آیه ۳۰ - سوره انبیاء

آیه أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‌ءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُونَ [30]

آيا كافران نديدند كه آسمان‌‌ها‌‌ و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آن‌ها‌‌ را از يكديگر جدا ساختيم و هرچيز زنده‌اى را از آب آفريديم؟ آيا ايمان نمى‌آورند؟!

آیا کافران ندیدند که آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند، و ما آن‌ها را از یکدیگر جدا ساختیم

۱ -۱
(انبیاء/ ۳۰)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَطِیَّهًَْ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) مِنْ أَهْلِ الشَّامِ مِنْ عُلَمَائِهِمْ فَقَالَ یَا أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) جِئْتُ أَسْأَلُکَ عَنْ قَوْلُهُ عَزَّ ذِکْرُهُ السَّماءُ بَناها رَفَعَ سَمْکَها فَسَوَّاها وَ أَغْطَشَ لَیْلَها وَ أَخْرَجَ ضُحاها قَالَ وَ لَا شَمْسٌ وَ لَا قَمَرٌ وَ لَا نُجُومٌ وَ لَا سَحَابٌ ثُمَّ طَوَاهَا فَوَضَعَهَا فَوْقَ الْأَرْضِ ثُمَّ نَسَبَ الْخَلِیقَتَیْنِ فَرَفَعَ السَّمَاءَ قَبْلَ الْأَرْضِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ ذِکْرُهُ وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها یَقُولُ بَسَطَهَا فَقَالَ لَهُ الشَّامِیُّ یَا أَبَاجَعْفَرٍ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما فَقَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) فَلَعَلَّکَ تَزْعُمُ أَنَّهُمَا کَانَتَا رَتْقاً مُلْتَزِقَتَیْنِ مُلْتَصِقَتَیْنِ فَفُتِقَتْ إِحْدَاهُمَا مِنَ الْأُخْرَی فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) اسْتَغْفِرْ رَبَّکَ فَإِنَّ قَوْلَ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ کانَتا رَتْقاً یَقُولُ کَانَتِ السَّمَاءُ رَتْقاً لَا تُنْزِلُ الْمَطَرَ وَ کَانَتِ الْأَرْضُ رَتْقاً لَا تُنْبِتُ الْحَبَّ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْخَلْقَ وَ بَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ فَتَقَ السَّمَاءَ بِالْمَطَرِ وَ الْأَرْضَ بِنَبَاتِ الْحَب.

امام باقر ( محمّدبن‌عطیّه گوید: شخصی از علمای شام نزد امام باقر (آمد و گفت: «ای اباجعفر (! آمدم از تو مسأله‌ای بپرسم که در تفسیر و یافتن پاسخ آن درمانده شدم ... این است فرموده‌ی او: آسمانی که [او] آن را برپا کرده است * سقفش را برافراشت و آن را [به‌اندازه‌ی معیّن] درست کرد * و شبش را تیره و روزش را آشکار گردانید. (نازعات/۲۹۲۷) نه خورشیدی بود و نه ماه، و نه اختران و نه ابر، سپس آن را در هم نوردید و بالای زمین نهاد، سپس دو آفریده را به هم مربوط ساخت، و آسمان را پیش از زمین برافراشت، و این است فرموده‌ی او: و پس از آن زمین را با غلتانیدن گسترد. (نازعات/۳۰). یعنی آن را گستراند. مرد شامی گفت: «ای اباجعفر (! این کلام خدای عزّوجلّ: أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا یعنی چه»؟ امام باقر (به او فرمود: «شاید گمان می‌کنی که آن‌دو به هم چسبیده و متّصل بودند، و سپس از هم جدا شدند»؟ او گفت: «آری». امام باقر (فرمود: «از پروردگارت طلب استغفار کن، چرا که عبارت؛ کَانَتَا رَتْقًا، بدین معناست که آسمان شکافی نداشت و نمی‌توانست باران بباراند و زمین نیز شکافی نداشت تا دانه‌ای برویاند و هنگامی‌که خداوند این عالم را خلق کرد و در آن چهارپایان متفاوت پراکند. (بقره/۱۶۴). آسمان را با باران و زمین را نیز با گیاهان شکافت». سپس آن شامی به ایشان گفت: «گواهی می‌دهم که تو از فرزندان پیامبران (هستی و علم تو به‌مانند علم ایشان است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۹۸
الکافی، ج۸، ص۹۴/ بحارا لأنوار، ج۵۴، ص۹۶/ البرهان، بتفاوت لفظی/ نورالثقلین، فیه: «جاءرجل الی ابی جعفر ... یقول بسطها» محذوف
۱ -۲
(انبیاء/ ۳۰)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الرَّبِیعِ قَالَ: کنت مَعَ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) دخل علیه نَافِعٌ مَوْلَی عُمَرَ‌بْنِ‌الْخَطَّاب فَقَال قَدْ جِئْتُ أَسْأَلُکَ عَن قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمَّا أَهْبَطَ آدَمَ إِلَی الْأَرْضِ وَ کَانَتِ السَّمَاوَاتُ رَتْقاً لَا تَمْطُرُ شَیْئاً وَ کَانَتِ الْأَرْضُ رَتْقاً لَا تُنْبِتُ شَیْئاً فَلَمَّا أَنْ تَابَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ عَلَی آدَمَ أَمَرَ السَّمَاءَ فَتَقَطَّرَتْ بِالْغَمَامِ ثُمَّ أَمَرَهَا فَأَرْخَتْ عَزَالِیَهَا ثُمَّ أَمَرَ الْأَرْضَ فَأَنْبَتَتِ الْأَشْجَارَ وَ أَثْمَرَتِ الثِّمَارَ وَ تَفَهَّقَتْ بِالْأَنْهَارِ فَکَانَ ذَلِکَ رَتْقَهَا وَ هَذَا فَتْقَهَا.

امام باقر ( ابوربیع گوید: با امام صادق (بودم که نافع، غلام عمر خطّاب نزدش آمد و گفت: به من گزارش بده از کلام خدای عزّوجلّ: أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما». امام (فرمود: «به‌راستی که خداوند تبارک‌وتعالی چون آدم (را به زمین فرود آورد، آسمان‌ها بسته بود و هیچ نمی‌باریدند و زمین بسته بود و گیاهی نمی‌رویید و چون خدای عزّوجلّ توبه‌ی آدم (را پذیرفت آسمان را فرمود تا از قطره‌های باران فرو بارید و به او دستور داد تا دم مشک خود را گشود و سرازیر کرد سپس به زمین امر کرد تا درخت‌ها را رویانید و میوه‌ها برآورد و جوی‌های آب برخروشانید و این بود بستن آن‌ها و این بود گشودن آن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۰
الکافی، ج۸، ص۱۲۰/ بحارا لأنوار، ج۵۴، ص۱۴/ المناقب، ج۴، ص۱۹۷/ نورالثقلین، فیه: و «تفیهت» بدل «تفهّقت»/ البرهان
۱ -۳
(انبیاء/ ۳۰)

الباقر (علیه السلام)- رُوِیَ أَنَّ عَمْرَوبْنَ‌عُبَیْدٍ الْبَصْرِیَّ وَفَدَ عَلَی مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (علیه السلام) لِامْتِحَانِهِ بِالسُّؤَالِ عَنْهُ فَقَال لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ تَعَالَی أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما مَا هَذَا الرَّتْقُ وَ الْفَتْقُ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) کَانَتِ السَّمَاءُ رَتْقاً لَا تُنْزِلُ الْقَطْرَ وَ کَانَتِ الْأَرْضُ رَتْقاً لَا تُخْرِجُ النَّبَاتَ فَفَتَقَ اللَّهُ السَّمَاءَ بِالْقَطْرِ وَ فَتَقَ الْأَرْضَ بِالنَّبَاتِ فَانْطَلَقَ عَمْرٌو وَ لَمْ یَجِدِ اعْتِرَاضاً وَ مَضَی ثُمَّ عَادَ إِلَیْه.

امام باقر ( دانشمندان روایت کنند که عمروبن‌عبید بر امام باقر (وارد شد و می‌خواست او را با پرسش‌های خود آزمایش کند، پس به آن جناب عرض کرد: «فدایت شوم، معنی آیه: أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا، چیست؟ و منظور از فتق و رتق (شکافتن آسمان و زمین) چه می‌باشد»؟ امام باقر (به او فرمود: «آسمان بسته بود و هیچ شکافی نداشت و زمین نیز هیچ منفذی نداشت و گیاهی از خود بیرون نمی‌داد». عَمْرو ساکت ماند و هیچ سخنی نداشت تا بگوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۰
بحارا لأنوار، ج۴، ص۶۷/ بحارا لأنوار، ج۴۶، ص۳۵۴/ الاحتجاج، ج۲، ص۳۲۶/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۴
(انبیاء/ ۳۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: خَرَجَ هِشَامُ‌بْنُ‌عَبْدِ الْمَلِکِ حَاجّاً وَ مَعَهُ الْأَبْرَشُ الْکَلْبِیُّ فَلَقِیَا أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ... فَلَقِیَ الْأَبْرَشُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فَقَال: یَا أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما فَمَا کَانَ رَتْقُهُمَا وَ مَا کَانَ فَتْقُهُمَا فَقَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَا أَبْرَشُ هُوَ کَمَا وَصَفَ نَفْسَهُ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ وَ الْمَاءُ عَلَی الْهَوَاءِ وَ الْهَوَاءُ لَا یُحَدُّ وَ لَمْ یَکُنْ یَوْمَئِذٍ خَلْقٌ غَیْرُهُمَا وَ الْمَاءُ یَوْمَئِذٍ عَذْبٌ فُرَاتٌ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ الْأَرْضَ أَمَرَ الرِّیَاحَ فَضَرَبَتِ الْمَاءَ حَتَّی صَارَ مَوْجاً ثُمَّ أَزْبَدَ فَصَارَ زَبَداً وَاحِداً فَجَمَعَهُ فِی مَوْضِعِ الْبَیْتِ ثُمَّ جَعَلَهُ جَبَلًا مِنْ زَبَدٍ ثُمَّ دَحَی الْأَرْضَ مِنْ تَحْتِهِ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهًَْ مُبارَکاً ثُمَّ مَکَثَ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَا شَاءَ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاءَ أَمَرَ الرِّیَاحَ فَضَرَبَتِ الْبُحُورَ حَتَّی أَزْبَدَتْهَا فَخَرَجَ مِنْ ذَلِکَ الْمَوْجُ وَ الزَّبَدُ مِنْ وَسَطِهِ دُخَانٌ سَاطِعٌ مِنْ غَیْرِ نَارٍ فَخَلَقَ مِنْهُ السَّمَاءَ فَجَعَلَ فِیهَا الْبُرُوجَ وَ النُّجُومَ وَ مَنَازِلَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ أَجْرَاهَا فِی الْفَلَکِ وَ کَانَتِ السَّمَاءُ خَضْرَاءَ عَلَی لَوْنِ الْمَاءِ الْعَذْبِ الْأَخْضَرِ وَ کَانَتِ الْأَرْضُ خَضْرَاءَ عَلَی لَوْنِ الْمَاءِ وَ کَانَتَا مَرْتُوقَتَیْنِ لَیْسَ لَهُمَا أَبْوَابٌ وَ لَمْ یَکُنْ لِلْأَرْضِ أَبْوَابٌ وَ هُوَ النَّبْتُ وَ لَمْ تُمْطِرِ السَّمَاءُ عَلَیْهَا فَتُنْبِتَ فَفَتَقَ السَّمَاءَ بِالْمَطَرِ وَ فَتَقَ الْأَرْضَ بِالنَّبَاتِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما.

امام صادق ( ابوبکر حضرمی گوید: ... ابرش امام صادق (را ملاقات کرد و عرض کرد: ای اباعبدالله (! مرا در مورد آیه: أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا آگاه کن و بگو: شکاف زمین و آسمان چگونه و با چه چیزی بوده است؟ امام صادق (فرمود: «ای ابرش! خداوند همان‌طور که خود وصف کرده است، عرش بر روی آب است و آب نیز بر روی هواست و هوا نیز نامحدود است، و در آن روز غیر از این‌ها چیز دیگری خلق نشده بود، و آب در آن روز شیرین و گوارا بود، هنگامی‌که خداوند اراده کرد که زمین را بیافریند، به بادها دستور داد که به شدّت به آب بوزند تا اینکه تبدیل به امواج گردد، و سپس کف کند و فرونشیند و تبدیل به یک کف واحد شود، و خداوند آن کف را در مکان کنونی کعبه جمع نمود و کوهی از کف ساخت، و بعد زمین را از زیر آن گستراند، و به همین خاطر در قرآن می‌گوید: درحقیقت نخستین خانه‌ای که برای [عبادت] مردم نهاده شده، همان است که در مکّه است. (آل عمران/۹۶). سپس خداوند تبارک‌وتعالی به‌اندازه‌ای که خود اراده نموده بود، [از کار] دست کشید و هنگامی‌که خواست که آسمان‌ها را بیافریند، به بادها دستور داد تا به دریاها بوزند تا اینکه آن را مملوّ از کف کنند و در اثر این‌کار، از دریا موج و کفی خارج گردید که از وسط آن دودی بدون آتش بیرون می‌آمد و از آن دود، آسمان را خلق کرد و در آن برج‌ها و ستارگان و جایگاه خورشید و ماه را مشخّص نمود و آن‌ها را در آسمان به حرکت درآورد. آسمان، سبز بود و رنگی همچون آب سبز داشت و زمین نیز خاکستری و به رنگ آب گوارا بود و هیچ‌کدام از آن‌دو هیچ منفذی نداشتند و زمین هیچ شکافی برای رویاندن نداشت و آسمان نیز بر آن نمی‌بارید که بروید. سپس خداوند عزّوجلّ آسمان را با باران، و زمین را با گیاه رویاند، و آیه: أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۰
بحارا لأنوار، ج۵۴، ص۷۲/ القمی، ج۲، ص۶۹/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۵
(انبیاء/ ۳۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال ... وَ کَانَتَا{السَّمَاءُ وَ الْأَرْض} مَرْتُوقَتَیْنِ لَیْسَ لَهَا أَبْوَابٌ وَ لَمْ یَکُنْ لِلْأَرْضِ أَبْوَابٌ وَ هِیَ النَّبْتُ وَ لَمْ تَمْطُرِ السَّمَاءُ عَلَیْهَا فَتُنْبِتَ فَفَتَقَ السَّمَاءَ بِالْمَطَرِ وَ فَتَقَ الْأَرْضَ بِالنَّبَات.

امام صادق ( در حدیثی از امام صادق ([آمده است که] درحال سخن از آسمان و زمین می‌فرماید: «آن‌دو به‌هم پیوسته بودند و درهایی برای آن‌دو نبود و زمین درهایی که همان گیاهان است نداشت و آسمان بر آن نباریده بود تا [چیزی] برویاند. سپس آسمان را با باران و زمین را با گیاهان شکافت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۲
القمی، ج۲، ص۶۹
۱ -۶
(انبیاء/ ۳۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- و فَتَقَ بَعْدَ الِارْتِتَاقِ صَوَامِتَ أَبْوَابِهَا.

امام علی ( پس، درهای بسته‌ی آن را گشود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۲
نهج البلاغه، ص۱۲۸ / نورالثقلین
۱ -۷
(انبیاء/ ۳۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ عِکْرِمَهًَْ قَالَ: سُئِلَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) عَنِ اللَّیْلِ کَانَ قَبْلُ أَمِ النَّهَارُ قَالَ اللَّیْلُ ثُمَّ قَرَأَ أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما فَهَلْ تَعْلَمُونَ کَانَ بَیْنَهُمَا إِلَّا ظُلْمَهًٌْ.

ابن‌عبّاس ( عکرمه گوید: از ابن‌عبّاس (پرسیده شد: «شب، قبل بوده یا روز»؟ گفت: «شب. و این آیه: أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما را خواند. آیا می‌دانید که میان آن‌ها جز تاریکی بود»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۲
بحارا لأنوار، ج۵۴، ص۲۰۸

و هرچیز زنده‌ای را از آب آفریدیم؟ آیا ایمان نمی آورند

۲ -۱
(انبیاء/ ۳۰)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ قَدْ جَعَلَ الْمَاءَ مِفْتَاحَ قُرْبَتِهِ وَ مُنَاجَاتِهِ وَ دَلِیلًا إِلَی بِسَاطِ خِدْمَتِهِ فَکَمَا أَنَّ رَحْمَتَهُ تُطَهِّرُ ذُنُوبَ الْعِبَادِ کَذَلِکَ النَّجَاسَاتُ الظَّاهِرَهًُْ یُطَهِّرُهَا الْمَاءُ لَا غَیْرُ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُوراً وَ قَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ وَ کَمَا أَحْیَا بِهِ کُلَّ شَیْءٍ مِنْ نَعِیمِ الدُّنْیَا کَذَلِکَ بِرَحْمَتِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ حَیَاهًَْ الْقَلْبِ بِالطَّاعَاتِ.

امام صادق ( خداوند آب را کلید تقرّب و مناجاتش و راهنمایی به‌سوی گستره‌ی خدمتش قرار داد و همان‌طور که رحمتش گناه بندگانش را پاک می‌سازد، همین‌طور نجاست‌های ظاهری را فقط آب پاک می‌کند نه غیر آن. خدای عزّوجلّ فرمود: او کسی است که بادها را بشارت‌گرانی پیش از رحمتش فرستاد، و از آسمان آبی پاک‌کننده نازل کردیم. (فرقان/۴۸). و [همچنین خدای] عزّوجلّ فرمود: وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ و همان‌طوری که به‌وسیله‌ی آن همه‌ی نعمت‌های دنیا را زنده کرد، همین‌طور به رحمت و فضلش، زندگانی قلب را به طاعت‌ها قرار داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۲
بحارا لأنوار، ج۷۷، ص۳۳۹/ مصباح الشریعهًْ، ص۱۲۸/ مستدرک الوسایل، ج۱، ص۳۵۳/ نورالثقلین، فیه: «ان الله قدجعل الماء ... ماء طهورا» محذوف
۲ -۲
(انبیاء/ ۳۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عُلْوَانَ قَالَ: سُئِلَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ طَعْمِ الْمَاءِ قَالَ سَلْ تَفَقُّهاً وَ لَا تَسْأَلْ تَعَنُّتاً طَعْمُ الْمَاءِ طَعْمُ الْحَیَاهًِْ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ.

امام صادق ( از امام صادق (در مورد طعم آب سؤال شد و ایشان فرمود: «از سَر علم آموزی بپرس و نه از سر لجبازی و به قصد خطا گرفتن از بقیّه. طعم آب، همان طعم زندگی است، خداوند سبحان می‌فرماید: وَجَعَلْنَا مِنَ المَاء کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَفَلَا یُؤْمِنُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
بحارا لأنوار، ج۶۳، ص۴۴۷/ بحارا لأنوار، ج۶۳، ص۴۵۲/ قرب الإسناد، ص۵۵ و البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۵/ نورالثقلین
۲ -۳
(انبیاء/ ۳۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فُتْیَا الْجَاحِظِ وَ تَفْسِیرِ الثَّعْلَبِیِ: سَأَلَهُ (علیه السلام) رَأْسُ الْجَالُوتِ بَعْدَ مَا سَأَلَ أَبَابَکْرٍ فَلَمْ یَعْرِفْ مَا أَصْلُ الْأَشْیَاءِ فَقَالَ (علیه السلام) هُوَ الْمَاءُ لِقَوْلِهِ تَعَالَی وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ.

امام علی ( رأس جالوت بعد از آنکه از ابابکر پرسید ولی ندانست که اصل اشیاء از چیست، از امام علی (پرسید؛ پس در جواب فرمود: «آن آب است و دلیل آن سخن خدای تعالی: وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
بحارا لأنوار، ج۲۲۳۴۰/ المناقب، ج۲، ص۳۵۸
۲ -۴
(انبیاء/ ۳۰)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ وَ جَعَلْنَا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ قَالَ: نَسَبَ کُلَّ شَیْءٍ إِلَی الْمَاءِ وَ لَمْ یَجْعَلْ لِلْمَاءِ نَسَباً إِلَی غَیْرِهِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ؛ نسبت هرچیزی به آب است و برای آب نسبتی به غیر آن قرار نداد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
القمی، ج۲، ص۷۰
۲ -۵
(انبیاء/ ۳۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ.

پیامبر ( هر چیزی از آب خلق شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
بحارا لأنوار، ج۵۴، ص۲۰۸
۲ -۶
(انبیاء/ ۳۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا اشْتَکَی أَحَدُکُمْ وَجَعَ الْفَخِذَیْنِ فَلْیَجْلِسْ فِی تَوْرٍ کَبِیرٍ أَوْ طَشْتٍ فِی الْمَاءِ الْمُسَخَّنِ وَ لْیَضَعْ یَدَهُ عَلَیْهِ وَ لْیَقْرَأْ أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ.

امام علی ( اگر یکی از شما از درد ران‌ها شکایت دارد، در ظرف بزرگی پر از آب گرمی بنشیند و دستش را بر آن بگذارد و [این آیه را] بخواند: أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
بحارا لأنوار، ج۹۲، ص۶۹/ نورالثقلین
۲ -۷
(انبیاء/ ۳۰)

العسکری (علیه السلام)- عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) قَالَ: حَضَرْتُهُ یَوْماً وَ قَدْ شَکَا إِلَیْهِ بَعْضُ إِخْوَانِنَا فَقَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ أَهْلِی یُصِیبُهُمْ کَثِیراً هَذَا الْوَجَعُ الْمَلْعُونُ قَالَ وَ مَا هُوَ قَالَ وَجَعُ الرَّأْسِ قَالَ خُذْ قَدَحاً مِنْ مَاءٍ وَ اقْرَأْ عَلَیْهِ أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ ثُم اشْرَبْهُ فَإِنَّهُ لَا یَضُرُّهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.

امام عسکری ( اسحاق‌بن‌ابراهیم گوید: روزی به محضر امام عسکری (رسیدم و یکی از برادران ما به او شکایت کرد و گفت: «ای فرزند رسول خدا (! خانواده‌ی من زیاد گرفتار این درد لعنتی می‌شوند». فرمود: «آن [درد] چیست»؟ گفت: «سر درد است». فرمود: «کاسه‌ای از آب بگیر و [این آیه را] بر آن بخوان: أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ. سپس به او بنوشان که ان‌شاءالله تعالی [دیگر] به او آسیب نمی‌رساند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
نورالثقلین

ولایت

۱
(انبیاء/ ۳۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أَنْتَ الَّذِی تَزْعُمُ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَّهُ یُوحَی إِلَیْکَ کَمَا أُوحِیَ إِلَی مُوسَی‌بْنِ‌عِمْرَان ... فَأَخْبِرْنِی عَنْ فَضْلِکَ عَلَی النَّبِیِّینَ وَ فَضْلِ عَشِیرَتِکَ عَلَی النَّاسِ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَمَّا فَضْلِی عَلَی النَّبِیِّینَ فَمَا مِنْ نَبِیٍ (صلی الله علیه و آله) إِلَّا دَعَا عَلَی قَوْمِهِ وَ أَنَا اخْتَرْتُ دَعْوَتِی شَفَاعَهًًْ لِأُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ أَمَّا فَضْلُ عَشِیرَتِی وَ أَهْلُ بَیْتِی وَ ذُرِّیَّتِی کَفَضْلِ الْمَاءِ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ بِالْمَاءِ یَبْقَی کُلٌّ وَ یَحْیَا کَمَا قَالَ رَبِّی تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ وَ مَحَبَّهًُْ أَهْلِ بَیْتِی وَ عَشِیرَتِی وَ ذُرِّیَّتِی یَسْتَکْمِلُ الدِّین قَالَ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).

پیامبر ( از امام صادق (روای است: یهودی‌ای نزد پیامبر (آمد و گفت: ... و یکی از سؤالهای او این بود: «از فضیلت خویش بر پیامبران (و فضیلت خاندانت بر مردم برایمان بازگو کن». سپس آن حضرت (فرمود: «امّا فضیلت من بر پیامبران (این است که تمامی پیامبران (برای قوم خود فرستاده شده‌اند، امّا رسالت من به تأخیر افتاد تا در روز قیامت شفاعت امّتم را کنم. امّا فضیلت عشیره و اهل بیتم و خاندانم به‌مانند فضیلت آب بر تمامی اشیاء است و با آب است که هر چیزی زنده و باقی می‌ماند، همان‌طور که خداوند تبارک‌وتعالی می‌فرماید: وَ جَعَلْنَا مِنَ المَاء کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَفَلَا یُؤْمِنُونَ، و با دوست‌داشتن (ولایت) اهل بیت و عشیره و خاندانم (دین کامل می‌شود». یهودی گفت: «راست گفتی ای محمّد (».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۴۰۴
الاختصاص، ص۳۷/ البرهان
بیشتر