آیه ۴۰ - سوره حجر

آیه إِلاَّ عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصينَ [40]

مگر بندگان خالص‌شده‌ات را.

۱
(حجر/ ۴۰)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَانَ وَ لَا شَیْءَ فَخَلَقَ خَمْسَهًًْ مِنْ نُورِ جَلَالِهِ وَ {جَعَلَ} لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ اسْماً مِنْ أَسْمَائِه ... فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَی آدَم (علیه السلام) ... عَلَّمَهُ أَسْمَاءَهُمْ ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلائِکَةِ وَ لَمْ یَکُنْ عَلَّمَهُمْ بِأَسْمَائِهِم ... وَ أُمِرُوا بِالسُّجُودِ إِذْ کَانَتْ سَجْدَتُهُمْ لآِدَمَ تَفْضِیلًا لَهُ وَ عِبَادَهًًْ لِلَّهِ إِذْ کَانَ ذَلِکَ بِحَقٍّ لَهُ وَ أَبَی إِبْلِیسُ الْفَاسِقُ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ فَقَالَ ما مَنَعَکَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ قَالَ فَقَدْ فَضَّلْتُهُ عَلَیْکَ حَیْثُ أَمَرْ {تُ} بِالْفَضْلِ لِلْخَمْسَهًِْ الَّذِینَ لَمْ أَجْعَلْ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَاناً وَ لَا مِنْ شِیعَتِهِمْ {یَتَّبِعُهُمْ} فَذَلِکَ اسْتِثْنَاءُ اللَّعِینِ إِلَّا عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ قَالَ إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ وَ هُمُ الشِّیعَهًُْ.

امام صادق (علیه السلام)- خداوند تبارک‌وتعالی بود، بی‌آنکه چیز دیگری باشد؛ پس پنج‌تن (علیهم السلام) را از نور جلال خویش آفرید و برای هریک نامی از نام‌های خود قرار داد. ... چون خداوند متعال آدم (علیه السلام) را آفرید ... آنگاه نام‌های آنان را به وی آموخت. سپس آن‌ها را به فرشتگان عرضه داشت. (بقره/۳۱) این درحالی است که نام‌های آنان را به فرشتگان نیاموخته بود. هنگامی‌که آدم، فرشتگان را از نام‌های آنان آگاه کرد. (بقره/۳۳) فرشتگان دانستند که آن نام‌ها نزد آدم (علیه السلام) به امانت گزارده شده و او با آگاهی [به آن نام‌ها، بر فرشتگان] برتری یافته است؛ و فرمان یافتند که [بر آدم (علیه السلام)] سجده کنند، زیرا سجده‌ی آن‌ها بر آدم (علیه السلام) بزرگداشت او و عبادت خدا بود؛ چون این سجده در حقیقت سجده برای خدا بود؛ و ابلیس نافرمانبردار از فرمان پروردگارش سرباز زد و خداوند فرمود: در آن هنگام که به تو فرمان دادم، چه چیز تو را مانع شد که سجده کنی؟ گفت: «من از او بهترم». (اعراف/۱۲) خدا فرمود: «من آدم (علیه السلام) را در همان زمانی‌که دستور دادم آن پنج نفر (علیهم السلام) را که هیچ‌گونه تسلّطی برای تو نسبت به آن‌ها و شیعیانشان که از آن‌ها پیروی می‌کنند، قرار ندادم بزرگ بدارد، بر تو برتری دادم». و این سخن إِلَّا عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمخْلَصِینَ؛ استثنایی است که ابلیس ملعون [از کسانی که می‌خواهد گمراه سازد] بیان کرده است؛ و خدا فرمود: بر بندگانم هیچ تسلّطی نخواهی یافت. (حجر/۴۲)؛ که آن بندگان، همان شیعیان هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۰۴
فرات الکوفی، ص۵۶
۲
(حجر/ ۴۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا تَفْسِیرُ الْإِخْلَاصِ قَالَ الْمُخْلِصُ الَّذِی لَا یَسْأَلُ النَّاسَ شَیْئاً حَتَّی یَجِدَ وَ إِذَا وَجَدَ رَضِیَ وَ إِذَا بَقِیَ عِنْدَهُ شَیْءٌ أَعْطَاهُ فِی اللَّهِ فَإِنَّ مَنْ لَمْ یَسْأَلِ الْمَخْلُوقَ فَقَدْ أَقَرَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ بِالْعُبُودِیَّهًِْ وَ إِذَا وَجَدَ فَرَضِیَ فَهُوَ عَنِ اللَّهِ رَاضٍ وَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَنْهُ رَاضٍ وَ إِذَا أَعْطَی لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَهُوَ عَلَی حَدِّ الثِّقَهًِْ بِرَبِّهِ عَزَّوَجَل.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای‌جبرئیل! تفسیر اخلاص چیست؟ گفت: «انسان مخلص کسی است که از مردم چیزی نخواهد تا آنکه خود بیابد؛ و هرگاه به دست آورد، به آن خشنود شود؛ و اگر چیزی در دستش باقی بماند در راه خدا ببخشد. [چنین کسی مخلص است] زیرا کسی که از مردم درخواستی نکند در حقیقت، به بندگی خدای عزّوجلّ اقرار نموده است و آنگاه که [خواسته‌ی خویش را] بیابد و خشنود شود در حقیقت، از خداوند خشنود گشته و خداوند تبارک‌وتعالی از او خشنود است؛ و چون در راه خدا ببخشد یعنی اطمینان کامل به پروردگارش دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۰۴
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۳۷۴/ نورالثقلین
بیشتر