آیه وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مُوسى إِنَّهُ كانَ مُخْلَصاً وَ كانَ رَسُولاً نَبِيًّا [51]
و در اين كتاب از موسى ياد كن، كه او خالص شده و رسول و پيامبر [والامقامى] بود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَاشَ مُوسَی (علیه السلام) مِائَهًًْ وَ ست {سِتّاً} وَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ وَ عَاشَ هَارُونُ مِائَهًًْ وَ ثَلَاثِینَ سَنَهًْ.
پیامبر ( موسی (صدوبیست سال و هارون (صدوسی‌وسه سال زندگی کرد.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ وَ کانَ رَسُولًا نَبِیًّا (صلی الله علیه و آله) مَا الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الَّذِی یَرَی فِی مَنَامِهِ وَ یَسْمَعُ الصَّوْتَ وَ لَا یُعَایِنُ الْمَلَکَ وَ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله) الَّذِی یَسْمَعُ الصَّوْتَ وَ یَرَی الْمَنَامَ وَ یُعَایِنُ الْمَلَکَ قُلْتُ الْإِمَامُ مَا مَنْزِلَتُهُ قَالَ یَسْمَعُ الصَّوْتَ وَ لَا یَرَی وَ لَا یُعَایِنُ الْمَلَکَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍوَ لَا نَبِیٍّ وَ لَا مُحَدَّثٍ.
امام باقر ( زراره گوید: از امام باقر (در مورد آیه: وَ کَانَ رَسُولًا نَّبِیًّا پرسیدم و گفتم: «مرا از فرق بین رسول و نبی آگاه ساز»؟ ایشان فرمود: «نبی آن کسی که که در خواب می‌بیند و صدا را میشنود؛ امّا فرشته را نمیبیند. امّا رسول، فرشته را می‌بیند و با او سخن می‌گوید». عرض کردم: «جایگاه امام چطور است»؟ ایشان فرمود: «صدا را میشنود و فرشته را نمیبیند و فرشته را با چشم مشاهده نمی‌کند». سپس این آیه را تلاوت کرد: هیچ پیامبری را پیش از تو نفرستادیم. (حج/۵۲)
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) مَنِ الرَّسُولُ مَنِ النَّبِیُّ مَنِ الْمُحَدَّثُ قَالَ الرَّسُولُ یَأْتِیهِ جَبْرَئِیلُ فَیُکَلِّمُهُ قُبُلًا فَیَرَاهُ کَمَا یَرَی الرَّجُلُ صَاحِبَهُ الَّذِی یُکَلِّمُهُ فَهَذَا الرَّسُولُ وَ النَّبِیُّ الَّذِی یُؤْتَی فِی مَنَامِهِ نَحْوَ رُؤْیَا إِبْرَاهِیمَ وَ نَحْوَ مَا کَانَ یَأْتِی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ السُّبَاتِ إِذْ أَتَاهُ جَبْرَئِیلُ هَکَذَا النَّبِیُّ وَ مِنْهُمْ یَجْتَمِعُ لَهُ الرِّسَالَهًُْ وَ النُّبُوَّهًُْ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)نَبِیّاً یَأْتِیهِ جَبْرَئِیلُ قُبُلًا فَیُکَلِّمُهُ وَ یَرَاهُ وَ یَأْتِیهِ فِی النَّوْمِ وَ النَّبِیُّ الَّذِی یَسْمَعُ کَلَامَ الْمَلَکِ حَتَّی یُعَایِنَهُ فَیُحَدِّثُهُ فَأَمَّا الْمُحَدَّثُ فَهُوَ الَّذِی یَسْمَعُ وَ لَا یُعَایِنُ وَ لَا یُؤْتَی فِی الْمَنَامِ.
امام باقر ( زراره از امام باقر (نقل کرد: «فرق بین رسول و نبی و محدّث چیست»؟ فرمود: «رسول جبرئیل بر او نازل میشود و روبرو با او به صحبت می‌پردازد او را چنان مشاهده می‌کند که شما یکی از دوستان خود را مشاهده می‌کنید امّا نبی در خواب می‌بیند مانند خواب ابراهیم (و شبیه خواب‌های پیامبر اکرم (که جبرئیل می‌آمد. بعضی از پیغمبران هم دارای مقام رسالت هستند و هم نبوّت؛ پیامبر اکرم هم رسول و هم نبی بود؛ جبرئیل بر او نازل می‌شد او را می‌دید و با او به صحبت می‌پرداخت و در خواب نیز او را می‌دید. نبی سخن فرشته را میشنود و به‌طوری که با او به صحبت می‌پردازد امّا محدّث میشنود ولی او را نمیبیند و به خواب او نمی‌آید».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ بُرَیْدٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ وَ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِیٍ وَ لَا مُحَدَّثٍ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَیْسَتْ هَذِهِ قِرَاءَتَنَا فَمَا الرَّسُولُ وَ النَّبِیُّ وَ الْمُحَدَّثُ قَالَ الرَّسُولُ الَّذِی یَظْهَرُ لَهُ الْمَلَکُ فَیُکَلِّمُهُ وَ النَّبِیُّ هُوَ الَّذِی یَرَی فِی مَنَامِهِ وَ رُبَّمَا اجْتَمَعَتِ النُّبُوَّهًُْ وَ الرِّسَالَهًُْ لِوَاحِدٍ وَ الْمُحَدَّثُ الَّذِی یَسْمَعُ الصَّوْتَ وَ لَا یَرَی الصُّورَهًَْ قَالَ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ کَیْفَ یَعْلَمُ أَنَّ الَّذِی رَأَی فِی النَّوْمِ حَقٌّ وَ أَنَّهُ مِنَ الْمَلَکِ قَالَ یُوَفَّقُ لِذَلِکَ حَتَّی یَعْرِفَهُ لَقَدْ خَتَمَ اللَّهُ بِکِتَابِکُمُ الْکُتُبَ وَ خَتَمَ بِنَبِیِّکُمُ الْأَنْبِیَاءَ.
امام صادق ( برید از ابی‌جعفر روایت کرده است که به امام صادق (درباره‌ی این آیه: ومَا أرسَلنَا مِن قَبلِکَ مِن رَّسولٍ وَ لاَ نَبِیٍّ. و لا محدّث، عرض کردم: «فدایت گردم، این قرائت ما نیست. بفرمایید که رسول و نبی و محدث کیست»؟ امام (فرمود: «رسول کسی است که فرشته نزد او حاضر میشود و با او سخن می‌گوید و نبی کسی است که در عالم خواب می‌بیند و گاهی نبوّت و رسالت برای یک یک نفر جمع می شود و محدّث کسی است که صدا را میشنود و صورت را نمیبیند». گفتم: «خدایت به سلامت دارد. چگونه می‌داند آنچه که در خواب دیده حق است و فرشته به او گفته است»؟ فرمود: «خداوند به او توفیق می‌دهد که آن را بداند. خداوند با کتاب شما به فرستادن کتاب‌های آسمانی پایان داده و با پیامبر شما، فرستادن پیامبران را ختم نموده است».
الصّادق (علیه السلام)- الرَّسُولُ الَّذِی تَأْتِیهِ الْمَلَائِکَهًُْ وَ یُعَایِنُهُمْ وَ تَبْلُغُهُ {الرِّسَالَهًُْ} عَنِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ النَّبِیُّ الَّذِی یَرَی فِی مَنَامِهِ فَهُوَ کَمَا رَأَی وَ الْمُحَدَّثُ الَّذِی یَسْمَعُ کَلَامَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ یُنْقَرُ فِی أُذُنِهِ وَ یُنْکَتُ فِی قَلْبِهِ.
امام صادق ( رسول کسی است که فرشته بر او نازل میشود و پیغام را از طرف خداوند بر او می‌آورد، امّا نبی کسی است که در خواب می‌بیند هرچه در خواب دید واقعیّت است. امّا محدّث کسی است که صدای ملک را میشنود و به گوش او می‌خورد و به قلبش القاء می‌گردد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّسُولِ فَقَال الرَّسُولُ الَّذِی یُعَایِنُ الْمَلَکَ یَجِیئُه بِرِسَالَهًٍْ عَنْ رَبِّهِ فَیُکَلِّمُهُ کَمَا یُکَلِّمُ أَحَدُکُمْ صَاحِبَهُ وَ النَّبِیُّ لَا یُعَایِنُ مَلَکاً إِنَّمَا یُنَزَّلُ عَلَیْهِ الْوَحْیُ وَ یَرَی فِی مَنَامِهِ قُلْتُ مَا عَلِمَهُ إِذَا رَأَی فِی مَنَامِهِ أَنَّ هَذَا حَقٌّ قَالَ یُبَیِّنُهُ اللَّهُ حَتَّی یَعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ حَقٌّ وَ الْمُحَدَّثُ یَسْمَعُ الصَّوْتَ وَ لَا یَرَی شَیْئا.
پیامبر ( زراره گوید: از امام صادق (در مورد رسول سؤال کردم. فرمود: «رسول کسی است که در خواب می‌بیند و فرشته را هم مشاهده می‌کند». گفتم: «پس نبی میتواند رسول نباشد». فرمود: «آری او در خواب می‌بیند و صدا را میشنود، ولی نمیبیند». گفتم: «مقام امام چگونه است»؟ فرمود: «صدا را میشنود ولی با او روبرو نمی‌شود و نمیبیند».
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ إِسْمَاعِیلَ‌بْنِ‌مَرَّارٍ قَالَ کَتَبَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌الْعَبَّاسِ الْمَعْرُوفِیُّ إِلَی الرِّضَا (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی مَا الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسُولِ وَ النَّبِیِ وَ الْإِمَامِ قَالَ فَکَتَبَ أَوْ قَالَ الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسُولِ وَ النَّبِیِّ وَ الْإِمَامِ أَنَّ الرَّسُولَ الَّذِی یُنْزَلُ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ فَیَرَاهُ وَ یَسْمَعُ کَلَامَهُ وَ یُنْزَلُ عَلَیْهِ الْوَحْیُ وَ رُبَّمَا رَأَی فِی مَنَامِهِ نَحْوَ رُؤْیَا إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ النَّبِیُّ رُبَّمَا سَمِعَ الْکَلَامَ وَ رُبَّمَا رَأَی الشَّخْصَ وَ لَمْ یَسْمَعْ وَ الْإِمَامُ هُوَ الَّذِی یَسْمَعُ الْکَلَامَ وَ لَا یَرَی الشَّخْصَ.
امام رضا ( اسماعیل‌بن‌مرّار گوید: حسن‌بن‌عبّاس معروفی نامه‌ای به امام رضا (نوشت: «فدایت شوم فرق بین رسول و نبی و امام چیست»؟ امام (نوشت یا فرمود: «فرق بین این سه آن است که رسول کسی است که جبرئیل (بر وی نازل می شود و درحالی‌که وحی بر وی نازل می شود فرشته‌ی خدا را دیده و صدایش را می شنود. البتّه این دیدار می تواند در خواب اتّفاق بیفتد؛ مانند رؤیای ابراهیم (نبی ممکن است فرشته را دیده و صدایش را بشنود و نیز احتمال دارد که گاهی نیز ندیده و نشنود. امّا امام کسی است که سخن فرشته وحی را می شنود امّا او را نمی بیند».
الصّادق (علیه السلام)- عِلْمُ النُّبُوَّهًِْ یُدْرَجُ فِی جَوَارِحِ الْإِمَامِ.
امام صادق ( علم نبوّت در جوارح امام (داخل میشود.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا الْوُقُوفُ عَلَیْنَا فِی الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ فَأَمَّا النُّبُوَّهًُْ فَلَا.
امام صادق ( در مورد حلال و حرام به در خانه‌ی ما بیایید [و ملجأ احکام الهی ما هستیم]. امّا مقام نبوّت نه، ما پیامبر نیستیم.