آیه وَ أَيُّوبَ إِذْ نادى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمينَ [83]
و ايّوب را [به ياد آور] هنگامى‌كه پروردگارش را خواند [و عرضه داشت]: «ناراحتى [و مشكلات شديد] به من روى آورده و تو مهربان‌ترينِ مهربانانى».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ابْتَلَی أَیُّوبَ (علیه السلام) بِلَا ذَنْبٍ فَصَبَرَ حَتَّی عُیِّرَ وَ أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَا یَصْبِرُونَ عَلَی التَّعْیِیرِ.
امام صادق ( خداوند تبارک‌وتعالی ایّوب (را بدون هیچ گناهی مبتلا نمود، وی بر بلا و گرفتاری‌ها صبر کرد تا وقتی‌که مورد سرزنش و ملامت قرار گرفت و انبیاء (بر سرزنش و ملامت صبر نمی‌کنند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمَّا عَافَی أَیُّوبَ (علیه السلام) نَظَرَ إِلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ قَدِ ازْدَرَعَتْ فَرَفَعَ طَرْفَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ قَالَ إِلَهِی وَ سَیِّدِی عَبْدُکَ أَیُّوبُ الْمُبْتَلَی عَافَیْتَهُ وَ لَمْ یَزْدَرِعْ شَیْئاً وَ هَذَا لِبَنِی إِسْرَائِیلَ زَرْعٌ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِلَیْهِ یَا أَیُّوبُ خُذْ مِنْ سُبْحَتِکَ کَفّاً فَابْذُرْهُ وَ کَانَتْ سُبْحَتُهُ فِیهَا مِلْحٌ فَأَخَذَ أَیُّوبُ (علیه السلام) کَفّاً مِنْهَا فَبَذَرَهُ فَخَرَجَ هَذَا الْعَدَسُ وَ أَنْتُمْ تُسَمُّونَهُ الْحِمِّصَ وَ نَحْنُ نُسَمِّیهِ الْعَدَسَ.
امام صادق ( از امام صادق (نقل می‌کند: خداوند عزّوجلّ زمانی‌که به ایّوب (سلامتی و عافیت بخشید، او روی خود را متوجّه کشتزار مردمی نمود که او را از خود رانده بودند و سر خود را به سمت آسمان بلند کرد و گفت: معبودا! ای مولای من! بنده‌ات ایّوب (را که مبتلا بود، عافیت بخشیدی، ولی او هیچ کشت و زرعی ندارد، و این کشتزارها همه متعلّق به بنی‌اسرائیل است». آن‌وقت خدای عزّوجلّ به او وحی نمود: «ای ایّوب (با دست از کیسه‌ات کفی برگیر و آن را بیفشان، کیسه‌ی او محتوی نمک بود، ایّوب (مشتی نمک برگرفت و آن را افشاند و از آن گیاه عدس بیرون آمد که شما آن را حمص می‌نامید».
السّجّاد (علیه السلام)- أَخَذَ النَّاسُ ثَلَاثَهًًْ مِنْ ثَلَاثَهًٍْ أَخَذُوا الصَّبْرَ عَنْ أَیُّوبَ (علیه السلام) وَ الشُّکْرَ عَنْ نُوحٍ (علیه السلام) وَ الْحَسَدَ مِنْ بَنِی یَعْقُوبَ.
امام سجّاد ( مردم سه چیز را از سه کس آموختند؛ صبر را از ایّوب (شکر را از نوح (و حسد را از فرزندان یعقوب (فرا گرفتند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ ابْتُلِیَ أَیُّوبُ سَبْعَ سِنِینَ بِلَا ذَنْبٍ. وَ عَنْهُ (علیه السلام) أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ابْتَلَی أَیُّوبَ (علیه السلام) بِلَا ذَنْبٍ فَصَبَرَ حَتَّی عُیِّرَ وَ أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَا یَصْبِرُونَ عَلَی التَّعْیِیرِ. وَ عَنْهُ (علیه السلام) أَنَّ أَیُّوبَ (علیه السلام) مَعَ جَمِیعِ مَا ابْتُلِیَ بِهِ لَمْ تُنْتِنْ لَهُ رَائِحَهًٌْ وَ لَا قَبُحَتْ لَهُ صُورَهًٌْ وَ لَا خَرَجَتْ مِنْهُ مِدَّهًٌْ وَ لَا دَمٌ وَ لَا قَیْحٌ وَ لَا اسْتَقْذَرَهُ أَحَدٌ رَآهُ وَ لَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ أَحَدٌ شَاهَدَهُ وَ لَا تَدَوَّدَ شَیْءٌ مِنْ جَسَدِهِ وَ هَکَذَا یَصْنَعُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مَنْ یَبْتَلِیهِ مِنْ أَنْبِیَائِهِ وَ أَوْلِیَائِهِ الْمُکْرَمِینَ عَلَیْهِ وَ إِنَّمَا اجْتَنَبَهُ النَّاسُ لِفَقْرِهِ وَ ضَعْفِهِ فِی ظَاهِرِ أَمْرِهِ لِجَهْلِهِمْ بِمَا لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ تَعَالَی ذِکْرُهُ مِنَ التَّأْیِیدِ وَ الْفَرَجِ. وَ قَدْ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَعْظَمُ النَّاسِ بَلَاءً الْأَنْبِیَاءُ ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ وَ إِنَّمَا ابْتَلَاهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بِالْبَلَاءِ الْعَظِیمِ الَّذِی یَهُونُ مَعَهُ عَلَی جَمِیعِ النَّاسِ لِکَیْلَا یَدَّعُوا لَهُ الرُّبُوبِیَّهًَْ إِذَا شَاهَدُوا مَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُوصِلَهُ إِلَیْهِ مِنْ عَظَائِمِ نِعَمِهِ تَعَالَی مَتَی شَاهَدُوهُ وَ لِیَسْتَدِلُّوا بِذَلِکَ عَلَی أَنَّ الثَّوَابَ مِنَ اللَّهِ تَعَالَی عَلَی ضَرْبَیْنِ اسْتِحْقَاقٍ وَ اخْتِصَاصٍ وَ لِئَلَّا یَحْتَقِرُوا ضَعِیفاً لِضَعْفِهِ وَ لَا فَقِیراً لِفَقْرِهِ وَ لَا مَرِیضاً لِمَرَضِهِ وَ لِیَعْلَمُوا أَنَّهُ یُسْقِمُ مَنْ یَشَاءُ وَ یَشْفِی مَنْ یَشَاءُ کَیْفَ یَشَاءُ بِأَیِّ سَبَبٍ شَاءَ وَ یَجْعَلُ ذَلِکَ عِبْرَهًًْ لِمَنْ شَاءَ وَ شَقَاوَهًًْ لِمَنْ شَاءَ وَ سَعَادَهًًْ لِمَنْ شَاءَ وَ هُوَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی جَمِیعِ ذَلِکَ عَدْلٌ فِی قَضَائِهِ وَ حَکِیمٌ فِی أَفْعَالِهِ لَا یَفْعَلُ بِعِبَادِهِ إِلَّا الْأَصْلَحَ لَهُمْ وَ لَا قُوَّهًَْ إِلَّا بِهِ.
امام صادق ( ایّوب (بدون گناه بلا کشید و همانا پیامبران (گناه نمی‌کنند، چون آنان معصوم و پاک هستند، نه گناه می‌کنند و نه کج می‌روند و نه مرتکب گناه می‌شوند چه صغیره باشد و چه کبیره. همانا ایّوب (با تمام بلاهایی که به او رسید، بوی بد نگرفت و صورت او زشت نشد و هیچ‌گونه خون و چرکی از او بیرون نیامد و هیچ‌کس از او نفرت پیدا نکرد و هیچ‌کس از او نترسید و به هیچ جای بدنش کرم نیفتاد و خداوند با همه‌ی پیامبران (و اولیاء گرامی خود که مبتلایشان می‌سازد، چنین معامله می‌کند، و اینکه مردم از او دوری می‌کردند به جهت فقر و ضعف ظاهری او بود، چون نمی‌دانستند که او نزد خداوند تا چه حدّ مورد تأیید است و گشایشی خواهد داشت، پیامبر خدا (فرموده است: «بلاکش‌ترین مردم، پیامبران (هستند، سپس هرکسی که به آنان شبیه‌تر باشد. خداوند ازاین‌جهت او را به آن بلای بزرگ گرفتار کرد که نزد همه‌ی مردم خوار دیده شود تا وقتی نعمت‌های بزرگی را که خداوند به او داد مشاهده کردند، او را به خدایی نگیرند و به این موضوع پی ببرند که ثواب خداوند بر دو قسم است؛ ثواب استحقاقی و ثواب اختصاصی، و تا ضعیفی را به خاطر ضعفش و فقیری را به خاطر فقرش و مریضی را به خاطر مرضش کوچک نشمارند و بدانند که خداوند هرکس را بخواهد مریض می‌کند و هرکس را که بخواهد شفا می‌دهد، هر زمان‌که بخواهد و به هرگونه که بخواهد و با هر سببی که بخواهد، و آن را عبرت برای هرکس که بخواهد و شقاوت برای هرکس که بخواهد و سعادت برای هرکس که بخواهد قرار می‌دهد و او در همه‌ی این حالات در قضاوت خود عادل و در کارهای خود حکیم است و نسبت به بندگان خود جز آنچه را که به صلاح آنان است کاری انجام نمی‌دهد و آنان نیرویی جز از او ندارند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَقَدْ رُوِیَ عَنِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: وَ قَدْ سُئِلَ أَیُّ النَّاسِ أَشَدُّ بَلَاءً فَقَالَ الْأَنْبِیَاءُ ثُمَ الصَّالِحُونَ ثُمَ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ مِنَ النَّاس.
پیامبر ( از رسول خدا (پرسیده شد: «گرفتاری چه کسانی بیشتر است»؟ رسول خدا (فرمود: «ما گروه پیغمبران (ابتلاء و گرفتاریمان از همه‌ی مردم سخت‌تر است و بعد از ما مؤمنین هستند».
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ أَبُوبَصِیرٍ سَأَلْتُهُ عَنْ بَلِیَّهًِْ أَیُّوبَ (علیه السلام) الَّتِی ابْتُلِیَ بِهَا فِی الدُّنْیَا لِأَیِ عِلَّهًٍْ کَانَتْ قَالَ لِنِعْمَهًٍْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِهَا فِی الدُّنْیَا وَ أَدَّی شُکْرَهَا وَ کَانَ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ لَا یُحْجَبُ إِبْلِیسُ مِنْ دُونِ الْعَرْشِ فَلَمَّا صَعِدَ وَ رَأَی شُکْرَ نِعْمَهًِْ أَیُّوبَ حَسَدَهُ إِبْلِیسُ فَقَالَ یَا رَبِّ إِنَّ أَیُّوبَ لَمْ یُؤَدِّ إِلَیْکَ شُکْرَ هَذِهِ النِّعْمَهًِْ إِلَّا بِمَا أَعْطَیْتَهُ مِنَ الدُّنْیَا وَ لَوْ حَرَمْتَهُ دُنْیَاهُ مَا أَدَّی إِلَیْکَ شُکْرَ نِعْمَهًٍْ أَبَداً فَقِیلَ لَهُ قَدْ سَلَّطْتُکَ عَلَی مَالِهِ وَ وَلَدِهِ قَالَ فَانْحَدَرَ مُسْرِعاً خَشْیَهًَْ أَنْ تُدْرِکَهُ رَحْمَهًُْ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَلَمْ یُبْقِ لَهُ مَالًا وَ وَلَداً إِلَّا أَعْطَاهُ فَازْدَادَ أَیُّوبُ لِلَّهِ شُکْراً وَ حَمْداً قَالَ فَسَلِّطْنِی عَلَی زَرْعِهِ قَالَ قَدْ فَعَلْتُ فَجَاءَ مَعَ شَیَاطِینِهِ فَنَفَخَ فِیهِ فَاحْتَرَقَ فَازْدَادَ أَیُّوبُ لِلَّهِ شُکْراً وَ حَمْداً فَقَالَ یَا رَبِّ سَلِّطْنِی عَلَی بَدَنِهِ فَسَلَّطَهُ عَلَی بَدَنِهِ مَا خَلَا عَقْلَهُ وَ عَیْنَیْهِ وَ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ فَنَفَخَ فِیهِ إِبْلِیسُ فَصَارَ قَرْحَهًًْ وَاحِدَهًًْ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ فَبَقِیَ فِی ذَلِکَ دَهْراً یَحْمَدُ اللَّهَ وَ یَشْکُرُهُ حَتَّی وَقَعَ فِی بَدَنِهِ الدُّودُ وَ کَانَتْ تَخْرُجُ مِنْ بَدَنِهِ فَیَرُدُّهَا وَ یَقُولُ لَهَا ارْجِعِی إِلَی مَوْضِعِکَ الَّذِی خَلَقَکَ اللَّهُ مِنْهُ فَنَتَنَ حَتَّی أَخْرَجَهُ أَهْلُ الْقَرْیَهًِْ مِنَ الْقَرْیَهًِْ وَ أَلْقَوْهُ فِی الْمَزْبَلَهًِْ خَارِجَ الْقَرْیَهًِْ وَ کَانَتِ امْرَأَتُهُ رَحْمَهًَْ بِنْتَ یُوسُفَ‌بْنِ‌یَعْقُوبَ‌بْنِ‌إِسْحَاقَ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ وَ عَلَیْهَا تَتَصَدَّقُ مِنَ النَّاسِ بِمَا تَجِدُهُ فَلَمَّا طَالَ عَلَیْهِ الْبَلَاءُ وَ رَأَی إِبْلِیسُ صَبْرَهُ أَتَی أَصْحَاباً لَهُ کَانُوا فِی الْجِبَالِ رُهْبَاناً وَ قَالَ لَهُمْ مُرُّوا بِنَا إِلَی هَذَا الْعَبْدِ الْمُبْتَلَی فَنَسْأَلَهُ عَنْ بَلِیَّتِهِ فَرَکِبُوا بِغَالًا شُهْبَاناً وَ جَاءُوا فَلَمَّا دَنَوْا مِنْهُ نَفَرَتْ بِغَالُهُمْ مِنْ نَتْنِ رِیحِهِ فَقَرَنُوا بَعْضَهَا إِلَی بَعْضٍ ثُمَّ مَشَوْا إِلَیْهِ وَ کَانَ فِیهِمْ شَابٌّ حَدَثُ السِّنِّ فَقَعَدُوا إِلَیْهِ فَقَالُوا یَا أَیُّوبُ لَوْ أَخْبَرْتَنَا بِذَنْبِکَ وَ مَا تَرَی ابْتِلَاءَکَ بِهَذَا الْبَلَاءِ الَّذِی لَمْ یَبْتَلِ بِهِ أَحَدٌ إِلَّا مَنْ أَمْرٍ کُنْتَ تُسِرُّهُ فَقَالَ أَیُّوبُ وَ عَزَّهًِْ رَبِّی إِنَّهُ لَیَعْلَمُ أَنِّی مَا أَکَلْتُ طَعَاماً إِلَّا وَ عَلَی خِوَانِی یَتِیمٌ أَوْ ضَعِیفٌ یَأْکُلُ مَعِی وَ مَا عَرَضَ لِی أَمْرَانِ کِلَاهُمَا طَاعَهًٌْ إِلَّا أَخَذْتُ بِأَشَدِّهِمَا عَلَی بَدَنِی فَقَالَ الشَّابُّ سَوْءَهًًْ لَکُمْ عَمَدْتُمْ إِلَی نَبِیِّ اللَّهِ فَعَیَّرْتُمُوهُ حَتَّی أَظْهَرَ مِنْ عِبَادَهًِْ رَبِّهِ مَا کَانَ یُسِرُّهَا فَقَالَ أَیُّوبُ لَوْ جَلَسْتُ مَجْلِسَ الْخَصْمِ مِنْکَ لَأَدْلَیْتُ بِحُجَّتِی فَبَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهِ غَمَامَهًًْ فَنَطَقَ فِیهَا نَاطِقٌ بِعَشَرَهًِْ آلَافِ لِسَانٍ أَوْ سِتَّهًِْ آلَافِ لُغَهًٍْ یَا أَیُّوبُ أَدْلِ بِحُجَّتِکَ فَإِنِّی مِنْکَ قَرِیبٌ وَ لَمْ أَزَلْ قَرِیباً قَالَ فَشَدَّ عَلَیْهِ مِئْزَرَهُ وَ جَثَا عَلَی رُکْبَتَیْهِ وَ قَالَ ابْتَلَیْتَنِی بِهَذِهِ الْبَلِیَّهًِْ وَ أَنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَعْرِضْ لِی أَمْرَانِ قَطُّ إِلَّا لَزِمْتُ بِأَحْسَنِهِمَا عَلَی بَدَنِی وَ لَمْ آکُلْ أَکْلَهًًْ مِنْ طَعَامٍ إِلَّا وَ عَلَی خِوَانِی یَتِیمٌ قَالَ فَقِیلَ لَهُ یَا أَیُّوبُ مَنْ حَبَّبَ إِلَیْکَ الطَّاعَهًَْ وَ مَنْ صَیَّرَکَ تَعْبُدُ اللَّهَ وَ النَّاسُ عَنْهُ غَافِلُونَ وَ تَحْمَدُهُ وَ تُسَبِّحُهُ وَ تُکَبِّرَهُ وَ النَّاسُ عَنْهُ غَافِلُونَ أَ تَمُنُّ عَلَی اللَّهِ بِمَا لِلَّهِ الْمَنُّ فِیهِ عَلَیْکَ فَأَخَذَ التُّرَابَ وَ وَضَعَهُ فِی فِیهِ ثُمَّ قَالَ أَنْتَ یَا رَبِّ فَعَلْتَ ذَلِکَ بِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ مَلَکاً فَرَکَضَ بِرِجْلِهِ فَخَرَجَ الْمَاءُ فَغَسَّلَهُ بِذَلِکَ الْمَاءِ فَعَادَ أَحْسَنَ مَا کَانَ فَأَنْبَتَ اللَّهُ عَلَیْهِ رَوْضَهًًْ خَضْرَاءَ وَ رَدَّ عَلَیْهِ أَهْلَهُ وَ مَالَهُ وَ وُلْدَهُ وَ زَرْعَهُ وَ قَعَدَ مَعَهُ الْمَلِکُ یُحَدِّثُهُ فَأَقْبَلَتْ امْرَأَتُهُ مَعَهَا الْخُبْزَ الْیَابِسَ فَلَمَّا انْتَهَتْ إِلَی الْمَوْضِعِ إِذَا الْمَوْضِعُ مُتَغَیِّرُ وَ إِذَا رَجُلَانِ جَالِسَانِ فَبَکَتْ وَ صَاحَتْ وَ قَالَتْ یَا أَیُّوبُ مَا دَهَاکَ فَنَادَاهَا أَیُّوبُ فَأَقْبَلَتْ فَلَمَّا رَأَتْهُ وَ قَدْ رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ بَدَنَهُ وَ نِعْمَتَهُ سَجَدَتْ لِلَّهِ شُکْراً فَرَأَی ذُؤَابَتَهَا مَقْطُوعَهًًْ وَ ذَلِکَ أَنَّهَا سَأَلَتْ قَوْماً أَنْ یُعْطُوهَا مَا تَحْمِلُهُ إِلَی أَیُّوبَ مِنْ طَعَامٍ وَ کَانَتْ حَسَنَهًَْ الذُّؤَابَهًِْ فَقَالُوا لَهَا تَبِیعِینَا ذُؤَابَتَکَ هَذِهِ حَتَّی نُعْطِیَکَ فَقَطَعَتْهَا وَ دَفَعَتْهَا إِلَیْهِمْ وَ أَخَذَتْ مِنْهُمْ طَعَاماً لِأَیُّوبَ فَلَمَّا رَآهَا مَقْطُوعَهًَْ الشَّعْرِ غَضِبَ وَ حَلَفَ عَلَیْهَا أَنْ یَضْرِبَهَا مِائَهًًْ فَأَخْبَرَتْهُ أَنَّهُ کَانَ سَبَبُهُ کَیْتَ وَ کَیْتَ فَاغْتَمَّ أَیُّوبُ مِنْ ذَلِکَ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ فَخُذْ {وَ خُذْ} بِیَدِکَ ضِغْثاً فَاضْرِبْ بِهِ وَ لا تَحْنَثْ فَأَخَذَ مِائَهًَْ شِمْرَاخٍ فَضَرَبَهَا ضَرْبَهًًْ وَاحِدَهًًْ فَخَرَجَ مِنْ یَمِینِهِ ثُمَّ قَالَ وَ وَهَبْنا لَهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ قَالَ فَرَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ أَهْلَهُ الَّذِینَ مَاتُوا بَعْدَ مَا أَصَابَهُمْ الْبَلَاءُ کُلَّهُمْ أَحْیَاهُمُ اللَّهُ فَعَاشُوا مَعَهُ وَ سُئِلَ أَیُّوبُ (علیه السلام) بَعْدَ مَا عَافَاهُ اللَّهُ أَیُّ شَیْءٍ کَانَ أَشَدَّ عَلَیْکَ مِمَّا مَرَّ عَلَیْکَ قَالَ شَمَاتَهًُْ الْأَعْدَاءِ قَالَ فَأَمْطَرَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی دَارِهِ فِرَاشَ الذَّهَبِ وَ کَانَ یَجْمَعُهُ فَإِذَا ذَهَبَ الرِّیحُ بِشَیْءٍ عَدَا خَلْفَهُ فَرَدَّهُ فَقَالَ لَهُ جَبْرَائِیلُ أَ مَا تَشْبَعُ یَا أَیُّوبُ قَالَ وَ مَنْ یَشْبَعُ مِنْ رِزْقِ رَبِّه. نَرْوِی أَنَّ أَیُّوبَ (علیه السلام) لَمَّا جَهَدَهُ الْبَلَاءُ قَالَ لَأَقْعُدَنَ مَقْعَدَ الْخَصْمِ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ تَکَلَّمْ فَجَثَی عَلَی الرَّمَادِ وَ قَالَ یَا رَبِّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ مَا عَرَضَ لِی أَمْرَانِ قَطُّ کِلَاهُمَا لَکَ فِیهِ رِضًی إِلَّا اخْتَرْتُ أَشَدَّهُمَا عَلَی بَدَنِی فَنُودِیَ مِنْ غَمَامَهًٍْ بَیْضَاءَ بِسِتَّهًِْ آلَافِ لُغَهًٍْ فَلِمَنِ الْمَنُّ فَوَضَعَ الرَّمَادَ عَلَی رَأْسِهِ وَ خَرَّ سَاجِداً یُنَادِی لَکَ الْمَنُّ سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ فَکَشَفَ اللَّهُ ضُرَّهُ.
امام صادق ( ابوبصیر گوید: از امام صادق (درباره‌ی بلاهایی که به ایّوب (رسید سؤال کردم که علّت آن‌ها چه بود؟ فرمود: «به جهت نعمت دنیایی بود که خداوند به او عطا کرد و او موفّق به شکر آن نعمت شد و ابلیس که در آن زمان هنوز از زیر عرش رانده نشده بود، وقتی صعود کرد و شکر بی‌اندازه‌ی ایّوب (را مشاهده نمود به حسد دچار شد و گفت: «پروردگارا اگر ایّوب (تو را سپاس می‌گوید به جهت آن است که تو همواره در دنیا به او نعمت داده‌ای و اگر او را از دنیا و نعماتش محروم کنی او هم ابداً تو را شکر نخواهد گفت». خداوند فرمود: «ای شیطان! تو را بر مال و فرزند او مسلّط کردم، پس شیطان به‌سرعت دست بر کار نابودی مال و فرزندان ایّوب (شد، چون می‌ترسید که رحمت خداوند ایّوب (را فرا بگیرد و او کاری انجام نداده باشد». بعد از نابودی مال و فرزندانش، ایّوب (بیشتر به درگاه خدا شکر و سپاس به‌جا آورد، شیطان عرضه داشت: «خدایا مرا بر کشت و زرع او مسلّط ساز». خطاب رسید: «هرچه می‌خواهی بکن»، پس شیطان با اعوانش به سراغ کشت و زرع ایّوب (رفتند و با نفخه‌ی خود آن را به آتش کشیدند، امّا ایّوب (باز هم شکر و حمد الهی را بجا آورد، شیطان عرضه داشت: «خدایا مرا بر چهارپایان و گلّه‌ی او مسلّط ساز». وقتی به او اجازه داده شد، همه‌ی دام‌های ایّوب (را هلاک کرد، باز هم ایّوب (شکر و سپاس بیشتری بجا آورد، این‌بار شیطان گفت: «خدایا مرا بر بدن او مسلّط ساز»! پس خداوند او را بر بدن ایّوب (دمید که موجب ایجاد زخمی شد که از فرق سر تا نوک پای او را فرا گرفت و مدّت‌ها آن جراحت باقی بود و ایّوب (همواره خدا را شکر و سپاس می‌گفت: «تا آنجا که بدنش کرم گذاشت و آن‌ها از بدن او بیرون می‌آمدند و آن‌ها را برمی‌گرداند و به آن‌ها می‌گفت: به همان جایی که خداوند شما را از آن خلق کرده باز گردید، سپس آن عفونت‌ها بد بوی شد، تا آنجا که اهل قریه او را بیرون کردند و وی را به زباله دانی بیرون شهر بردند و همسر او رحیمه دختر یوسف (بود که از میان مردم صدقه می‌گرفت و برای گذراندن زندگی به نزد ایّوب (می‌برد». وقتی رنج و بلای ایّوب (طولانی شد و ابلیس باز هم از او صبر و شکر دید، همه یارانش را که در کوه‌ها راهب بودند فرا خواند و گفت: «بیایید برویم و از این بنده‌ی مبتلا درباره‌ی بلایی که به او رسیده بپرسیم»، پس سوار بر مرکب‌های خود از اسب و استر شدند و وقتی‌که به ایّوب (نزدیک شدند حیوانات از بوی تعفّن متأذی شدند ورم کردند، مجبور شدند پیاده به نزد او بروند، در میان آن‌ها جوانی نورس بود، آن‌ها در کنار ایّوب (نشستند و از او پرسیدند: «ای ایّوب (به ما خبر بده چه گناهی مرتکب شده‌ای که خدا تو را به این بلایی که هیچ‌کس را مبتلا نکرده، دچار نموده است». ایّوب (گفت: «به عزّت پروردگارم سوگند او خود می‌داند که من هیچ غذایی نخوردم جز آنکه در کنار سفره‌ی من یتیم و فقیری بود که همسفره‌ی من بود و هرگز دو امر بر من عرضه نشد که هر دو طاعت الهی باشد و من امر سخت‌تر را بر نگزیده باشم». آن جوان مزبور وقتی چنین شنید، گفت: «وای بر شما که پیامبر خدا (را مجبور کردید تا عباداتی را که مخفیانه انجام داده بود، آشکار و ظاهر نماید. مطابق حکم صریح و روایاتی که دراین‌باب وارد شده محال است که پیامبر خدا به علّتی مبتلا شود که باعث تنفّر و گریز مردم از وی شود، چون دراین‌صورت اصل مسئله‌ی رسالت او با اشکال مواجه می‌گردد». در ادامه ایّوب (گفت: «اگر در مقام دشمنی و محاجّه بودم، دلایل و حجج خود را ابراز می‌کردم»، دراین‌وقت خداوند ابری به‌سوی او فرستاد که از میان آن ده‌هزار یا شش‌هزار زبان گویا با او صحبت کردند و گفتند: «ای ایّوب (حجّت‌های خود را عرضه کن، چون من به تو نزدیکم و همواره نزدیک بوده‌ام»، ایّوب (گفت: «مرا بر روی زانو بنشانید» و آن وقت فرمود: «خدایا تو مرا به این بلا دچار نمودی درحالی‌که می‌دانی هیچ‌گاه دو امر بر من عرضه نشد، جز اینکه من امر دشوارتر را برمی‌گزیدم و هیچ‌گاه طعامی نمی‌خوردم جز آنکه یتیمی بر سر سفره‌ام حاضر بود»! خطاب رسید: «ای ایّوب (چه‌کسی عبادت و طاعت را نزد تو محبوب نمود و چه‌کسی آن‌زمان که همه‌ی مردم از من غافل بودند، به تو توفیق حمد و تسبیح و تکبیر مرا می‌داد؟ آیا بر ما به‌واسطه‌ی چیزی منّت می‌گذاری که ما آن را بر تو منّت نهاده‌ایم و ارزانی داشته‌ایم»؟ در این وقت ایّوب (مشتی خاک برگرفت و آن را در دهان خود ریخت، سپس گفت: «تو ای خدای من این امور را به انجام رساندی و به من توفیق عبادت و شکر عنایت کردی». پس از آن خداوند فرشته‌ای را به‌سوی او فرستاد و فرمان داد با پای خود بر زمین بکوبد، آن وقت چشمه‌ای ظاهر شد که ایّوب (خود را در آن شستشو داد و بلافاصله از آنچه قبلاً بود نیز جوان‌تر و تندرست‌تر شد، سپس خداوند در اطراف او باغ سرسبزی رویانید و مال و خاندان و کشت و زرع و گلّه‌هایش را دو چندان به او بازگردانید و جبرئیل نیز در کنار او مشغول صحبت با او شد، در این وقت همسرش با تکّه‌ای نان خشک سر رسید و وقتی اوضاع را دگرگون دید و دو مرد را مشاهده کرد، فریاد زد: «ای ایّوب (چه بر سرت آمده»؟ آن‌وقت ایّوب (او را صدا زد، وقتی جلوتر رفت و ایّوب (را سالم مشاهده کرد، سجده‌ی شکر بجا آورد، ناگهان ایّوب (مشاهده کرد که موهای همسرش کوتاه شده و این به‌جهت آن بود که او از مردم تقاضای نانی برای سدّ جوع کرده بود و چون گیسوان زیبایی داشت، مردم به او گفته بودند: «موهایت را به ما بده تا ما به تو نان بدهیم»، او هم موهایش را کوتاه کرد و به آن‌ها داد و طعامی برای ایّوب (تهیّه کرد، امّا ایّوب (که از ماجرا بی‌خبر بود با دیدن این وضع خشمگین شد و سوگند خورد که او را صد تازیانه بزند، همان دم به او وحی شد که همسرش بی‌گناه بوده و به‌همین‌جهت از سوگند خود اندوهگین شد، امّا خداوند به او وحی نمود که دسته‌ای صدتایی از شاخه‌های نازک را برگرفته و با آن ضربه‌ای بر همسرش فرود آورد و به‌این‌ترتیب سوگند خود را ادا کند و او نیز چنین کرد، و خداوند خانواده‌ی او را که همه در اثر نزول بلا هلاک شده بودند زنده فرمود و آن‌ها در کنار او روزگار گذرانیدند. پس از بهبودی ایّوب (از او سؤال کردند: «چه مصیبتی برای تو از همه‌ی این بلایا سخت‌تر و دشوارتر بود»؟ فرمود: «شماتت دشمنان». در ادامه خداوند در خانه‌ی ایّوب (باران طلا بارید تا آنجا که خانه‌ی او از طلا و مفروش شد و او آن‌ها را جمع می‌کرد و هرگاه باد آن را به اطراف می‌برد او آن‌ها را برمی‌گرداند، سپس جبرئیل به ایّوب (گفت: «ای ایّوب (آیا سیر شدی»؟ ایّوب (پاسخ داد: «چه کسی از روزی پروردگارش اشباع می‌گردد»؟ روایت شده هنگامی‌که ایّوب (گرفتار مصیبت شد گفت: «اکنون مانند مقابله با خصم خواهم نشست». خداوند متعال به او وحی کردند: «سخن بگو»، او روی خاکسترها قرار گرفت و گفت: «بار خدایا خودت می‌دانی هنگامی‌که دو حادثه برای من پیش می‌آید و تو از آن هر دو هم راضی بودی من سخت‌ترین آن‌ها را انتخاب می‌کردم». دراین‌هنگام از ابر سفیدی ندایی بلند شد و با هزارها زبان اعلام گردید که منّت از آنِِِِِِِِِِِِِِِ چه‌کسی می‌باشد، ایّوب (خاکسترها را بر سر گذاشت و به سجده افتاد و گفت: «بار خدایا منّت از آن شما می‌باشد، خداوند هم فوراً او را عافیت بخشید».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام)قَالَ: إِنَّمَا کَانَتْ بَلِیَّهًُْ أَیُّوبَ الَّتِی ابْتُلِیَ بِهَا فِی الدُّنْیَا لِنِعْمَهًٍْ أَنْعَمَ اللَّهُ بِهَا عَلَیْهِ فَأَدَّی شُکْرَهَا وَ کَانَ إِبْلِیسُ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ لَا یُحْجَبُ دُونَ الْعَرْشِ فَلَمَّا صَعِدَ عَمَلُ أَیُّوبَ بِأَدَاءِ شُکْرِ النِّعْمَهًِْ حَسَدَهُ إِبْلِیسُ فَقَالَ یَا رَبِّ إِنَّ أَیُّوبَ لَمْ یُؤَدِّ شُکْرَ هَذِهِ النِّعْمَهًِْ إِلَّا بِمَا أَعْطَیْتَهُ مِنَ الدُّنْیَا فَلَوْ حُلْتَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ دُنْیَاهُ مَا أَدَّی إِلَیْکَ شُکْرَ نِعْمَهًٍْ فَسَلِّطْنِی عَلَی دُنْیَاهُ حَتَّی تَعْلَمَ أَنَّهُ لَا یُؤَدِّی شُکْرَ نِعْمَهًٍْ فَقَالَ قَدْ سَلَّطْتُکَ عَلَی دُنْیَاهُ فَلَمْ یَدَعْ لَهُ دُنْیَا وَ لَا وَلَداً إِلَّا أَهْلَکَهُ کُلَّ ذَلِکَ وَ هُوَ یَحْمَدُ اللَّهَ تَعَالَی ثُمَّ رَجَعَ إِلَیْهِ فَقَالَ یَا رَبِّ إِنَّ أَیُّوبَ یَعْلَمُ أَنَّکَ سَتَرُدُّ إِلَیْهِ دُنْیَاهُ الَّتِی أَخَذْتَهَا مِنْهُ فَسَلِّطْنِی عَلَی بَدَنِهِ حَتَّی تَعْلَمَ أَنَّهُ لَا یُؤَدِّی شُکْرَ نِعْمَهًٍْ قَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَدْ سَلَّطْتُکَ عَلَی بَدَنِهِ مَا عَدَا عَیْنَهُ وَ قَلْبَهُ وَ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ فَقَالَ أَبُوبَصِیرٍ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فَانْقَضَ مُبَادِراً خَشْیَهًَْ أَنْ تُدْرِکَهُ رَحْمَهًُْ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَتَحُولَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ فَنَفَخَ فِی مَنْخِرَیْهِ مِنْ نَارِ السَّمُومِ فَصَارَ جَسَدُهُ نُقَطاً نُقَطاً.
امام صادق ( ابوبصیر نقل می‌کند: امام صادق (فرمود: بلایی که حضرت ایّوب (به آن مبتلا گردید برای نعمت‌هایی بود که خداوند به او عنایت فرموده بود و آن حضرت (شکر نعمت‌های الهی را بجا می‌آورد، و در آن زمان شیطان هنوز از [صعود به طرف] آسمان‌ها ممنوع نشده بود و می‌توانست تا نزدیکی عرش برود. و وقتی در نزدیکی عرش بود که دید ادای شکر نعمت ایّوب (را [ملائکه با عظمت هرچه تمام‌تر] بالا می‌برند، حسد برد و گفت: «خدایا ایّوب (شکر تو را نمی‌کند مگر برای نعمت‌های دنیایی که به او عطا کرده‌ای و اگر او را از عطاهای خود محروم کنی شکر نخواهد کرد، و [اگر سخن من مورد قبول نیست] مرا بر دنیای او مسلّط گردان تا معلوم شود که شکر نعمت تو را نمی‌کند»، خطاب [از مصدر جلال] رسید: «تو را مسلّط نمودم». پس از این خطاب شیطان برای ایّوب (چیزی باقی نگذارد و اموال و فرزندانش را هلاک و نابود ساخت. ولیکن آن حضرت (همچنان به شکرگزاری خود ادامه می‌داد و خدای را حمد می‌نمود، و شیطان بار دیگر به نزدیکی عرش رفت و گفت: «خدایا ایّوب (چون می‌داند آنچه را که من از او گرفتم تو بار دیگر به او عنایت خواهی کرد به شکر و حمد تو اشتغال دارد، پس مرا به بدنش مسلّط گردان تا معلوم گردد که او شکر نعمت‌های تو را نمی‌کند و حمد تو را نخواهد کرد». خطاب رسید که؛ «تو را بر جمیع بدنش مسلّط نمودم مگر بر چشمانش و قلب و زبان و گوش او. ... امام (فرمود: ابلیس از این که رحمت خداوند عزوجل به ایوب (برسد و مانع او و ایوب (شود، زود فرود آمد و از سموم آتشین در سوراخ های بینی‌اش دمید. بدین سان بدنش پر از تاول شد.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ الْمَاضِیَ (علیه السلام) عَنْ بَلِیَّهًِْ أَیُّوبَ الَّتِی ابْتُلِیَ بِهَا فِی الدُّنْیَا لِأَیَّهًِْ عِلَّهًٍْ کَانَتْ قَالَ لِنِعْمَهًٍْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِهَا فِی الدُّنْیَا فَأَدَّی شُکْرَهَا وَ کَانَ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ لَا یُحْجَبُ إِبْلِیسُ دُونَ الْعَرْشِ فَلَمَّا صَعِدَ أَدَاءُ شُکْرِ نِعْمَهًِْ أَیُّوبَ حَسَدَهُ إِبْلِیسُ فَقَالَ یَا رَبِّ إِنَّ أَیُّوبَ لَمْ یُؤَدِّ إِلَیْکَ شُکْرَ هَذِهِ النِّعْمَهًِْ إِلَّا بِمَا أَعْطَیْتَهُ مِنَ الدُّنْیَا وَ لَوْ حَرَمْتَهُ دُنْیَاهُ مَا أَدَّی إِلَیْکَ شُکْرَ نِعْمَهًٍْ أَبَداً قَالَ فَقِیلَ لَهُ إِنِّی قَدْ سَلَّطْتُکَ عَلَی مَالِهِ وَ وُلْدِهِ قَالَ فَانْحَدَرَ إِبْلِیسُ فَلَمْ یُبْقِ لَهُ مَالًا وَ لَا وَلَداً إِلَّا أَعْطَبَهُ فَلَمَّا رَأَی إِبْلِیسُ أَنَّهُ لَا یَصِلُ إِلَی شَیْءٍ مِنْ أَمْرِهِ قَالَ یَا رَبِّ إِنَّ أَیُّوبَ یَعْلَمُ أَنَّکَ سَتَرُدُّ عَلَیْهِ دُنْیَاهُ الَّتِی أَخَذْتَهَا مِنْهُ فَسَلِّطْنِی عَلَی بَدَنِهِ قَالَ فَقِیلَ لَهُ إِنِّی قَدْ سَلَّطْتُکَ عَلَی بَدَنِهِ مَا خَلَا قَلْبَهُ وَ لِسَانَهُ وَ عَیْنَیْهِ وَ سَمْعَهُ قَالَ فَانْحَدَرَ إِبْلِیسُ مُسْتَعْجِلًا مَخَافَهًَْ أَنْ تُدْرِکَهُ رَحْمَهًُْ الرَّبِّ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَتَحُولَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَیُّوبَ فَلَمَّا اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ وَ کَانَ فِی آخِرِ بَلِیَّتِهِ جَاءَهُ أَصْحَابُهُ فَقَالُوا لَهُ یَا أَیُّوبُ مَا نَعْلَمُ أَحَداً ابْتُلِیَ بِمِثْلِ هَذِهِ الْبَلِیَّهًِْ إِلَّا لِسَرِیرَهًِْ سَوْءٍ فَلَعَلَّکَ أَسْرَرْتَ سُوءاً فِی الَّذِی تُبْدِی لَنَا قَالَ فَعِنْدَ ذَلِکَ نَاجَی أَیُّوبُ رَبَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَقَالَ رَبِّ ابْتَلَیْتَنِی بِهَذِهِ الْبَلِیَّهًِْ وَ أَنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَعْرِضْ لِی أَمْرَانِ قَطُّ إِلَّا لَزِمْتُ أَخْشَنَهُمَا عَلَی بَدَنِی وَ لَمْ آکُلْ أَکْلَهًًْ قَطُّ إِلَّا وَ عَلَی خِوَانِی یَتِیمٌ فَلَوْ أَنَّ لِی مِنْکَ مَقْعَدَ الْخَصْمِ لَأَدْلَیْتُ بِحُجَّتِی قَالَ فَعَرَضَتْ لَهُ سَحَابَهًٌْ فَنَطَقَ فِیهَا نَاطِقٌ فَقَالَ یَا أَیُّوبُ أَدْلِ بِحُجَّتِکَ قَالَ فَشَدَّ عَلَیْهِ مِئْزَرَهُ وَ جَثَا عَلَی رُکْبَتَیْهِ فَقَالَ ابْتَلَیْتَنِی بِهَذِهِ الْبَلِیَّهًِْ وَ أَنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَعْرِضْ لِی أَمْرَانِ قَطُّ إِلَّا لَزِمْتُ أَخْشَنَهُمَا عَلَی بَدَنِی وَ لَمْ آکُلْ أَکْلَهًًْ مِنْ طَعَامٍ إِلَّا وَ عَلَی خِوَانِی یَتِیمٌ قَالَ فَقِیلَ لَهُ یَا أَیُّوبُ مَنْ حَبَّبَ إِلَیْکَ الطَّاعَهًَْ قَالَ فَأَخَذَ کَفّاً مِنْ تُرَابٍ فَوَضَعَهُ فِی فِیهِ ثُمَّ قَالَ أَنْتَ یَا رَبِّ.
امام کاظم ( ابوبصیر گوید: از امام کاظم (از بلایی که حضرت ایّوب (به آن مبتلا گردید پرسیدم: «به چه علّت بود»؟ فرمود: «برای نعمت‌های دنیایی که خداوند به او عنایت فرموده بود، و آن حضرت (شکر آن را بجا می‌آورد و در آن زمان شیطان می‌توانست تا نزدیکی عرش الهی برود. ازاین‌جهت در نزدیکی عرش بود که دید شکر آن حضرت (را ملائکه بالا می‌برند حسد و رشک برد و گفت: «خدایا ایّوب (ادای شکر نمی‌کند مگر برای نعمت‌های فراوان دنیایی که به او مرحمت نموده‌ای و اگر او را محروم از عطایای خود کنی شکر نعمتی را نخواهد کرد». خطاب به شیطان رسید؛ «تو را مسلّط نمودم بر اموال و فرزندانش». شیطان [شاد گردید و] با عجله خود را به ایوّب (رسانید و فرزندانش را هلاک نمود و اموالش را به باد فنا و نابودی داد. ولیکن بااین‌حال شیطان می‌دید که آن حضرت (همچنان شکر می‌کند و تغییری در شکرگزاری و حال و رنگ صورتش پدید نیامد، گفت: «خدایا چون ایّوب (می‌داند آنچه را که از او گرفته شده تو باز به او مرحمت خواهی کرد. بدین‌جهت شکر می‌کند، مرا مسلّط کن بر بدنش». خطاب رسید: «تو را مسلّط نمودم مگر بر قلب و زبان و چشمان و بر گوش او». شیطان پس از این خطاب به‌سرعت و عجله خود را به ایّوب (رسانید چون می‌ترسید که رحمت خداوند حضرتش (را دریابد و حائل شود میان او و ایّوب ([و دیگر نتواند کاری کند] و زمانی‌که بیماری و بلای آن حضرت (شدّت یافت و طولانی شد جمعی از صحابه‌ی (نادان و جاهل) او به حضورش آمدند و گفتند: «ای ایّوب (! کسی به این‌گونه بلا گرفتار نمی‌شود مگر به‌واسطه‌ی اعمال بد و گناه بسیار، شاید تو گناهانی را مرتکب می‌شدی و از ما مخفی می‌داشتی»؟ آن حضرت (گرفته خاطر شد و بعد از آنکه آن‌ها رفتند، عرض کرد: «خدایا مرا مبتلا نمودی به این بلا با اینکه تو می‌دانی هرگز دو امر و کاری برای من پیش نیامد که رضای تو در هر دو بود مگر آنکه اختیار می‌نمودم آن امر دشوار و مشکل‌تر را، و هرگز طعامی نخوردم مگر آنکه یتیمی را کنار سفره‌ی خود حاضر می‌نمودم، و اگر مرا اجازه‌ی سخن‌گفتن و محاجّه‌نمودن می‌دهی دلایل و حجّت خود را بگویم». پس خداوند ابری بالای سرش فرستاد و از میان آن ابر صدایی برآمد که ای ایّوب (دلایل و حجّت خود را بگو که تو را رخصت محاجّه و مخاصمه دادم. آن حضرت (لباس‌های خود را به خود پیچید و به دو زانو نشست و گفت: «خدایا مرا به این بلای سخت و شدید مبتلا نمودی و تو می‌دانی که هیچ‌گاه دو کار مشکل از عبادت و اطاعت تو برای من پیش نیامد مگر آنکه مشکل‌تر را اختیار نمودم و هرگز غذایی نخوردم مگر آنکه یتیمی را که فقیر بود در غذاخوردن با خود شریک کردم». ناگهان از میان ابر ندایی برآمد که؛ «ای ایّوب (چه‌کسی بندگی را محبوب تو گردانید»؟ آن حضرت (مشتی از خاک برداشت و در دهان خود ریخت و گفت: «خدایا تو مرا به آن اعمال و رفتار و کردار (نیک و پسندیده) موفّق داشتی».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُثْمَانَ النَّوَّاءِ عَمَّنْ ذَکَرَه عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَبْتَلِی الْمُؤْمِنَ بِکُلِ بَلِیَّهًٍْ وَ یُمِیتُهُ بِکُلِ مِیتَهًٍْ وَ لَا یَبْتَلِیهِ بِذَهَابِ عَقْلِهِ أَ مَا تَرَی أَیُّوبَ (علیه السلام) کَیْفَ سَلَّطَ إِبْلِیسَ عَلَی مَالِهِ وَ وُلْدِهِ وَ عَلَی أَهْلِهِ وَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ مِنْهُ وَ لَمْ یُسَلِّطْهُ عَلَی عَقْلِهِ تَرَکَ لَهُ مَا یُوَحِّدُ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بِهِ.
امام صادق ( عثمان نوّاء از کسی که برایش از امام صادق (حدیث کرده، نقل می‌کند: خدای عزّوجلّ مؤمن را به هر دردی گرفتار کند و به هر مرگی بمیراند جز اینکه دیوانه‌اش نکند، ندیدی که چگونه ابلیس به مال و فرزند و خاندان و هرچیز ایّوب (مسلّط شد و بر خردش مسلّط نشد، برایش ماند تا خدا را به‌وسیله‌ی آن یگانه داند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ فَقَالَ یَا أَبَامُحَمَّدٍ یُسَلَّطُ وَ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ عَلَی بَدَنِهِ وَ لَا یُسَلَّطُ عَلَی دِینِهِ قَدْ سُلِّطَ عَلَی أَیُّوبَ (علیه السلام) فَشَوَّهَ خَلْقَهُ وَ لَمْ یُسَلَّطْ عَلَی دِینِهِ وَ قَدْ یُسَلَّطُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی أَبْدَانِهِمْ وَ لَا یُسَلَّطُ عَلَی دِینِهِم.
امام صادق ( ابوبصیر گوید: به امام صادق (عرض کردم: «تفسیر این آیات شریفه چیست: هنگامی‌که قرآن می‌خوانی، از شرّ شیطان مطرود، به خدا پناه بر! چرا که او، بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکّل می‌کنند، تسلّطی ندارد. (نحل/۹۹۹۸). امام (فرمود: «ای ابامحمّد! تسلّط او بر تن مؤمن است و بر دین او چیرگی نمی‌یابد. شیطان توانست بر ایّوب (سلطه یابد و پیکر او را زشت گرداند، ولی بر دینش چیرگی نیافت. و چه بسا بر پیکر مؤمنان تسلّط بیابد ولی بر دینشان هرگز».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَنَّ امْرَأَهًَْ أَیُّوبَ (علیه السلام) قَالَتْ لَهُ یَوْماً لَوْ دَعَوْتَ اللَّهَ أَنْ یَشْفِیَکَ فَقَالَ وَیْحَکِ کُنَّا فِی النَّعْمَاءِ سَبْعِینَ عَاماً فَهَلُمَّ نَصْبِرْ فِی الضَّرَّاءِ مِثْلَهَا قَالَ فَلَمْ یَمْکُثْ بَعْدَ ذَلِکَ إِلَّا یَسِیراً حَتَّی عُوفِی.
ابن‌عبّاس ( همسر حضرت ایّوب (به او گفت: «چرا خدا را نخواندی که تو را شفا بدهد»؟ فرمود: «وای بر تو، هفتاد سال در ناز و نعمت بودم، بیا به همان اندازه در بلا و گرفتاری صبور باشیم، بعد از آن مدّت زمان طولانی نگذشت که حضرت (شفا یافت».
الصّادق (علیه السلام)- تُؤْتَی بِالْمَرْأَهًِْ الْحَسْنَاءِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ الَّتِی قَدِ افْتُتِنَتْ فِی حُسْنِهَا فَتَقُولُ یَا رَبِّ حَسَّنْتَ خَلْقِی حَتَّی لَقِیتُ مَا لَقِیتُ فَیُجَاءُ بِمَرْیَمَ (سلام الله علیها) فَیُقَالُ أَنْتِ أَحْسَنُ أَوْ هَذِهِ قَدْ حَسَّنَّاهَا فَلَمْ تُفْتَتَنْ وَ یُجَاءُ بِالرَّجُلِ الْحَسَنِ الَّذِی قَدِ افْتُتِنَ فِی حُسْنِهِ فَیَقُولُ یَا رَبِّ حَسَّنْتَ خَلْقِی حَتَّی لَقِیتُ مِنَ النِّسَاءِ مَا لَقِیتُ فَیُجَاءُ بِیُوسُفَ (علیه السلام) فَیُقَالُ أَنْتَ أَحْسَنُ أَوْ هَذَا قَدْ حَسَّنَّاهُ فَلَمْ یُفْتَتَن وَ یُجَاءُ بِصَاحِبِ الْبَلَاءِ الَّذِی قَدْ أَصَابَتْهُ الْفِتْنَهًُْ فِی بَلَائِهِ فَیَقُولُ یَا رَبِّ شَدَّدْتَ عَلَی الْبَلَاءَ حَتَّی افْتُتِنْتُ فَیُؤْتَی بِأَیُّوبَ (علیه السلام) فَیُقَالُ أَ بَلِیَّتُکَ أَشَدُّ أَوْ بَلِیَّهًُْ هَذَا فَقَدِ ابْتُلِیَ فَلَمْ یُفْتَتَنْ.
امام صادق ( روز قیامت که می‌شود زن زیبائی را که به خاطر زیبائیش به فتنه [و گناه] افتاده می‌آورند، آن زن می‌گوید: «پروردگارا تو مرا زیبا آفریدی و به همین خاطر من گرفتار فتنه شدم»، مریم (را برابرش می‌آورند و به او می‌گویند: «آیا تو زیبائی یا این؟ ما او را زیبا آفریدیم و دچار فتنه نگشت». و هم چنین مرد زیبائی را که به خاطر زیبائیش به فتنه [و گناه] افتاده را می‌آورند و آن مرد می‌گوید: «بار پروردگارا تو مرا زیبا خلق کردی و از این رهگذر دچار زنان گشتم و دیدم از آن‌ها آنچه را دیدم». یوسف (را نزدش می‌آورند و به او می‌گویند: «تو زیباتری یا این؟ ما او را زیبا خلق کردیم و با این حال‌به فتنه نیفتاد». و هم چنین مرد بلا رسیده‌ای را که به خاطر ابتلایش به فتنه [و گناه] افتاده می‌آورند، آن شخص می‌گوید: «بار پروردگارا بلا را بر من سخت کردی تا دچار فتنه شدم»! پس ایوب (را می‌آورند و به آن شخص می‌گویند: «آیا بلای تو سخت‌تر بود یا بلای این؟ او هم گرفتار بلا شد ولی به فتنه نیفتاد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عن جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ: دَخَلَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَسَأَلَهُ عَنْ نَفْسِهِ فَقَالَ یَا سَلْمَانُ أَنَا الَّذِی دُعِیَتِ الْأُمَمُ کُلُّهَا إِلَی طَاعَتِی فَکَفَرَتْ فَعُذِّبَتْ بِالنَّارِ وَ أَنَا خَازِنُهَا عَلَیْهِمْ حَقّاً أَقُولُ یَا سَلْمَانُ إِنَّهُ لَا یَعْرِفُنِی أَحَدٌ حَقَّ مَعْرِفَتِی إِلَّا کَانَ مَعِی فِی الْمَلَإِ الْأَعْلَی قَالَ ثُمَّ دَخَلَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَقَالَ یَا سَلْمَانُ هَذَانِ شَنْفَا عَرْشِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ بِهِمَا تُشْرِقُ الْجِنَانُ وَ أُمُّهُمَا خِیَرَهًُْ النِّسْوَانِ أَخَذَ اللَّهُ عَلَی النَّاسِ الْمِیثَاقَ بِی فَصَدَّقَ مَنْ صَدَّقَ وَ کَذَّبَ مَنْ کَذَّبَ فَهُوَ فِی النَّارِ وَ أَنَا الْحُجَّهًُْ الْبَالِغَهًُْ و الْکَلِمَهًُْ الْبَاقِیَهًُْ وَ أَنَا سَفِیرُ السُّفَرَاءِ قَالَ سَلْمَانُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لَقَدْ وَجَدْتُکَ فِی التَّوْرَاهًِْ کَذَلِکَ وَ فِی الْإِنْجِیلِ کَذَلِکَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا قَتِیلَ کُوفَانَ وَ اللَّهِ لَوْ لَا أَنْ یَقُولَ النَّاسُ وَا شَوْقَاهْ رَحِمَ اللَّهُ قَاتِلَ سَلْمَانَ لَقُلْتُ فِیکَ مَقَالًا تَشْمَئِزُّ مِنْهُ النُّفُوسُ لِأَنَّکَ حُجَّهًُْ اللَّهِ الَّذِی بِهِ تَابَ عَلَی آدَمَ وَ بِکَ أَنْجَی یُوسُفُ مِنَ الْجُبِّ وَ أَنْتَ قِصَّهًُْ أَیُّوبَ وَ سَبَبُ تَغَیُّرِ نِعْمَهًِْ اللَّهِ عَلَیْهِ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَ تَدْرِی مَا قِصَّهًُْ أَیُّوبَ وَ سَبَبُ تَغَیُّرِ نِعْمَهًِْ اللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ اللَّهُ أَعْلَمُ وَ أَنْتَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ لَمَّا کَانَ عِنْدَ الِانْبِعَاثِ لِلنُّطْقِ شَکَّ أَیُّوبُ فِی مُلْکِی فَقَالَ هَذَا خَطْبٌ جَلِیلٌ وَ أَمْرٌ جَسِیمٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَا أَیُّوبُ أَ تَشُکُّ فِی صُورَهًٍْ أَقَمْتُهُ أَنَا إِنِّی ابْتَلَیْتُ آدَمَ (علیه السلام) بِالْبَلَاءِ فَوَهَبْتُهُ لَهُ وَ صَفَحْتُ عَنْهُ بِالتَّسْلِیمِ عَلَیْهِ بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْتَ تَقُولُ خَطْبٌ جَلِیلٌ وَ أَمْرٌ جَسِیمٌ فَوَ عِزَّتِی لَأُذِیقَنَّکَ مِنْ عَذَابِی أَوْ تَتُوبَ إِلَیَّ بِالطَّاعَهًِْ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ثُمَّ أَدْرَکَتْهُ السَّعَادَهًُْ بِی یَعْنِی أَنَّهُ تَابَ وَ أَذْعَنَ بِالطَّاعَهًِْ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ عَلَی ذُرِّیَّتِهِ الطَّیِّبِینَ (.
امام علی ( جابربن‌یزید جعفی از مردی از اصحاب امیرالمؤمنین (نقل کرد که روزی سلمان خدمت امیرالمؤمنین (رسید و راجع به خود آن حضرت از ایشان پرسید. فرمود: «سلمان! من کسی هستم که تمام امّت‌ها به اطاعت از من دعوت شدند، کافر شدند و به آتش عذاب گردیدند. من نگهبان آن‌ها هستم، این یک واقعیّتی است که می‌گویم. ای سلمان! مرا به واقع کسی نمی‌شناسد، مگر اینکه با من در ملأ اعلی خواهد بود». در این موقع حسن و حسین (وارد شدند. امام فرمود: «ای سلمان! این دو گوشواره عرش پروردگار جهانند؛ به‌وسیله‌ی آن دو بهشت درخشان است، و مادرشان بهترین زنان است. خداوند از مردم راجع به من پیمان گرفته است؛ هرکه خواست تصدیق نمود و هرکه تکذیب کرد، در آتش است. من حجّت بالغه و کلمه باقیه و سفیر سفراء هستم». سلمان گفت: «یا امیرالمؤمنین! من تو را در تورات با همین مشخّصات دیدم و در انجیل نیز همین طور. پدر و مادرم فدایت باد ای شهید کوفه! به خدا قسم اگر مردم با اشتیاق نمی‌گفتند که خدا رحمت کند قاتل سلمان را، سخنی درباره‌ات می‌گفتم که موجب ناراحتی نفوس و مردم می‌شد، زیرا تو حجّت خدایی هستی که خدا توبه آدم (را به‌وسیله‌ی تو پذیرفت و یوسف را از چاه نجات بخشید و تو داستان ایوب (و سبب تغییر یافتن نعمت خدا بر اویی». امیرالمؤمنین (فرمود: «می‌دانی داستان ایوب چیست و علت تغییر نعمت خدا بر او چه بوده»؟ گفت: «خدا بهتر می داند و شما! یا امیر المؤمنین»! فرمود: «هنگام آمادگی برای سخن، ایوب در فرمانروایی من مشکوک شد و گفت: «این مطلب بزرگ و امری بس سنگین است». خداوند فرمود: «ایوب! درباره‌ی صورتی که من آن را به پا داشته‌ام مشکوک می‌شوی؟ من آدم را گرفتار گرداندم، به وسیله او آدم را بخشیدم و از او گذشتم، چون تسلیم گردید و او را به امیرالمؤمنین بودن پذیرفت. تو می‌گویی این کار بزرگ و خیلی سنگین است؟ قسم به عزّت خودم که تو را از عذاب خویش می‌چشانم، مگر آنکه به اطاعت نمودن از امیرالمؤمنین توبه نمایی! سپس به واسطه‌ی من سعادتمند شد، یعنی او توبه کرد و به اطاعت نسبت به امیرالمؤمنین و ذریّه پاکش اقرار نمود».