آیه ۴۶ - سوره مریم

آیه قالَ أَ راغِبٌ أَنْتَ عَنْ آلِهَتي يا إِبْراهيمُ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَ اهْجُرْني مَلِيًّا [46]

گفت: «اى ابراهيم! آيا تو از معبودهاى من روى گردانى؟! اگر [از اين كار] دست برندارى، تو را سنگسار مى‌كنم. و براى مدّتى طولانى از من دور شو»!

۱
(مریم/ ۴۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ اعْلَمُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ إِنَّمَا هَلَکَتْ هَذِهِ الْأُمَّهًُْ وَ ارْتَدَّتْ عَلَی أَعْقَابِهَا بَعْدَ نَبِیِّهَا (صلی الله علیه و آله) بِرُکُوبِهَا طَرِیقَ مَنْ خَلَا مِنَ الْأُمَمِ الْمَاضِیَهًِْ وَ الْقُرُونِ السَّالِفَهًِْ الَّذِینَ آثَرُوا عِبَادَهًَْ الْأَوْثَانِ عَلَی طَاعَهًِْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ عزّوجلّ وَ تَقْدِیمِهِمْ مَنْ یَجْهَلُ عَلَی مَنْ یَعْلَمُ فَعَقَّبَهَا اللَّهُ تَعَالَی بِقَوْلِهِ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ وَ قَالَ فِی الَّذِینَ اسْتَوْلَوْا عَلَی تُرَاثِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِغَیْرِ حَقٍّ مِنْ بَعْدِ وَفَاتِهِ أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدی فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ فَلَوْ جَازَ لِلْأُمَّهًِْ الِایتِمَامُ بِمَنْ لَا یَعْلَمُ أَوْ بِمَنْ یَجْهَلُ لَمْ یَقُلْ إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) لِأَبِیهِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا یَسْمَعُ وَ لا یُبْصِرُ وَ لا یُغْنِی عَنْکَ شَیْئاً فَالنَّاسُ أَتْبَاعُ مَنِ اتَّبَعُوهُ مِنْ أَئِمَّهًِْ الْحَقِّ وَ أَئِمَّهًِْ الْبَاطِلِ.

امام علی ( بدانید خداوند شما را رحمت کند، که این امّت بعد از پیامبر خود هلاک شدند و به عقب برگشتند، آن‌ها از امّت‌های گذشته که عبادت بت‌ها را بر عبادت خداوند اختیار کردند پیروی کردند و دنبال آن‌ها را گرفتند. آن‌ها نادانان را بر دانایان مقدّم داشتند درصورتی که خداوند می‌فرماید: آیا مساوی هستند کسانی که می‌دانند و کسانی که نمی‌دانند، فقط صاحبان عقل و خرد این مطالب را درک می‌کنند. (زمر/۹) خداوند درباره‌ی کسانی که بعد از وفات رسول خدا (بر میراث آن جناب مسلّط شدند، فرمود: آیا کسی که هدایت به سوی حق می‌کند برای پیروی شایسته‌تر است، یا آن کس که خود هدایت نمی‌شود مگر هدایتش کنند؟ شما را چه می‌شود، چگونه داوری می‌کنید؟!» (یونس/۳۵). اگر جایز بود جاهلان بر ملّت حکومت کنند ابراهیم (به پدرش نمی‌گفت: «چرا کسی را که گوش ندارد و جایی را مشاهده نمی‌کند و کاری از وی برنمی‌آید عبادت می‌کنی، مردم پیرو کسانی هستند که از امامان حق اطاعت می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۷۰
بحار الأنوار، ج۶۶، ص۸۰/ بحار الأنوار، ج۹۰، ص۵۵
۲
(مریم/ ۴۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّل‌بْنِ‌عُمَر عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمات مَا هَذِهِ الْکَلِمَاتُ قَالَ هِیَ الْکَلِمَاتُ الَّتِی تَلَقَّاهَا آدَمُ (علیه السلام) مِنْ رَبِّه ... ثُمَّ الْعُزْلَهًُْ عَنْ أَهْلِ الْبَیْتِ وَ الْعَشِیرَهًِْ مُضَمَّنٌ مَعْنَاهُ فِی قَوْلِهِ وَ أَعْتَزِلُکُمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ الْآیَهًَْ وَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ بَیَانُ ذَلِک فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ یا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ ما لا یَسْمَعُ وَ لا یُبْصِرُ وَ لا یُغْنِی عَنْکَ شَیْئاً یا أَبَتِ إِنِّی قَدْ جاءَنِی مِنَ الْعِلْمِ ما لَمْ یَأْتِکَ فَاتَّبِعْنِی أَهْدِکَ صِراطاً سَوِیًّا یا أَبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّیْطانَ إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلرَّحْمنِ عَصِیًّا یا أَبَتِ إِنِّی أَخافُ أَنْ یَمَسَّکَ عَذابٌ مِنَ الرَّحْمنِ فَتَکُونَ لِلشَّیْطانِ وَلِیًّا وَ دَفَعَ السَّیِّئَهًَْ بِالْحَسَنَهًِْ وَ ذَلِکَ لَمَّا قَالَ لَهُ أَبُوهُ أَ راغِبٌ أَنْتَ عَنْ آلِهَتِی یا إِبْراهِیمُ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ لَأَرْجُمَنَّکَ وَ اهْجُرْنِی مَلِیًّا فَقَالَ فِی جَوَابِ أَبِیهِ سَأَسْتَغْفِرُ لَکَ رَبِّی إِنَّهُ کانَ بِی حَفِیًّا وَ التَّوَکُّلُ بَیَانُ ذَلِکَ فِی قَوْلِهِ الَّذِی خَلَقَنِی فَهُوَ یَهْدِینِ وَ الَّذِی هُوَ یُطْعِمُنِی وَ یَسْقِینِ وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِینِ وَ الَّذِی یُمِیتُنِی ثُمَّ یُحْیِینِ وَ الَّذِی أَطْمَعُ أَنْ یَغْفِرَ لِی خَطِیئَتِی یَوْمَ الدِّینِ ثُمَّ الْحُکْمُ وَ الِانْتِمَاءُ إِلَی الصَّالِحِینَ فِی قَوْلِهِ رَبِّ هَبْ لِی حُکْماً وَ أَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ یَعْنِی بِالصَّالِحِینَ الَّذِینَ لَا یَحْکُمُونَ إِلَّا بِحُکْمِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ لَا یَحْکُمُونَ بِالْآرَاءِ وَ الْمَقَایِیسِ حَتَّی یَشْهَدَ لَهُ مَنْ یَکُونُ بَعْدَهُ مِنَ الْحُجَجِ بِالصِّدْقِ بَیَانُ ذَلِکَ فِی قَوْلِهِ وَ اجْعَلْ لِی لِسانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ أَرَادَ بِهِ هَذِهِ الْأُمَّهًَْ الْفَاضِلَهًَْ فَأَجَابَهُ اللَّهُ وَ جَعَلَ لَهُ وَ لِغَیْرِهِ مِنْ أَنْبِیَائِهِ لِسانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ وَ هُوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ وَ جَعَلْنا لَهُمْ لِسانَ صِدْقٍ عَلِیًّا.

امام صادق ( مفضَّل گوید: از امام صادق (در مورد: إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمات پرسیدم: «این کلمات چه چیزی هستند»؟ فرمود: «منظور، کلماتی است که آدم (آن را از پروردگار آموخت ... مفهوم کناره‌گیری از اهل‌بیت و خاندان در این آیه قرار دارد: وَ أَعْتَزِلُکُمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلاَّ أَکُونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیًّا و در مورد امر معروف و نهی از منکر، در این آیات توضیح داده شده است: یَا أَبَتِ إِنِّی قَدْ جَاءنِی مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ یَأْتِکَ فَاتَّبِعْنِی أَهْدِکَ صِرَاطًا سَوِیًّا* یَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّیْطَانَ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلرَّحْمَنِ عَصِیًّا* یَا أَبَتِ إِنِّی أَخَافُ أَن یَمَسَّکَ عَذَابٌ مِّنَ الرَّحْمَن فَتَکُونَ لِلشَّیْطَانِ وَلِیًّا؛ و همچنین از این آیات می‌توان مقابله خوبی در برابر بدی را برداشت کرد و این در جایی است که پدر ابراهیم (به او می‌گوید: «أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ آلِهَتِی یَا إِبْراهِیمُ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّکَ وَاهْجُرْنِی مَلِیًّا؛ و ابراهیم (در جواب پدرش می‌گوید: «قَالَ سَلَامٌ عَلَیْکَ سَأَسْتَغْفِرُ لَکَ رَبِّی إِنَّهُ کَانَ بِی حَفِیًّا؛ همچنین می‌توان براساس آیه: پروردگارا! به من علم و دانش ببخش، و مرا به صالحان ملحق کن!. (شعراء/۸۳). [که مرتبط با این آیه‌ها است] حکم و انتساب به صالحان را از این آیه دریافت کرد و منظور از صالحان کسانی هستند که تنها براساس حکم خداوند، حکومت و داوری می‌کنند و براساس نظریّات و قیاس‌های خود حکم نمی‌کنند تا اینکه حجّت‌هایی که بعد از او می‌آیند، برای ایشان به‌راستی شهادت دهند و بیان این مطلب در آیه: و برای من در میان امّت‌های آینده، زبان صدق [و ذکر خیری] قرار ده!. (شعراء/۸۴). آمده است، و منظور از آن حضرت، این امّت فاضل (مسلمانان) بوده است، و خداوند درخواستش را اجابت نمود و برای او و دیگر پیامبران آوازه‌ای نیکو در میان آیندگان قرار داد، و آن علیّ‌بن‌ابی‌طالب (است که بیانگر آن، این آیه می‌باشد: برای آن‌ها نام نیک و مقام برجسته‌ای [در میان همه‌ی امّت‌ها] قرار دادیم!. (مریم/۵۰).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۷۰
الخصال، ج۱، ص ۳۰۷ / البرهان
بیشتر