آیه ۲۴ - سوره یوسف

امام رضا (علیه السلام)- اباصلت‌هروی گوید: هنگامی‌که مأمون، دانشمندان مسلمان و دیگر دانشمندان ادیان یهودی و مسیحی و مجوس و صائبی‌ها (ستاره‌پرستان) و دانشمندان سایر مذاهبی که حرفی برای گفتن داشتند را جمع کرد تا با امام رضا (علیه السلام) مناظره کنند، هرکدام که موضوعی را مطرح می‌کردند. امام (علیه السلام)، او را با دلیل و برهان قانع می‌کرد و سر جایش می‌نشاند؛ گویی سنگ در دهانش می‌نهاد. در این میان، علیّ‌بن‌محمّدبن‌جهم برخاست و از امام پرسید: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا به عصمت پیامبران (اعتقاد داری»؟ فرمود: «بلی». پس گفت: «نظر شما درباره‌ی این کلام خداوند متعال درباره حضرت یوسف (علیه السلام) چیست؟: وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأی بُرْهانَ رَبِّهِ کَذلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا المُخْلَصینَ». امام رضا (علیه السلام) فرمود: «وای بر تو ای علی! [علیّ‌بن‌محمّدبن‌جهم مراد است] از خدا بترس! و گناهان زشت را به پیامبران الهی (نسبت نده و کتاب خدا را براساس نظر خودت تفسیر نکن ... و امّا گفتار خداوند درباره‌ی یوسف (علیه السلام) که فرمود: وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها به این معناست که زلیخا قصد گناه نمود و یوسف (علیه السلام) قصد داشت اگر زلیخا او را مجبور به گناه نماید وی را به قتل برساند، به خاطر بزرگی گناهی که او از یوسف (علیه السلام) می‌خواست».

امام علی (علیه السلام)- در کتاب احتجاج در حدیثی طولانی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده که ایشان، طیّ گفتگویی با یک نفر مُلحد و بی‌دین به اشکالات او پاسخ می‌دهند؛ درجایی از این گفتگو، شخص ملحد می‌گوید: «خداوند [در آیات گوناگون] خطاها و لغزش‌های پیامبران خود را آشکارا بیان نموده است [مثلاً] در مورد یوسف می‌گوید: وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأی بُرْهانَ رَبِّهِ». حضرت در جواب فرمود: «امّا خطاها و لغزش‌های پیامبران (که خداوند در قرآن بیان فرموده، خود بهترین دلیل و برهان بر حکمت خیره‌کننده‌ی خداوند عزّوجلّ، و قدرت غالب و عزّت آشکار اوست، چراکه او به خوبی می‌دانست حجّت‌های آشکار پیامبران (در قلب و جان امّت‌های ایشان بسیار بزرگ می‌نماید و به‌همین‌خاطر برخی، آنان را به خدایی پرستش خواهند کرد، مانند آنچه مسیحیان نسبت به عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) مرتکب شدند، بدین‌جهت این اشارات را دلیل بر تخلّف و عقب‌ماندن پیامبران از کمال مخصوص خداوند عزّوجلّ قرار داده است [تا مورد پرستش قرار نگیرند]».

امام صادق (علیه السلام)- وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأی بُرْهانَ رَبِّهِ؛ [زلیخا] به یوسف (علیه السلام) گفت: «همان جایی که هستی، بمان». یوسف (علیه السلام) گفت: «چرا»؟ گفت: «می‌خواهم روی بت را بپوشانم تا ما را نبیند». یوسف (علیه السلام) خدا را در همین حین به یاد آورد و یقین پیدا کرد که خداوند متعال او را می‌بیند، پس از چنگ او گریخت».

امام باقر (علیه السلام)- تفسیر عیاشی از بعضی از شیعیان از امام باقر (علیه السلام) روایت است که حضرت از من پرسید: «مردم درباره‌ی آیه‌ی لَوْلا أَن رَّأَی بُرْهَانَ رَبِّهِ چه می‌گویند»؟ عرض کردم: «می‌گویند: یوسف (علیه السلام)، یعقوب (علیه السلام) را دید که انگشتش را می‌گزید». امام فرمود: «خیر، چنان‌که ایشان می‌گویند، نیست». عرض کردم: «پس یوسف (علیه السلام) چه چیزی را دید»؟ فرمود: «زمانی‌که آن زن خواست با یوسف (علیه السلام) درآویزد و یوسف (علیه السلام) نیز بر آن شد، آن زن به‌سوی بتی که در خانه نگه می‌داشت، رفت و لباسی را روی آن انداخت». یوسف (علیه السلام) به او گفت: «چرا چنین کردی»؟ زن گفت: «لباسی را بر روی آن انداختم، شرم دارم از اینکه ما را ببیند». یوسف (علیه السلام) گفت: «تو از این بتی که نه می‌بیند و نه می‌شنود، شرم می‌کنی، پس چگونه من از پروردگارم شرم نکنم»؟!

امام صادق (علیه السلام)- کَذَلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاء؛ یعنی مانع شدیم که در زنا وارد شود.

امام رضا (علیه السلام)- پس خداوند، یوسف (علیه السلام) را از قتل و ارتکاب فحشا رهانید. خداوند در این مورد فرمود: کَذَلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاء که مقصود از واژه‌ی السُّوءَ قتل است و منظور از الْفَحْشَاء زنا است.