْ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ فَلَمْ یُجِیبُوهُ وَ لَمْ یُطِیعُوهُ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لَمَّا أَرَادَ عَذَابَهُمْ بَعَثَ إِلَیْهِمْ رُسُلًا مُنْذِرِینَ عُذْراً نُذْراً فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ أَمْرِهِ بَعَثَ إِلَیْهِمْ مَلَائِکَهًًْ (لِیُخْرِجُوا مَنْ کَانَ فِی قَرْیَتِهِمْ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَمَا وَجَدُوا فِیها غَیْرَ بَیْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ فَأَخْرَجُوهُمْ مِنْهَا وَ قَالُوا لِلُوطٍ أَسْرِ بِأَهْلِکَ مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَةِ اللَّیْلَةَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّیْلِ وَ لا یَلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ وَ امْضُوا حَیْثُ تُؤْمَرُونَ فَلَمَّا انْتَصَفَ اللَّیْلُ سَارَ لُوطٌ (علیه السلام) بِبَنَاتِهِ وَ تَوَلَّتِ امْرَأَتُهُ مُدْبِرَهًًْ فَانْقَطَعَتْ إِلَی قَوْمِهَا تَسْعَی بِلُوطٍ وَ تُخْبِرُهُمْ أَنَّ لُوطاً (علیه السلام) قَدْ سَارَ بِبَنَاتِهِ وَ إِنِّی نُودِیتُ مِنْ تِلْقَاءِ الْعَرْشِ لَمَّا طَلَعَ الْفَجْرُ یَا جبرئیل (علیه السلام) حَقَّ الْقَوْلُ مِنَ اللَّهِ بِحَتْمِ عَذَابِ قَوْمِ لُوطٍ فَاهْبِطْ إِلَی قَرْیَهًِْ قَوْمِ لُوطٍ وَ مَا حَوَتْ فَاقْلَعْهَا مِنْ تَحْتِ سَبْعِ أَرَضِینَ ثُمَّ اعْرُجْ بِهَا إِلَی السَّمَاءِ فَأَوْقِفْهَا حَتَّی یَأْتِیَکَ أَمْرُ الْجَبَّارِ فِی قَلْبِهَا وَ دَعْ مِنْهَا آیَهًًْ بَیِّنَهًًْ مِنْ مَنْزِلِ لُوطٍ عِبْرَهًًْ لِلسَّیَّارَهًِْ فَهَبَطْتُ عَلَی أَهْلِ الْقَرْیَهًِْ الظَّالِمِینَ فَضَرَبْتُ بِجَنَاحِیَ الْأَیْمَنِ عَلَی مَا حَوَی عَلَیْهِ شَرْقِیُّهَا وَ ضَرَبْتُ بِجَنَاحِیَ الْأَیْسَرِ عَلَی مَا حَوَی عَلَیْهِ غَرْبِیُّهَا فَاقْتَلَعْتُهَا یَا مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله) مِنْ تَحْتِ سَبْعِ أَرَضِینَ إِلَّا مَنْزِلَ آلِ لُوطٍ (علیه السلام) آیَهًًْ لِلسَّیَّارَهًِْ ثُمَّ عَرَجْتُ بِهَا فِی جَوَافِی جَنَاحِی حَتَّی أَوْقَفْتُهَا حَیْثُ یَسْمَعُ أَهْلُ السَّمَاءِ زُقَاءَ دُیُوکِهَا وَ نُبَاحَ کِلَابِهَا فَلَمَّا طَلَعَتِ الشَّمْسُ نُودِیتُ مِنْ تِلْقَاءِ الْعَرْشِ یَا جبرئیل (علیه السلام) اقْلِبِ الْقَرْیَهًَْ عَلَی الْقَوْمِ فَقَلَبْتُهَا عَلَیْهِمْ حَتَّی صَارَ أَسْفَلُهَا أَعْلَاهَا وَ أَمْطَرَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ حِجارَةً مِنْ سِجِّیلٍ مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّکَ وَ ما هِیَ یَا مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله) مِنَ الظَّالِمِینَ مِنْ أُمَّتِکَ بِبَعِیدٍ.

امام باقر (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جبرئیل پرسید: «هلاکت قوم لوط (علیه السلام) چگونه بود»؟ جبرئیل عرض کرد: «قوم لوط (علیه السلام) اهل دهکده‌ای بودند که بعد از قضای حاجت خود را از آلودگی و نجاست پاک نمی‌کردند و بعد از جنابت، غسل نمی‌نمودند؛ افرادی بخیل و حریص بر طعام بودند. لوط (علیه السلام) سی سال در بین آن‌ها بود و در حقیقت، از جایی‌دیگر به میان آن‌ها رفته و اهل آنجا نبود و طایفه و خویشاوندی در بین آن‌ها نداشت. وی آن‌ها را به‌سوی خدای عزّوجلّ، ایمان به او و پیروی از فرامینش دعوت می‌کرد و از انجام کارهای زشت بازشان می‌داشت و تشویق به عبادت خدا می‌نمود. ولی آن‌ها اجابتش نکرده و از او پیروی ننمودند. چون خدای عزّوجلّ اراده فرمود که ایشان را عذاب کند فرستادگانی بیم‌دهنده برای اتمام حجّت یا هشدار به‌سویشان فرستاد. هنگامی‌که آنان از فرمان پروردگارشان سرپیچی نمودند، خداوند فرشتگانی به‌سوی آن قوم فرستاد تا مؤمنانی که در دهکده‌ی آنان بودند را بیرون ببرند؛ آن فرشتگان جز یک خانواده با ایمان در آنجا نیافتند و آن‌ها را از دهکده بیرون بردند و به لوط (علیه السلام) گفتند: فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّیْلِ وَ اتَّبِعْ أَدْبارَهُمْ وَ لا یَلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ وَ امْضُوا حَیْثُ تُؤْمَرُون امشب از این دهکده حرکت ده چون شب به نیمه رسید، لوط (علیه السلام) با دخترانش به حرکت درآمد و همسرش از آن‌ها روی‌برگرداند و شتابان به‌سوی خویشانش رفت تا آنان را باخبر سازد که لوط (علیه السلام) با دخترانش [به قصد خروج از دهکده] حرکت کرده است. [در ادامه جبرئیل گفت]: چون صبح دمید از جانب عرش به من خطاب شد: «ای جبرئیل! از جانب خداوند عذاب قوم لوط (علیه السلام) حتمی گشت؛ پس به‌سوی دهکده‌ی قوم لوط (علیه السلام) و اطراف آن فرود آی و آن دهکده را از زیر هفت زمین برکن و آن را به آسمان ببر و [همانجا] نگه‌دارش تا فرمان خدای جبّار پیرامون واژگون‌کردنش به تو برسد؛ و نشانه‌ای آشکار از خانه‌ی لوط (علیه السلام) برای عبرتِ رهگذران به‌جای بگذار». من بالای سر اهالی ستمکار آن دهکده فرود آمدم و بال راستم را بر اطراف شرقی آن دهکده و بال چپم را بر مغرب آن زده و آنجا را از زیر هفت زمین برکندم جز خانه‌ی خاندان لوط (علیه السلام) را که برای عبرتِ رهگذران باقی گذاشتم. سپس آنجا را در میان بال‌هایم به آسمان بردم تا جایی که اهل آسمان بانگ خروس‌ها و زوزه‌ی سگ‌های آن را می‌شنیدند. چون خورشید طلوع کرد از جانب عرش به من خطاب شد: «ای جبرئیل! دهکده را بر اهلش واژگون نما»! من نیز دهکده را بر آن‌ها واژگون کردم به‌طوری‌که دهکده زیروزبَر گشت؛ و خداوند بارانی از سنگ متراکم بر روی هم، [سنگ‌هایی که] نزد پروردگارت نشاندار بود. (هود/۸۳۸۲) را بر آنان فرو ریخت. و ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این‌گونه بلاها از ستمگران امّت تو نیز دور نخواهد بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۴۰
بحارالأنوار، ج۱۲، ص۱۵۲
۲
(حجر/ ۶۵)

الباقر (علیه السلام)- فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ یَا لُوطُ (علیه السلام) إِذَا مَضَی لَکَ مِنْ یَوْمِکَ هَذَا سَبْعَهًُْ أَیَّامٍ وَ لَیَالِیهَا بِقِطْعٍ مِنَ اللَّیْلِ إِذَا مَضَی نِصْفُ اللَّیْلِ وَ لا یَلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَکَ إِنَّهُ مُصِیبُها ما أَصابَهُمْ ... وَ امْضُوا فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ حَیْثُ تُؤْمَرُون فَقَضَوْا ذَلِکَ الْأَمْرَ إِلَی لُوطٍ (علیه السلام) أَنَّ دابِرَ هؤُلاءِ مَقْطُوعٌ مُصْبِحِینَ.

امام باقر (علیه السلام)- فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ یعنی ای لوط، پس از گذشت هفت روز و هفت شب از امروز خانواده ات را حرکت ده بِقِطْعٍ مِنَ اللَّیْل یعنی وقتی شب از نیمه گذشت وَ لا یَلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَکَ إِنَّهُ مُصِیبُها ما أَصابَهُمْ ... وَ امْضُوا در آن شب. امام باقر (علیه السلام) فرمود: آنان لوط (علیه السلام) را از این امر آگاه کردند که ریشه آن گروه صبحگاهان بریده خواهد شد. أَنَّ دابِرَ هؤُلاءِ مَقْطُوعٌ مُصْبِحِینَ (حجر/۶۶۶۱).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۴۲
بحارالأنوار، ج۱۲، ص۱۴۹/ علل الشرایع، ج۲، ص۵۴۸/ العیاشی، ج۲، ص۲۴۴
بیشتر