آیه ۴۱ - سوره حجر

آیه قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلىَّ مُسْتَقِيمٌ [41]

فرمود: «اين راه مستقيمى است كه بر عهده‌ی من است [و سنّت هميشگى‌ام].

۱
(حجر/ ۴۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَبُو بَرْزَهًَْ قَالَ: بَیْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذْ قَالَ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ. فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ فَقَالَ رَجُلٌ أَ لَیْسَ إِنَّمَا یَعْنِی اللَّهُ فَضْلَ هَذَا الصِّرَاطِ عَلَی مَا سِوَاهُ فَقَالَ النَّبِیُّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَذَا جَوَابُکَ یَا فُلَانُ أَمَّا قَوْلُکَ فَضْلُ الْإِسْلَامِ عَلَی مَا سِوَاهُ کَذَلِکَ وَ أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ فَإِنِّی قُلْتُ لِرَبِّی مقبل عَنْ غَزْوَهًِْ تَبُوکَ الْأُولَی اللَّهُمَّ إِنِّی جَعَلْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) بِمَنْزِلَهًِْ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نُبُوَّهًَْ لَهُ مِنْ بَعْدِی فَصَدِّقْ کَلَامِی وَ أَنْجِزْ وَعْدِی وَ اذْکُرْ عَلِیّاً (علیه السلام) بِالْقَلْبِ کَمَا ذَکَرْ هَارُونَ فَإِنَّکَ قَدْ ذَکَرْتَ اسْمِی فِی الْقُرْآنِ فَقَرَأَ آیَهًًْ فَأَنْزَلَ تَصْدِیقَ قَوْلِی فَرَسَخَ جَسَدُهُ مِنْ أَهْلِ هَذِهِ الْقِبْلَهًِْ وَ تَکْذِیبِ الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ شَکَوْا فِی مَنْزِلِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَنَزَلَ هَذَا صِرَاطُ عَلِیٍّ الْمُسْتَقِیمُ وَ هُوَ {هَذَا} جَالِسٌ عِنْدِی فَاقْبَلُوا نَصِیحَتَهُ وَ اسْمَعُوا قَوْلَهُ فَإِنَّهُ مَنْ یَسُبُّنِی یَسُبُّهُ {یسب} اللَّهُ وَ مَنْ سَبَّ عَلِیّاً (علیه السلام) فَقَدْ سَبَّنِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوبرزه گفت: در خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نشسته بودیم. آن جناب به‌سوی علی (علیه السلام) اشاره نموده، این آیه را خواند: این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید! و از راه‌های پراکنده [و انحرافی] پیروی نکنید، که شما را از طریق حق، دور می‌سازد! این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می‌کند، شاید پرهیزگاری پیشه کنید»! (انعام/۱۵۳) مردی عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! مگر منظور از آیه این نیست که خدا این راه را بر تمام راه‌ها برتری داده [یعنی اسلام را]». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این ستمی است که تو [درباره‌ی علی (علیه السلام)] روا می‌داری». امّا آنچه گفتی که خداوند اسلام را بر غیرش برتری داده، صحیح است امّا این آیه هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا موقعی نزول یافت که من از جنگ تبوک اوّل بازمی‌گشتم». عرض کردم: «پروردگارا! من علی (علیه السلام) را همچون هارون (علیه السلام) برادر موسی (علیه السلام) در میان امّت خود به جانشینی گذاشتم؛ جز اینکه پیامبری بعد از من نیست. خداوندا! گفتار مرا تصدیق کن و وعده‌ی مرا تمام نما و نام علی (علیه السلام) را در قرآن ذکر کن؛ چنانچه نام هارون را بردهای. آنگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آیه‌ای را از قرآن خواند و فرمود: «خداوند سخن مرا با این آیه هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ تصدیق کرد. او همین است که نزد من نشسته است. نصیحتش را بشنوید و [به او] گوش کنید. هرکه مرا دشنام دهد خدا را دشنام داده و هرکه علی (علیه السلام) را دشنام دهد به من دشنام داده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۰۶
فرات الکوفی، ص۱۳۷
۲
(حجر/ ۴۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌الْحَکَمِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ هَکَذَا هَذَا صِرَاطُ عَلِیٍّ مُسْتَقِیمٍ یَعْنِی عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَیْ طَرِیقَهُ وَ دِینَهُ لَا عِوَجَ فِیه.

امام صادق (علیه السلام)- هشام‌بن‌حکم از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که امام (علیه السلام) آیه قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلیَّ‌َّ مُسْتَقِیمٌ را تلاوت نموده و فرمود: منظورش علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) بود یعنی هیچ انحرافی در مسلک و آئینش نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۰۶
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۵۲
۳
(حجر/ ۴۱)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِیرِ الْجُعْفِیِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) ... قُلْتُ مَا قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ فِی کِتَابِهِ قالَ هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ قَالَ صِرَاطُ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَقُلْتُ صِرَاطُ عَلِیٍ فَقَالَ صِرَاطُ عَلِیِ {بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام)}.

امام باقر (علیه السلام)- سلام‌بن‌مستنیر جعفی گوید خدمت امام باقر (علیه السلام) رفتم و عرض کردم: «منظور آیه قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلیَّ‌َّ مُسْتَقِیمٌ چیست»؟ فرمود: «صراط علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است. عرض کردم: «صراط علی (علیه السلام)»؟! فرمود: «آری، صراط علی (علیه السلام)»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۰۶
فرات الکوفی، ص۲۲۵/ بصایرالدرجات، ص۵۱۲/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر