آیه وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدى [79]
فرعون قوم خود را گمراه ساخت؛ و هرگز هدایت نکرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الضَّلَالَهًُْ عَلَی وُجُوهٍ فَمِنْهُ مَحْمُودٌ وَ مِنْهُ مَذْمُومٌ وَ مِنْهُ مَا لَیْسَ بِمَحْمُودٍ وَ لَا مَذْمُومٍ وَ مِنْهُ ضَلَالُ النِّسْیَانِ فَأَمَّا الْمَذْمُومُ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِیُّ. وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدی وَ مِثْلُ ذَلِکَ کَثِیرٌ.
امام علی ( گمراهی چند وجه دارد که بعضی از آن‌ها مطلوب و بعضی مذموم و بعضی هم نه مطلوب و نه مذمومند که گمراهی بر اثر فراموشی از دسته‌ی سوّم است. و امّا گمراهی مذموم همان است که خدای متعال در قرآن می‌فرماید وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِیُّ یا وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ماهدی و مانند آن بسیار است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ جَبْرَئِیلَ قَالَ لِرَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) لَوْ رَأَیْتَنِی وَ فِرْعَوْنَ یَدْعُو بِکَلِمَهًِْ الْإِخْلَاصِ آمَنْتُ أَنَّهُ لَا إِلهَ إِلَّا الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ أَنَا دَفَنْتُهُ فِی الْمَاءِ وَ الطِّینِ لِشِدَّهًِْ غَضَبِی عَلَیْهِ مَخَافَهًَْ أَنْ یَتُوبَ فَیَتُوبَ اللَّهُ عَلَیْهِ. قَالَ لَهُ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا کَانَ شِدَّهًُْ غَضَبِکَ عَلَیْهِ یَا جَبْرَائِیلُ؟ قَالَ: لِقَوْلِهِ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَی وَ هِیَ الْکَلِمَهًُْ الْآخِرَهًُْ مِنْهُ وَ إِنَّمَا قَالَ حِینَ انْتَهَی إِلَی الْبَحْرِ وَ کَلِمَهًُْ مَا عَلِمْتُ لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرِی فَکَانَ بَیْنَ الْأُولَی وَ الْآخِرَهًِْ أَرْبَعِینَ سَنَهًًْ وَ إِنَّمَا قَالَ ذَلِکَ لِقَوْمِهِ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلی حِینَ انْتَهَی إِلَی الْبَحْرِ فَرَآهُ قَدْ یَبِسَ فِیهِ الطَّرِیقُ فَقَالَ لِقَوْمِهِ: تَرَوْنَ الْبَحْرَ قَدْ یَبِسَ مِنْ فَرْقِی فَصَدَّقُوهُ لَمَّا رَأَوْا ذَلِکَ فَذَلِکَ قَوْلُهُ وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ مَا هَدَی.
پیامبر ( ابن‌عبّاس (گوید: جبرئیل به رسول خدا (عرض کرد: «ای کاش مرا می‌دیدی در لحظه‌ای که فرعون شهادت به یگانگی خداوند می‌داد و گفت: «ایمان آوردم که هیچ معبودی، جز کسی که بنی‌اسرائیل به او ایمان آورده‌اند، وجود ندارد و من از مسلمین هستم!. (یونس/۹۰)». من از شدّت غضب او را در آب و گل دفن کردم تا مبادا توبه کند و خدا توبه او را بپذیرد». رسول خدا (فرمود: «ای جبرئیل شدّت غضب تو بر فرعون برای چه بود»؟ پاسخ داد: «چون گفت: من پروردگار برتر شما هستم!. (نازعات/۲۴). این آخرین کلام او بود و زمانی آن را گفت که به دریا رسید. دلیل دیگر غضب من این بود که گفت: «من خدایی جز خودم برای شما سراغ ندارم!. (قصص/۳۸)». بین اوّلین کلام و آخرین کلامش چهل‌سال طول کشید. این کلام: من پروردگار برتر شما هستم!. (نازعات/۲۴) را زمانی به قومش گفت که به دریا رسید و دید که مسیر دریا خشک است. به قومش گفت: «ببینید دریا به‌خاطر شکافی که من ایجاد کردم خشک شده است و آن‌ها وقتی مسیر دریا را خشک دیدند او را تصدیق کردند و این فرموده خدای متعال در قرآن است: وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدی».