آیه وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمينَ [87]
و ذالنّون [يونس] را [به يادآور] درآن‌هنگام كه خشمگين [از ميان قوم خود] رفت و چنين مى‌پنداشت كه ما بر او تنگ نخواهيم گرفت، [امّا موقعى كه در كام نهنگ فرو رفت]، در آن ظلمت‌ها [ى متراكم] صدا زد: «[خداوندا] جز تو معبودى نيست، منزّهى تو! من از ستمكاران بودم».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌عُبَیْدَهًَْ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ وَجَدْنَا فِی بَعْضِ کُتُبِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّ جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) حَدَّثَه أَنَّ یُونُسَ‌بْنَ‌مَتَّی (علیه السلام) بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَی قَوْمِهِ وَ هُوَ ابْنُ ثَلَاثِینَ سَنَهًًْ وَ کَانَ رَجُلًا یَعْتَرِیهِ الْحِدَّهًُْ وَ کَانَ قَلِیلَ الصَّبْرِ عَلَی قَوْمِهِ وَ الْمُدَارَاهًِْ لَهُمْ عَاجِزاً عَمَّا حُمِّلَ مِنْ ثِقَلِ حَمْلِ أَوْقَارِ النُّبُوَّهًِْ وَ أَعْلَامِهَا وَ أَنَّهُ یُفْسَخُ تَحْتَهَا کَمَا یُفْسَخُ الْجَذَعُ تَحْتَ حِمْلِهِ وَ أَنَّهُ أَقَامَ فِیهِمْ یَدْعُوهُمْ إِلَی الْإِیمَانِ بِاللَّهِ وَ التَّصْدِیقِ بِهِ وَ اتِّبَاعِهِ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ سَنَهًًْ فَلَمْ یُؤْمِنْ بِهِ وَ لَمْ یَتَّبِعْهُ مِنْ قَوْمِهِ إِلَّا رَجُلَانِ اسْمُ أَحَدِهِمَا رُوبِیلُ وَ اسْمُ الْآخَرِ تَنُوخَا وَ کَانَ رُوبِیلُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ الْعِلْمِ وَ النُّبُوَّهًِْ وَ الْحِکْمَهًِْ وَ کَانَ قَدِیمَ الصُّحْبَهًِْ لِیُونُسَ‌بْنِ‌مَتَّی (علیه السلام) مِنْ قَبْلِ أَنْ یَبْعَثَهُ اللَّهُ بِالنُّبُوَّهًِْ وَ کَانَ تَنُوخَا رَجُلًا مُسْتَضْعَفاً عَابِداً زَاهِداً مُنْهَمِکاً فِی الْعِبَادَهًِْ وَ لَیْسَ لَه‌عِلْمٌ وَ لَا حُکْمٌ وَ کَانَ رُوبِیلُ صَاحِبَ غَنَمٍ یَرْعَاهَا وَ یَتَقَوَّتُ مِنْهَا وَ کَانَ تَنُوخَا رَجُلًا حَطَّاباً یَحْتَطِبُ عَلَی رَأْسِهِ وَ یَأْکُلُ مِنْ کَسْبِهِ وَ کَانَ لِرُوبِیلَ مَنْزِلَهًٌْ مِنْ یُونُسَ غَیْرُ مَنْزِلَهًِْ تَنُوخَا لَعِلْمِ رُوبِیلَ وَ حِکْمَتِهِ وَ قَدِیمِ صُحْبَتِهِ فَلَمَّا رَأَی یُونُسُ (علیه السلام) أَنَّ قَوْمَهُ لَا یُجِیبُونَهُ وَ لَا یُؤْمِنُونَ بِهِ ضَجِرَ وَ عَرَفَ مِنْ نَفْسِهِ قِلَّهًَْ الصَّبْرِ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَی رَبِّهِ وَ کَانَ فِیمَا شَکَا أَنْ قَالَ یَا رَبِّ إِنَّکَ بَعَثْتَنِی إِلَی قَوْمِی وَ لِی ثَلَاثُونَ سَنَهًًْ فَلَبِثْتُ فِیهِمْ أَدْعُوهُمْ إِلَی الْإِیمَانِ بِکَ وَ التَّصْدِیقِ بِرِسَالَاتِی وَ أُخَوِّفُهُمْ عَذَابَکَ وَ نَقِمَتَکَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ سَنَهًًْ فَکَذَّبُونِی وَ لَمْ یُؤْمِنُوا بِی وَ جَحَدُوا نُبُوَّتِی وَ اسْتَخَفُّوا بِرِسَالَاتِی وَ قَدْ تَوَاعَدُونِی وَ خِفْتُ أَنْ یَقْتُلُونِی فَأَنْزِلْ عَلَیْهِمْ عَذَابَکَ فَإِنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یُؤْمِنُونَ قَالَ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَی یُونُسَ أَنَّ فِیهِمُ الْحَمْلَ وَ الْجَنِینَ وَ الطِّفْلَ وَ الشَّیْخَ الْکَبِیرَ وَ الْمَرْأَهًَْ الضَّعِیفَهًَْ وَ الْمُسْتَضْعَفَ الْمَهِینَ وَ أَنَا الْحَکَمُ الْعَدْلُ سَبَقَتْ رَحْمَتِی غَضَبِی لَا أُعَذِّبُ الصِّغَارَ بِذُنُوبِ الْکِبَارِ مِنْ قَوْمِکَ وَ هُمْ یَا یُونُسُ (علیه السلام) عِبَادِی وَ خَلْقِی وَ بَرِیَّتِی فِی بِلَادِی وَ فِی عَیْلَتِی أُحِبُّ أَنْ أَتَأَنَّاهُمْ وَ أَرْفُقَ بِهِمْ وَ أَنْتَظِرُ تَوْبَتَهُمْ وَ إِنَّمَا بَعَثْتُکَ إِلَی قَوْمِکَ لِتَکُونَ حیطاً عَلَیْهِمْ تَعْطَفَ عَلَیْهِمْ بِالرَّحِمِ الْمَاسَّهًِْ مِنْهُمْ وَ تَأَنَّاهُمْ بِرَأْفَهًِْ النُّبُوَّهًِْ وَ تَصْبِرَ مَعَهُمْ بِأَحْلَامِ الرِّسَالَهًِْ وَ تَکُونَ لَهُمْ کَهَیْئَهًِْ الطَّبِیبِ الْمُدَاوِی الْعَالِمِ بِمُدَاوَاهًِْ الدَّاءِ فَخَرَقْتَ بِهِمْ وَ لَمْ تَسْتَعْمِلْ قُلُوبَهُمْ بِالرِّفْقِ وَ لَمْ تَسُسْهُمْ بِسِیَاسَهًِْ الْمُرْسَلِینَ (ثُمَّ سَأَلْتَنِی عَنْ سُوءِ نَظَرِکَ الْعَذَابَ لَهُمْ عِنْدَ قِلَّهًَْ الصَّبْرِ مِنْکَ وَ عَبْدِی نُوحٌ کَانَ أَصْبَرَ مِنْکَ عَلَی قَوْمِهِ وَ أَحْسَنَ صُحْبَهًًْ وَ أَشَدَّ تَأَنِّیاً فِی الصَّبْرِ عِنْدِی وَ أَبْلَغَ فِی الْعُذْرِ فَغَضِبْتُ لَهُ حِینَ غَضِبَ لِی وَ أَجَبْتُهُ حِینَ دَعَانِی فَقَالَ یُونُسُ (علیه السلام) یَا رَبِّ إِنَّمَا غَضِبْتُ عَلَیْهِمْ فِیکَ وَ إِنَّمَا دَعَوْتُ عَلَیْهِمْ حِینَ عَصَوْکَ فَوَ عِزَّتِکَ لَا أَتَعَطَّفُ عَلَیْهِمْ بِرَأْفَهًٍْ أَبَداً وَ لَا أَنْظُرُ إِلَیْهِمْ بِنَصِیحَهًِْ شَفِیقٍ بَعْدَ کُفْرِهِمْ وَ تَکْذِیبِهِمْ إِیَّایَ وَ جَحْدِهِمْ بِنُبُوَّتِی فَأَنْزِلْ عَلَیْهِمْ عَذَابَکَ فَإِنَّهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ أَبَداً فَقَالَ اللَّهُ یَا یُونُسُ (علیه السلام) إِنَّهُمْ مِائَهًُْ أَلْفٍ أَوْ یَزِیدُونَ مِنْ خَلْقِی یَعْمُرُونَ بِلَادِی وَ یَلِدُونَ عِبَادِی وَ مَحَبَّتِی أَنْ أَتَأَنَّاهُمْ لِلَّذِی سَبَقَ مِنْ عِلْمِی فِیهِمْ وَ فِیکَ وَ تَقْدِیرِی وَ تَدْبِیرِی غَیْرُ عِلْمِکَ وَ تَقْدِیرِکَ وَ أَنْتَ الْمُرْسَلُ وَ أَنَا الرَّبُّ الْحَکِیمُ وَ عِلْمِی فِیهِمْ یَا یُونُسُ (علیه السلام) بَاطِنٌ فِی الْغَیْبِ عِنْدِی لَا تَعْلَمُ مَا مُنْتَهَاهُ وَ عِلْمُکَ فِیهِمْ ظَاهِرٌ لَا بَاطِنَ لَهُ یَا یُونُسُ (علیه السلام) قَدْ أَجَبْتُکَ إِلَی مَا سَأَلْتَ مِنْ إِنْزَالِ الْعَذَابِ عَلَیْهِمْ وَ مَا ذَلِکَ یَا یُونُسُ (علیه السلام) بِأَوْفَرَ لِحَظِّکَ عِنْدِی وَ لَا أَجْمَلَ لِشَأْنِکَ وَ سَیَأْتِیهِمْ عَذَابٌ فِی شَوَّالٍ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَسَطَ الشَّهْرِ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَأَعْلِمْهُمْ ذَلِکَ قَالَ فَسُرَّ بِذَلِکَ یُونُسُ وَ لَمْ یَسُؤْهُ وَ لَمْ یَدْرِ مَا عَاقِبَتُهُ فَانْطَلَقَ یُونُسُ (علیه السلام) إِلَی تَنُوخَا الْعَابِدِ فَأَخْبَرَهُ بِمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ مِنْ نُزُولِ الْعَذَابِ عَلَی قَوْمِهِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ قَالَ لَهُ انْطَلِقْ حَتَّی أُعْلِمَهُمْ بِمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَیَّ مِنْ نُزُولِ الْعَذَابِ فَقَالَ تَنُوخَا فَدَعْهُمْ فِی غَمْرَتِهِمْ وَ مَعْصِیَتِهِمْ حَتَّی یُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ فَقَالَ لَهُ یُونُسُ (علیه السلام) بَلْ نَلْقَی رُوبِیلَ فَنُشَاوِرُهُ فَإِنَّهُ رَجُلٌ عَالِمٌ حَکِیمٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ النُّبُوَّهًِْ فَانْطَلَقَا إِلَی رُوبِیلَ فَأَخْبَرَهُ یُونُسُ (علیه السلام) بِمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ مِنْ نُزُولِ الْعَذَابِ عَلَی قَوْمِهِ فِی شَوَّالٍ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فِی وَسَطِ الشَّهْرِ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَالَ لَهُ مَا تَرَی انْطَلِقْ بِنَا حَتَّی أُعْلِمَهُمْ ذَلِکَ فَقَالَ لَهُ رُوبِیلُ ارْجِعْ إِلَی رَبِّکَ رَجْعَهًَْ نَبِیٍّ حَکِیمٍ وَ رَسُولٍ کَرِیمٍ وَ سَلْهُ أَنْ یَصْرِفَ عَنْهُمُ الْعَذَابَ فَإِنَّهُ غَنِیٌّ عَنْ عَذَابِهِمْ وَ هُوَ یُحِبُّ الرِّفْقَ بِعِبَادِهِ وَ مَا ذَلِکَ بِأَضَرَّ لَکَ عِنْدَهُ وَ لَا أَسْوَأَ لِمَنْزِلَتِکَ لَدَیْهِ وَ لَعَلَّ قَوْمَکَ بَعْدَ مَا سَمِعْتَ وَ رَأَیْتَ مِنْ کُفْرِهِمْ وَ جُحُودِهِمْ یُؤْمِنُونَ یَوْماً فَصَابِرْهُمْ وَ تَأَنَّهُمْ فَقَالَ لَهُ تَنُوخَا وَیْحَکَ یَا رُوبِیلُ مَا أَشَرْتَ عَلَی یُونُسَ (علیه السلام) وَ أَمَرْتَهُ بَعْدَ کُفْرِهِمْ بِاللَّهِ وَ جَحْدِهِمْ لِنَبِیِّهِ (علیه السلام) وَ تَکْذِیبِهِمْ إِیَّاهُ وَ إِخْرَاجِهِمْ إِیَّاهُ مِنْ مَسَاکِنِهِ وَ مَا هَمُّوا بِهِ مِنْ رَجْمِهِ فَقَالَ رُوبِیلُ لِتَنُوخَا اسْکُتْ فَإِنَّکَ رَجُلٌ عَابِدٌ لَا عِلْمَ لَکَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی یُونُسَ (علیه السلام) فَقَالَ أَ رَأَیْتَ یَا یُونُسُ (علیه السلام) إِذَا أَنْزَلَ اللَّهُ الْعَذَابَ عَلَی قَوْمِکَ أَنْزَلَهُ فَیُهْلِکُهُمْ جَمِیعاً أَوْ یُهْلِکُ بَعْضاً وَ یَبْقَی بَعْضٌ فَقَالَ لَهُ یُونُسُ (علیه السلام) بَلْ یُهْلِکُهُمْ جَمِیعاً وَ کَذَلِکَ سَأَلْتُهُ مَا دَخَلَتْنِی لَهُمْ رَحْمَهًُْ تَعَطُّفٍ فَأُرَاجِعَ اللَّهَ فِیهِمْ وَ أَسْأَلَهُ أَنْ یَصْرِفَ عَنْهُمْ فَقَالَ لَهُ رُوبِیلُ أَ تَدْرِی یَا یُونُسُ (علیه السلام) لَعَلَّ اللَّهَ إِذَا أَنْزَلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَابَ فَأَحَسُّوا بِهِ أَنْ یَتُوبُوا إِلَیْهِ وَ یَسْتَغْفِرُوا فَیَرْحَمَهُمْ فَإِنَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ وَ یَکْشِفَ عَنْهُمُ الْعَذَابَ مِنْ بَعْدِ مَا أَخْبَرْتَهُمْ عَنِ اللَّهِ أَنَّهُ یُنْزِلُ عَلَیْهِمُ الْعَذَابَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فَتَکُونَ بِذَلِکَ عِنْدَهُمْ کَذَّاباً فَقَالَ لَهُ تَنُوخَا وَیْحَکَ یَا رُوبِیلُ لَقَدْ قُلْتَ عَظِیماً یُخْبِرُکَ النَّبِیُّ الْمُرْسَلُ (علیه السلام) أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَیْهِ أَنَّ الْعَذَابَ یَنْزِلُ عَلَیْهِمْ فَتَرُدُّ قَوْلَ اللَّهِ وَ تَشُکُّ فِیهِ وَ فِی قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُکَ فَقَالَ رُوبِیلُ لِتَنُوخَا لَقَدْ فَشِلَ رَأْیُکَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی یُونُسَ (علیه السلام) فَقَالَ إِذَا نَزَلَ الْوَحْیُ وَ الْأَمْرُ مِنَ اللَّهِ فِیهِمْ عَلَی مَا أَنْزَلَ عَلَیْکَ فِیهِمْ مِنْ إِنْزَالِ الْعَذَابِ عَلَیْهِمْ وَ قَوْلُهُ الْحَقُّ أَ رَأَیْتَ إِذَا کَانَ ذَلِکَ فَهَلَکَ قَوْمُکَ کُلُّهُمْ وَ خَرِبَتْ قَرْیَتُهُمْ أَ لَیْسَ یَمْحُو اللَّهُ اسْمَکَ مِنَ النُّبُوَّهًِْ وَ تَبْطُلُ رِسَالَتُکَ وَ تَکُونُ کَبَعْضِ ضُعَفَاءِ النَّاسِ وَ یَهْلِکُ عَلَی یَدَیْکَ مِائَهًُْ أَلْفٍ مِنَ النَّاسِ فَأَبَی یُونُسُ (علیه السلام) أَنْ یَقْبَلَ وَصِیَّتَهُ فَانْطَلَقَ وَ مَعَهُ تَنُوخَا مِنَ الْقَرْیَهًِْ وَ تَنَحَّیَا عَنْهُمْ غَیْرَ بَعِیدٍ وَ رَجَعَ یُونُسُ إِلَی قَوْمِهِ فَأَخْبَرَهُمْ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَیْهِ أَنَّهُ یُنْزِلُ الْعَذَابَ عَلَیْکُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فِی شَوَّالٍ فِی وَسَطِ الشَّهْرِ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَرَدُّوا عَلَیْهِ قَوْلَهُ فَکَذَّبُوهُ وَ أَخْرَجُوهُ مِنْ قَرْیَتِهِمْ إِخْرَاجاً عَنِیفاً فَخَرَجَ یُونُسُ (علیه السلام) وَ مَعَهُ تَنُوخَا مِنَ الْقَرْیَهًِْ وَ تَنَحَّیَا عَنْهُمْ غَیْرَ بَعِیدٍ وَ أَقَامَا یَنْتَظِرَانِ الْعَذَابَ وَ أَقَامَ رُوبِیلُ مَعَ قَوْمِهِ فِی قَرْیَتِهِمْ حَتَّی إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِمْ شَوَّالٌ صَرَخَ رُوبِیلُ بِأَعْلَی صَوْتِهِ فِی رَأْسِ الْجَبَلِ إِلَی الْقَوْمِ أَنَا رُوبِیلُ شَفِیقٌ عَلَیْکُمْ رَحِیمٌ بِکُمْ هَذَا شَوَّالٌ قَدْ دَخَلَ عَلَیْکُمْ وَ قَدْ أَخْبَرَکُمْ یُونُسُ (علیه السلام) نَبِیُّکُمْ وَ رَسُولُ رَبِّکُمْ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَیْهِ أَنَّ الْعَذَابَ یَنْزِلُ عَلَیْکُمْ فِی شَوَّالٍ فِی وَسَطِ الشَّهْرِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ لَنْ یُخْلِفَ اللهُ وَعْدَهُ رُسُلَهُ فَانْظُرُوا مَا أَنْتُمْ صَانِعُونَ فَأَفْزَعَهُمْ کَلَامُهُ وَ وَقَعَ فِی قُلُوبِهِمْ تَحْقِیقُ نُزُولِ الْعَذَابِ فَأَجْفَلُوا نَحْوَ رُوبِیلَ وَ قَالُوا لَهُ مَا ذَا أَنْتَ تُشِیرُ بِهِ عَلَیْنَا یَا رُوبِیلُ فَإِنَّکَ رَجُلٌ عَالِمٌ حَکِیمٌ لَمْ نَزَلْ نَعْرِفُکَ بِالرِّقَّهًِْ عَلَیْنَا وَ الرَّحْمَهًِْ لَنَا وَ قَدْ بَلَغَنَا مَا أَشَرْتَ بِهِ عَلَی یُونُسَ (علیه السلام) فِینَا فَمُرْنَا بِأَمْرِکَ وَ أَشِرْ عَلَیْنَا بِرَأْیِکَ فَقَالَ لَهُمْ رُوبِیلُ فَإِنِّی أَرَی لَکُمْ وَ أُشِیرُ عَلَیْکُمْ أَنْ تَنْظُرُوا وَ تَعْمَدُوا إِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فِی وَسَطِ الشَّهْرِ أَنْ تَعْدِلُوا (تَعْزِلُوا) الْأَطْفَالَ عَنِ الْأُمَّهَاتِ فِی أَسْفَلِ الْجَبَلِ فِی طَرِیقِ الْأَوْدِیَهًِْ وَ تَقِفُوا النِّسَاءَ فِی سَفْحِ الْجَبَلِ یَکُونُ هَذَا کُلُّهُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِذَا رَأَیْتُمْ رِیحاً صَفْرَاءَ أَقْبَلَتْ مِنَ الْمَشْرِقِ فَعِجُّوا الْکَبِیرُ مِنْکُمْ وَ الصَّغِیرُ بِالصُّرَاخِ وَ الْبُکَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ وَ التَّوْبَهًِْ إِلَیْهِ وَ الِاسْتِغْفَارِ لَهُ وَ ارْفَعُوا رُءُوسَکُمْ إِلَی السَّمَاءِ وَ قُولُوا رَبَّنَا ظَلَمْنَا وَ کَذَّبْنَا نَبِیَّکَ (علیه السلام) وَ تُبْنَا إِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ إِنْ لَم تَغْفِرْ لَنَا وَ تَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ الْمُعَذَّبِینَ فَاقْبَلْ تَوْبَتَنَا وَ ارْحَمْنَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ثُمَّ لَا تَمَلُّوا مِنَ الْبُکَاءِ وَ الصُّرَاخِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ وَ التَّوْبَهًِْ إِلَیْهِ حَتَّی تَتَوَارَی الشَّمْسُ بِالْحِجَابِ أَوْ یَکْشِفَ اللَّهُ عَنْکُمُ الْعَذَابَ قَبْلَ ذَلِکَ فَأَجْمَعَ رَأْیُ الْقَوْمِ جَمِیعاً عَلَی أَنْ یَفْعَلُوا مَا أَشَارَ بِهِ عَلَیْهِمْ رُوبِیلُ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ الَّذِی تَوَقَّعُوا الْعَذَابَ تَنَحَّی رُوبِیلُ مِنَ الْقَرْیَهًِْ حَیْثُ یَسْمَعُ صُرَاخَهُمْ وَ یَرَی الْعَذَابَ إِذَا نَزَلَ فَلَمَّا طَلَعَ الْفَجْرُ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فَعَلَ قَوْمُ یُونُسَ (علیه السلام) مَا أَمَرَهُمْ رُوبِیلُ بِهِ فَلَمَّا بَزَغَتِ الشَّمْسُ أَقْبَلَتْ رِیحٌ صَفْرَاءُ مُظْلِمَهًٌْ مُسْرِعَهًٌْ لَهَا صَرِیرٌ وَ حَفِیفٌ وَ هَدِیرٌ فَلَمَّا رَأَوْهَا عَجُّوا جَمِیعاً بِالصُّرَاخِ وَ الْبُکَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ وَ تَابُوا إِلَیْهِ وَ اسْتَغْفَرُوهُ وَ صَرَخَتِ الْأَطْفَالُ بِأَصْوَاتِهَا تَطْلُبُ أُمَّهَاتِهَا وَ عَجَّتْ سِخَالُ الْبَهَائِمِ تَطْلُبُ اللَّبَنَ وَ عَجَّتِ الْأَنْعَامُ تَطْلُبُ الرَّعْیَ فَلَمْ یَزَالُوا بِذَلِکَ وَ یُونُسُ وَ تَنُوخَا یَسْمَعَانِ صَیْحَتَهُمْ وَ صُرَاخَهُمْ وَ یَدْعُوَانِ اللَّهَ عَلَیْهِمْ بِتَغْلِیظِ الْعَذَابِ عَلَیْهِمْ وَ رُوبِیلُ فِی مَوْضِعِهِ یَسْمَعُ صُرَاخَهُمْ وَ عَجِیجَهُمْ وَ یَرَی مَا نَزَلَ وَ هُوَ یَدْعُو اللَّهَ بِکَشْفِ الْعَذَابِ عَنْهُمْ فَلَمَّا أَنْ زَالَتِ الشَّمْسُ وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ سَکَنَ غَضَبُ الرَّبِّ تَعَالَی وَ رَحِمَهُمُ الرَّحْمَنُ فَاسْتَجَابَ دُعَاءَهُمْ وَ قَبِلَ تَوْبَتَهُمْ وَ أَقَالَهُمْ عَثْرَتَهُمْ وَ أَوْحَی إِلَی إِسْرَافِیلَ أَنِ اهْبِطْ إِلَی قَوْمِ یُونُسَ فَإِنَّهُمْ قَدْ عَجُّوا إِلَیَّ بِالْبُکَاءِ وَ التَّضَرُّعِ وَ تَابُوا إِلَیَّ وَ اسْتَغْفَرُوا لِی فَرَحِمْتُهُمْ وَ تُبْتُ عَلَیْهِمْ وَ أَنَا اللَّهُ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ أَسْرَعُ إِلَی قَبُولِ تَوْبَهًِْ عَبْدِیَ التَّائِبِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ قَدْ کَانَ عَبْدِی یُونُسُ (علیه السلام) وَ رَسُولِی سَأَلَنِی نُزُولَ الْعَذَابِ عَلَی قَوْمِهِ وَ قَدْ أَنْزَلْتُهُ عَلَیْهِمْ وَ أَنَا اللَّهُ أَحَقُّ مَنْ وَفَی بِعَهْدِهِ وَ قَدْ أَنْزَلْتُهُ عَلَیْهِمْ وَ لَمْ یَکُنِ اشْتَرَطَ یُونُسُ (علیه السلام) حِینَ سَأَلَنِی أَنْ أُنْزِلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَابَ أَنْ أُهْلِکَهُمْ فَاهْبِطْ إِلَیْهِمْ فَاصْرِفْ عَنْهُمْ مَا قَدْ نَزَلَ بِهِمْ مِنْ عَذَابِی فَقَالَ إِسْرَافِیلُ یَا رَبِّ إِنَّ عَذَابَکَ قَدْ بَلَغَ أَکْتَافَهُمْ وَ کَادَ أَنْ یُهْلِکَهُمْ وَ مَا أَرَاهُ إِلَّا وَ قَدْ نَزَلَ بِسَاحَتِهِمْ فَکَیْفَ أَنْزِلُ أَصْرِفُهُ فَقَالَ اللَّهُ کَلَّا إِنِّی قَدْ أَمَرْتُ مَلَائِکَتِی أَنْ یَصْرِفُوهُ وَ لَا یُنْزِلُوهُ عَلَیْهِمْ حَتَّی یَأْتِیَهُمْ أَمْرِی فِیهِمْ وَ عَزِیمَتِیَ فَاهْبِطْ یَا إِسْرَافِیلُ عَلَیْهِمْ وَ اصْرِفْهُ عَنْهُمْ وَ اصْرِفْ بِهِ إِلَی الْجِبَالِ بِنَاحِیَهًِْ مَفَاوِضِ الْعُیُونِ وَ مَجَارِی السُّیُولِ فِی الْجِبَالِ الْعَادِیَهًِْ الْمُسْتَطِیلَهًِْ عَلَی الْجِبَالِ فَأَذِلَّهَا بِهِ وَ لَیِّنْهَا حَتَّی تَصِیرَ مُلَیَّنَهًًْ حَدِیداً جَامِداً فَهَبَطَ إِسْرَافِیلُ عَلَیْهِمْ فَنَشَرَ أَجْنِحَتَهُ فَاسْتَاقَ بِهَا ذَلِکَ الْعَذَابَ حَتَّی ضَرَبَ بِهَا تِلْکَ الْجِبَالَ الَّتِی أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَنْ یَصْرِفَهُ إِلَیْهَا قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ هِیَ الْجِبَالُ الَّتِی بِنَاحِیَهًِْ الْمُوصِلِ الْیَوْمَ فَصَارَتْ حَدِیداً إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَلَمَّا رَأَی قَوْمُ یُونُسَ (علیه السلام) أَنَّ الْعَذَابَ قَدْ صُرِفَ عَنْهُمْ هَبَطُوا إِلَی مَنَازِلِهِمْ عَنْ رُءُوسِ الْجِبَالِ وَ ضَمُّوا إِلَیْهِمْ نِسَاءَهُمْ وَ أَوْلَادَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ وَ حَمِدُوا اللَّهَ عَلَی مَا صَرَفَ عَنْهُمْ وَ أَصْبَحَ یُونُسُ (علیه السلام) وَ تَنُوخَا یَوْمَ الْخَمِیسِ فِی مَوْضِعِهِمَا الَّذِی کَانَا فِیهِ لَا یَشُکَّانِ أَنَّ الْعَذَابَ قَدْ نَزَلَ بِهِمْ وَ أَهْلَکَهُمْ جَمِیعاً لَمَّا خَفِیَتْ أَصْوَاتُهُمْ عِنْدَهُمَا فَأَقْبَلَا نَاحِیَهًَْ الْقَرْیَهًِْ یَوْمَ الْخَمِیسِ مَع‌طُلُوعِ الشَّمْسِ یَنْظُرَانِ إِلَی مَا صَارَ إِلَیْهِ الْقَوْمُ فَلَمَّا دَنَوْا مِنَ الْقَوْمِ وَ اسْتَقْبَلَتْهُمُ الْحَطَّابُونَ وَ الْحُمَاهًُْ وَ الرُّعَاهًُْ بِأَغْنَامِهِمْ وَ نَظَرُوا إِلَی أَهْلِ الْقَرْیَهًِْ مُطْمَئِنِّینَ قَالَ یُونُسُ (علیه السلام) لِتَنُوخَا یَا تَنُوخَا کَذَبَنِیَ الْوَحْیُ وَ کَذَبْتُ وَعْدِیَ لِقَوْمِی وَ لَا عِزَّهًَْ لِی وَ لَا یَرَوْنَ لِی وَجْهاً أَبَداً بَعْدَ مَا کَذَبَنِیَ الْوَحْیُ فَانْطَلَقَ یُونُسُ (علیه السلام) هَارِباً عَلَی وَجْهِهِ مُغَاضِباً لِرَبِّهِ نَاحِیَهًَْ الْبَحْرِ مُسْتَنْکِراً فِرَاراً مِنْ أَنْ یَرَاهُ أَحَدٌ مِنْ قَوْمِهِ فَیَقُولَ لَهُ یَا کَذَّابُ فَلِذَلِکَ قَالَ اللَّهُ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ الْآیَهًَْ وَ رَجَعَ تَنُوخَا إِلَی الْقَرْیَهًِْ فَلَقِیَ رُوبِیلَ فَقَالَ لَهُ یَا تَنُوخَا أَیُّ الرَّأْیَیْنِ کَانَ أَصْوَبَ وَ أَحَقَّ أَنْ یُتَّبَعَ رَأْیِی أَوْ رَأْیُکَ فَقَالَ لَهُ تَنُوخَا بَلْ رَأْیُکَ کَانَ أَصْوَبَ وَ لَقَدْ کُنْتَ أَشَرْتَ بِرَأْیِ الْحُکَمَاءِ الْعُلَمَاءِ فَقَالَ لَهُ تَنُوخَا أَمَا إِنِّی لَمْ أَزَلْ أَرَی أَنِّی أَفْضَلُ مِنْکَ لِزُهْدِی وَ فَضْلِ عِبَادَتِی حَتَّی اسْتَبَانَ فَضْلُکَ لِفَضْلِ عِلْمِکَ وَ مَا أَعْطَاکَ اللَّهُ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَهًِْ مَعَ التَّقْوَی أَفْضَلُ مِنَ الزُّهْدِ وَ الْعِبَادَهًِْ بِلَا عِلْمٍ فَاصْطَحَبَا فَلَمْ یَزَالَا مُقِیمَیْنِ مَعَ قَوْمِهِمَا وَ مَضَی یُونُسُ (علیه السلام) عَلَی وَجْهِهِ مُغَاضِباً لِرَبِّهِ فَکَانَ مِنْ قِصَّتِهِ مَا أَخْبَرَ اللَّهُ بِهِ فِی کِتَابِهِ إِلَی قَوْلِهِ فَآمَنُوا فَمَتَّعْناهُمْ إِلی حِینٍ قَالَ أَبُوعُبَیْدَهًَْ قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) کَمْ کَانَ غَابَ یُونُسُ (علیه السلام) عَنْ قَوْمِهِ حَتَّی رَجَعَ إِلَیْهِمْ بِالنُّبُوَّهًِْ وَ الرِّسَالَهًِْ فَآمَنُوا بِهِ وَ صَدَّقُوهُ قَالَ أَرْبَعَهًَْ أَسَابِیعَ سَبْعاً مِنْهَا فِی ذَهَابِهِ إِلَی الْبَحْرِ وَ سَبْعاً مِنْهَا فِی رُجُوعِهِ إِلَی قَوْمِهِ فَقُلْتُ لَهُ وَ مَا هَذِهِ الْأَسَابِیعُ شُهُورٌ أَوْ أَیَّامٌ أَوْ سَاعَاتٌ فَقَالَ یَا عُبَیْدَهًُْ إِنَّ الْعَذَابَ أَتَاهُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فِی النِّصْفِ مِنْ شَوَّالٍ وَ صُرِفَ عَنْهُمْ مِنْ یَوْمِهِمْ ذَلِکَ فَانْطَلَقَ یُونُسُ (علیه السلام) مُغَاضِباً فَمَضَی یَوْمَ الْخَمِیسِ سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ فِی مَسِیرِهِ إِلَی الْبَحْرِ وَ سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ فِی بَطْنِ الْحُوتِ وَ سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ تَحْتَ الشَّجَرِ بِالْعَرَاءِ وَ سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ فِی رُجُوعِهِ إِلَی قَوْمِهِ فَکَانَ ذَهَابُهُ وَ رُجُوعُهُ مَسِیرَهًَْ ثَمَانٍ وَ عِشْرِینَ یَوْماً ثُمَّ أَتَاهُمْ فَآمَنُوا بِهِ وَ صَدَّقُوهُ وَ اتَّبَعُوهُ فَلِذَلِکَ قَالَ اللَّهُ فَلَوْ لا کانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إِیمانُها إِلَّا قَوْمَ یُونُسَ لَمَّا آمَنُوا کَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ.
پیامبر ( ابوعبیده حذّاء نقل می‌کند: از امام باقر (شنیدم که می فرماید: در یکی از نوشته های امیرمؤمنان (یافتم که فرموده بود: پیامبر خدا (به نقل از جبرئیل برای من روایت فرمود که خداوند یونس‌بن‌متی (را به سوی قومش فرستاد درحالی‌که سی سال سنّ داشت، او مردی بود که دچار سخت‌گیری و خشم شده بود و صبر پیشه کردن در مقابل گناهان قومش و مدارای با آنان در او اندک بود و از به دوش کشیدن سنگینی بار مسؤولیت نبوّت و نشانه‌های آن عاجز و ناتوان بود، و آن‌گونه که تنه درخت زیر بار خم می شود او نیز زیر بار آن مسئولیّت خم شده بود، او سی‌وسه سال در میان قومش باقی ماند درحالی‌که آنان را به سوی ایمان به خداوند و تصدیق [رسالت] خویش و پیروی کردن از خود دعوت می نمود، ولی به جز دو نفر کسی به او ایمان نیاورد و از او پیروی نکرد: اسم یکی از آن دو نفر روبیل و اسم دیگری تنوخا بود، روبیل از خاندان علم و نبوّت و حکمت بود و از قدیم الأیام و پیش از آنکه خداوند یونس را به پیامبری برانگیزد با او هم صحبت و هم نشین بود، و تنوخا مردی مستضعف، عابد و پارسا بود که غرق در عبادت بود ولی هیچ گونه علم و حکمتی نداشت، روبیل هم چنین صاحب گوسفندانی بود که از آن‌ها نگهداری می کرد و رزق و روزی خود را از طریق آن‌ها کسب می کرد، امّا تنوخا مرد چوب فروشی بود که چوب ها را بر سر حمل می کرد و از درآمد فروش آن نان می خورد، ولی منزلت و جایگاه روبیل نزد یونس (به خاطر علم و حکمتش و هم چنین هم صحبتی قدیم با جایگاه تنوخا متفاوت بود؛ آن گاه که یونس (مشاهده کرد قومش دعوت او را اجابت نمی گویند و به او ایمان نمی آورند به ستوه آمد و پی برد که صبرش اندک است، پس از این مسأله به درگاه خداوند شکایت کرد و در خلال شکایت هایش گفت: «پروردگارا، تو مرا به سوی قومم به پیامبری برانگیختی حال آنکه سی‌وسه سال داشتم، پس سی‌وسه سال در میانشان ماندم و آنان را به ایمان آوردن به تو و تصدیق رسالت خویش دعوت می نمودم و از عذاب و خشم تو بر حذر می‌داشتم و می ترساندم ولی آنان مرا تکذیب کردند و به من ایمان نیاوردند، نبوّتم را انکار کردند و رسالتم را خوار و بی ارزش پنداشتند و مرا تهدید کردند و بیم آن دارم که مرا به قتل رسانند، پس عذاب خویش را بر آنان نازل فرما که ایمان نمی آورند». خداوند به او وحی کرد: «ای یونس! در میان قومت نوزاد و طفل بی‌گناه و جنین متولّدشده و مردان و زنان کهنسال و زنان ناتوان و ضعیف وجود دارند و من حاکم عادل هستم که رحمتم بر غضبم سبقت گرفته و کودکان را به گناه بزرگسالان عذاب نمی‌کنم و آن‌ها بندگان من هستند، دوست دارم به آن‌ها مهلت دهم و با ایشان مدارا کنم و منتظر توبه‌ی آن‌ها باشم و من تو را برای این به‌سوی آن‌ها فرستادم که با آن‌ها مهربان باشی و مانند پزشک معالج درد آن‌ها را درمان کنی، امّا تو با آن‌ها مدارا نکردی و اکنون با این بی‌صبری و دید منفی از من تقاضای عذاب می‌کنی؟ درحالی‌که بنده‌ی من نوح (صبر بسیار زیادی داشت و مدّت درازی با قوم خود مدارا نمود و با آن‌ها حسن معاشرت داشت و وقتی پس از سال‌ها دعوت آن‌ها او را اجابت نکردند، غضبناک شد، من هم از غضب او به خشم آمدم و نفرین او را درباره‌ی عذاب قومش اجابت کردم». یونس (گفت: «پروردگارا من به خاطر تو بر آن‌ها غضب کرده‌ام، به‌دلیل اینکه تو را نافرمانی و عصیان می‌کردند، آن‌ها را نفرین کردم و قسم به عزّت تو! هرگز درباره‌ی آن‌ها احساس ترحّم و رأفت نمی‌کنم، پس عذاب خویش را بر آنان نازل کن، چون آن‌ها هرگز ایمان نمیآورند». امّا خدای متعال وحی کرد: «ای یونس (! آن‌ها بیش از صدهزار نفر از مخلوقات من هستند که شهرهای مرا آباد کرده و بندگان و دوستداران مرا به دنیا می‌آورند، پس به علم خود که درباره‌ی تو و آن‌ها سبقت گرفته به آن‌ها مهلت می‌دهم، چون تقدیر من غیر از علم و تقدیر توست. و تو پیامبری، امّا من پروردگار حکیم هستم، امّا حال‌که تو چنین می‌خواهی و در نزد من مرتبه‌ی بلندی داری تو را اجابت می‌کنم، به‌زودی در روز چهارشنبه‌ی نیمه ماه شوّال، بعد از طلوع خورشید عذاب خود را بر آنان نازل می‌کنم، پس این مطلب را به آن‌ها اطّلاع بده». یونس (از شنیدن این امر خوشحال شد و به عاقبت آن نیاندیشید، سپس به نزد تنوخا، عابد قوم رفت و خبر نزول عذاب را به او داد و از او خواست ماجرا را به قوم، خود خبر دهد، امّا تنوخا گفت: «آن‌ها را رها کن تا در گمراهی و سرگردانی و گناه غوطه‌ور باشند تا وقتی‌که عذاب الهی فرا رسد، لیکن یونس (گفت: «بهتر است با روبیل دانشمند ملاقات کرده و مشورت کنیم، چون او مردی حکیم و دانا و از خاندان نبوّت است». پس به نزد روبیل رفتند و یونس (ماجرای نزول عذاب را به او گفت و با او درباره‌ی خبرکردن قوم مشورت کرد، روبیل گفت: «به صورت یک پیامبر حکیم و دانا به نزد پروردگارت بازگرد و از او بخواه عذاب را از قومت برطرف کند، چون او از عذاب خلق بی‌نیاز است و مدارا و رفق با بندگان را بیشتر می‌پسندد و شاید قوم تو پس از این کفر و انکار توبه کرده و متوجّه پروردگار شوند، پس با آن‌ها صبر و مدارا کن و به آن‌ها مهلت بده». امّا تنوخا گفت: «ای روبیل! وای بر تو، بعد از اینکه این قوم کفر و عصیان ورزیدند و پیامبر خدا (را تکذیب کرده و از شهر بیرون نمودند از او طلب رحمت می‌کنی»؟! روبیل به او گفت: «ساکت باش! تو مردی عابد هستی، امّا علم و حکمتی نداری»، سپس رو به جانب یونس (کرد و گفت: «ای یونس (اگر عذاب الهی نازل شود همه‌ی آن‌ها را هلاک می‌کند یا بعضی باقی می‌مانند»؟ یونس (گفت: «همه‌ی ایشان هلاک می‌شوند و از شدّت غضب چنین درخواستی کردم و هیچ احساس ترحّمی نسبت به ایشان نمی‌کنم تا به درگاه الهی مناجات کرده و از او بخواهم عذاب را از آن‌ها برطرف کند». روبیل گفت: «ای یونس (! آیا می‌دانی که خدا ارحم‌الرّاحمین است و شاید بعد از رفتن تو این قوم توبه کنند و از خدا بخواهند عذاب را برطرف کند و اگر خداوند رحیم، توبه‌ی آن‌ها را بپذیرد و عذاب را منصرف سازد تو در نزد مردم دروغگو خواهی شد». تنوخای عابد گفت: «وای بر تو ای روبیل! به‌راستی سخن عظیمی می‌گویی. پیامبر و فرستاده‌ی خدا به تو خبر می‌دهد که خداوند عذاب را بر این قوم خواهد فرستاد، امّا تو در گفتار خدا و در گفتار پیامبرش تردید می‌کنی؟! بدان که با این گفتار همه‌ی اعمال تو نابود و هبط شد». روبیل به تنوخا گفت: «نظر و رأی تو سست و غیرمعقول است»، سپس متوجّه یونس (شد و به او گفت: «بعد از آنکه وحی بر تو نازل شد باز هم اراده‌ی خدا حاکم است و امر نزول عذاب به اراده‌ی او بستگی دارد و کلام خدا حقّ است، ولی آیا می‌دانی که اگر عذاب نازل شود و همه‌ی قومت هلاک شوند و شهرشان ویران گردد، خداوند تعالی نام تو را از میان انبیاء (محو خواهد کرد و رسالتت باطل میشود و مثل بسیاری از مردم ضعیف خواهی بود و به دست تو صدهزار نفر از مردم هلاک می‌شوند»؟ امّا یونس (سفارش و نصایح او را نپذیرفت، آنگاه یونس (به نزد قوم آمد و به قومش خبر نزول عذاب را ابلاغ کرد، امّا آن‌ها سخنان او را نپذیرفتند و او را تکذیب کرده و با خواری از شهر بیرون کردند. سپس یونس (به همراه تنوخا از شهر خارج شد و در مکانی که چندان از شهر فاصله نداشت مسکن گزیدند و منتظر وقوع عذاب شدند. امّا روبیل همراه قوم در شهر باقی ماند، تا وقتی‌که ماه شوّال فرا رسید، آنگاه روبیل با صدای بلند از بالای کوه مردم را فرا خواند و به آن‌ها گفت: «من روبیل، دوستدار و خیرخواه شما هستم، اکنون ماه شوّال فرا رسیده، درحالی‌که پیامبر خدا یونس (وقوع عذاب را در این ماه به شما اعلام کرده و خداوند هرگز وعده‌ی خود را خُلف نخواهد کرد، حال چه خواهید کرد»؟ مردم با شنیدن صدای او وحشت کرده و در قلبشان نزول عذاب محقّق شد و با جزع و فزع به نزد روبیل شتافتند و گفتند: «ای روبیل! به نظر تو که مرد عالم و حکیمی هستی و ما تو را خیرخواه و مشفق نسبت به خود می‌دانیم، چه باید بکنیم؟ ما می‌دانیم که تو درباره‌ی ما به یونس (سفارش کردی، اکنون هم درباره‌ی امر ما نظر خود را اعلام کن تا ما به حکم تو عمل کنیم». روبیل گفت: «من معتقدم منتظر طلوع فجر روز چهارشنبه‌ی وسط ماه باشید و در آن روز قبل از طلوع فجر کودکان را از مادران جدا کنید و آن‌ها را در دامنه‌ی کوه میان بیابان رها نمایید و مادران آن‌ها را در بالای کوه نگه دارید، وقتی دیدید باد زردی از جانب مشرق می‌وزد، همه از بزرگ و کوچک شروع به فریاد و گریه و تضرّع نمایید و به‌سوی خدای یگانه توبه کنید و سر خود را به‌سوی آسمان بلند کنید و بگویید: پروردگارا ما به نفْس خود ستم کردیم و پیامبرمان را تکذیب کردیم و اکنون به‌سوی تو بازمی‌گردیم و از گناهانمان توبه می‌کنیم و اگر تو ما را نیامرزی و به ما رحم نکنی هر آینه از خسارت دیدگان و اهل عذاب خواهیم بود، پس توبه ما را بپذیر و به ما ترحّم کن، ای مهربان‌ترین مهربانان، سپس دست از گریه و تضرّع و فریاد برندارید تا وقتی‌که خورشید با ابری پوشانده شود و خداوند عذاب را از شما برطرف کند». پس قوم با شنیدن این مطالب تصمیم به اجرای آن گرفتند. وقتی روز چهارشنبه‌ی موعود فرا رسید، روبیل از شهر فاصله گرفت، امّا صدای ناله و تضرّع آن‌ها را می‌شنید و در صورت وقوع عذاب آن را مشاهده میکرد. وقتی طلوع فجر نزدیک شد قوم یونس (اعمالی را که روبیل به آن‌ها تعلیم داده بود، انجام دادند، وقتی خورشید طلوع کرد باد زرد و تاریک که صدایی مهیب و ترسناک داشت آشکار شد، همگی با ناله و فریاد دست به تضرّع برداشتند و به درگاه الهی توبه کردند و کودکان با ناله و فریاد مادران خود را طلبیدند و برّه‌های چهارپایان در طلب شیر مادران خود بانگ و فریاد برآوردند و همچنان به این تضرّع ادامه دادند. درآن‌حال یونس (و تنوخای عابد صدای ناله و فریاد آن‌ها را می‌شنیدند، امّا برای شدیدتر شدن عذاب آن‌ها دعا می‌کردند و روبیل عالم نیز صدای ناله و فریاد آن‌ها را می‌شنید و برای برطرف‌شدن عذاب از ایشان دست به دعا برداشته بود، وقتی خورشید به وسط آسمان رسید و درهای آسمان گشوده شد و غضب پروردگار آرام گرفت، خداوند دعای آن‌ها را پذیرفت و توبه‌ی آن‌ها را قبول کرد و به اسرافیل وحی نمود تا بر قوم یونس (نازل شود و به او گفت: «من بر ناله و تضرّع قوم یونس (رحم نمودم، چون من توبه‌پذیر و مهربانم، امّا بنده‌ی من یونس (برای آن قوم درخواست عذاب نموده و من باید به وعده‌ی خود وفا کنم، ولی یونس (با من شرط نکرد تا در اثر نزول عذاب آن‌ها را هلاک کنم، پس بر آن‌ها فرود آی و عذاب مرا از آن‌ها برطرف کن». اسرافیل گفت: «پروردگارا عذاب تو تا سر شانه‌هایشان نزدیک شده و نزدیک است که هلاک شوند، چگونه آن را برطرف سازم»؟ خدای متعال فرمود: «هرگز چنین نیست من به ملائکه‌ی خود امر می‌کنم تا عذاب را متوقّف نمایند تا امر من به آن‌ها برسد»، پس اسرافیل نازل شد و عذاب را از آن‌ها دور کرده و آن را به‌سوی کوه‌ها و مسیر رودهای جاری در آن‌ها متوجّه کرد، و با گشودن بال‌های خود عذاب را به سمت کوه راند. امام باقر (فرمود: «آن کوه‌ها امروز در ناحیه‌ی موصل قرار دارد و تا روز قیامت به آهن مبدّل شده است». وقتی قوم یونس (دیدند که عذاب از آن‌ها برطرف شده، از قلّه‌ی کوه به‌سوی منازل خود پایین آمدند و زنان و کودکان به یکدیگر رسیدند و همگی شکر و سپاس الهی را بجای آوردند، یونس (و تنوخا روز پنجشنبه درحالی‌که هیچ شکّی نداشتند که عذاب بر قوم نازل شده و همه‌ی آن‌ها هلاک شده‌اند، صدای خفیفی از شهر شنیدند، پس به‌سوی شهر آمدند تا اوضاع را از نزدیک مشاهده کنند، وقتی به شهر نزدیک شدند، هیزم‌کشان و چوپانان و زارعین را در حالتی عادیّ مشغول کار روزمرّه‌ی خود دیدند و مردم را درحال آرامش مشاهده کردند. یونس (به تنوخا گفت: «ای تنوخا! ندای وحی به من دروغ گفت و قوم من وعده‌ی مرا دروغین دیدند، پس دیگر هیچ آبرو و عزّتی برای من نمانده است». پس یونس (با حالت غضب به جانب دریا رفت، درحالی‌که از ملاقات با مردم بیمناک بود و می‌ترسید او را دروغگو بنامند. همچنین تنوخا نیز به‌سوی قریه رفت و با روبیل مواجه شد، روبیل به او گفت: «ای تنوخا! آیا رأی تو درست‌تر بود یا رأی من»؟ تنوخا گفت: «رأی تو صحیح‌تر بود و من همواره می‌پنداشتم به خاطر زهد و عبادتم بر تو برتری دارم، امّا اکنون فهمیدم که تو به جهت علم و حکمتت بر من فضیلت داری و علم و حکمتی که پروردگارت در کنار تقوی به تو عنایت کرده از زهد و عبادت بدون علم برتر است، از آن پس آن‌دو با صلح و صفا در میان قوم خود زندگی کردند». به امام باقر (عرضه داشتم؛ «چه مدّت یونس (از میان قوم خود غایب بود تا مجدّداً با نبوّت و رسالت به‌سویشان بازگشت و آن‌ها به او ایمان آوردند و او را تصدیق کردند»؟ فرمود: «چهار هفته، که هفت روز طول کشید تا به دریا رسید و یک هفته هم در میان کشتی و سپس در شکم ماهی بود و یک هفته هم در زیر درخت کدو استراحت کرد تا قوای خود را باز یافت و هفت روز آخر هم مسیر دریا تا قریه را طی کرد، پس رفت و برگشت او بیست و هشت روز به طول انجامید. سپس به نزد قوم آمد و آن‌ها به او ایمان آوردند و او را تصدیق کرده و از او پیروی کردند». در همین رابطه خداوند میفرماید: آن‌ها ایمان آوردند، ازاین‌رو تا مدّت معلومی آنان را از مواهب زندگی بهره‌مند ساختیم!. (صافات/۱۴۸). پرسیدم: «مدّت غیبت یونس تا زمان ایمان مجدّد مردم به او چه مقدار به درازا کشید»؟ حضرت فرمود: «چهار هفته، یک هفته آن زمانی بود که او از شهرش تا کنار ساحل طی کرد و همین مقدار راه را نیز در هنگام بازگشت درنوردید». پرسیدم: «آیا این مدّت به‌مانند هفته و ماه‌های معمول دنیوی بود و یا فقط ساعاتی چند به طول انجامید»؟ حضرت در پاسخ فرمود: «عذاب قرار بود روز چهارشنبه بر قوم یونس (نازل گردد و همان روز نیز خداوند از آن‌ها درگذشت و یونس (روز پنج شنبه با حالت خشم از میان مردمش بیرون رفت فاصله‌ی شهر تا ساحل دریا یک هفته به طول انجامید همچنین مدّت یک هفته را او در میان شکم نهنگ سپری کرد و یک هفته را نیز در بیابان زیر سایه‌ی کدو گذرانید و یک هفته را هم صرف بازگشت مجدّد به شهرش نمود. بعد از رجعت یونس (مردم به او گرویدند و در صلح و آرامش به زندگی خود ادامه دادند و این تنها قومی بود که بعد از دیدن نشانه‌های عذاب ایمان آورده و ایمانش به سودش تمام گردید. چرا هیچ‌یک از شهرها و آبادی‌ها ایمان نیاوردند که [ایمانشان به‌موقع باشد، و] به حالشان مفید افتد؟! مگر قوم یونس، هنگامی‌که آن‌ها ایمان آوردند، عذاب رسواکننده را در زندگی دنیا از آنان برطرف ساختیم. (یونس/۹۸).
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلٍ قَال: قَالَ لِی أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) مَا رَدَّ اللَّهُ الْعَذَابَ إِلَّا عَنْ قَوْمِ یُونُسَ (علیه السلام) وَ کَانَ یُونُسُ (علیه السلام) یَدْعُوهُمْ إِلَی الْإِسْلَامِ فَیَأْبَوْنَ ذَلِکَ فَهَمَّ أَنْ یَدْعُوَ عَلَیْهِمْ وَ کَانَ فِیهِمْ رَجُلَانِ عَابِدٌ وَ عَالِمٌ وَ کَانَ اسْمُ أَحَدِهِمَا مَلِیخَا وَ الْآخَرُ اسْمُهُ رُوبِیلُ فَکَانَ الْعَابِدُ یُشِیرُ عَلَی یُونُسَ (علیه السلام) بِالدُّعَاءِ عَلَیْهِمْ وَ کَانَ الْعَالِمُ یَنْهَاهُ وَ یَقُولُ لَا تَدْعُ عَلَیْهِمْ فَإِنَّ اللَّهَ یَسْتَجِیبُ لَکَ وَ لَا یُحِبُّ هَلَاکَ عِبَادِهِ فَقَبِلَ قَوْلَ الْعَابِدِ وَ لَمْ یَقْبَلْ مِنَ الْعَالِمِ فَدَعَا عَلَیْهِمْ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ یَأْتِیهِمُ الْعَذَابُ فِی سَنَهًِْ کَذَا وَ کَذَا فِی شَهْرِ کَذَا وَ کَذَا فِی یَوْمِ کَذَا وَ کَذَا فَلَمَّا قَرُبَ الْوَقْتُ خَرَجَ یُونُسُ (علیه السلام) مِنْ بَیْنِهِمْ مَعَ الْعَابِدِ وَ بَقِیَ الْعَالِمُ فِیهَا فَلَمَّا کَانَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ نَزَلَ الْعَذَابُ فَقَالَ الْعَالِمُ لَهُمْ یَا قَوْمِ افْزَعُوا إِلَی اللَّهِ فَلَعَلَّهُ یَرْحَمُکُمْ وَ یَرُدُّ الْعَذَابَ عَنْکُمْ فَقَالُوا کَیْفَ نَصْنَعُ قَالَ اجْتَمِعُوا وَ اخْرُجُوا إِلَی الْمَفَازَهًِْ وَ فَرِّقُوا بَیْنَ النِّسَاءِ وَ الْأَوْلَادِ وَ بَیْنَ الْإِبِلِ وَ أَوْلَادِهَا وَ بَیْنَ الْبَقَرِ وَ أَوْلَادِهَا وَ بَیْنَ الْغَنَمِ وَ أَوْلَادِهَا ثُمَّ ابْکُوا وَ ادْعُوا فَذَهَبُوا وَ فَعَلُوا ذَلِکَ وَ ضَجُّوا وَ بَکَوْا فَرَحِمَهُمُ اللَّهُ وَ صَرَفَ عَنْهُمُ الْعَذَابَ وَ فَرَّقَ الْعَذَابَ عَلَی الْجِبَالِ وَ قَدْ کَانَ نَزَلَ وَ قَرُبَ مِنْهُمْ فَأَقْبَلَ یُونُسُ (علیه السلام) یَنْظُرُ کَیْفَ أَهْلَکَهُمُ اللَّهُ فَرَأَی الزَّارِعُونَ یَزْرَعُونَ فِی أَرْضِهِمْ قَالَ لَهُمْ مَا فَعَلَ قَوْمُ یُونُسَ (علیه السلام) فَقَالُوا لَهُ وَ لَمْ یَعْرِفُوهُ إِنَّ یُونُسَ (علیه السلام) دَعَا عَلَیْهِمْ فَاسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ وَ نَزَلَ الْعَذَابُ عَلَیْهِمْ فَاجْتَمَعُوا وَ بَکَوْا فَدَعَوْا فَرَحِمَهُمُ اللَّهُ وَ صَرَفَ ذَلِکَ عَنْهُمْ وَ فَرَّقَ الْعَذَابَ عَلَی الْجِبَالِ فَهُمْ إِذاً یَطْلُبُونَ یُونُسَ (علیه السلام) لِیُؤْمِنُوا بِهِ فَغَضِبَ یُونُسُ (علیه السلام) وَ مَرَّ عَلَی وَجْهِهِ مُغَاضِباً بِهِ کَمَا حَکَی اللَّهُ حَتَّی انْتَهَی إِلَی سَاحِلِ الْبَحْرِ فَإِذَا سَفِینَهًٌْ قَدْ شُحِنَتْ وَ أَرَادُوا أَنْ یَدْفَعُوهَا فَسَأَلَهُمْ یُونُسُ (علیه السلام) أَنْ یَحْمِلُوهُ فَحَمَلُوهُ فَلَمَّا تَوَسَّطُوا الْبَحْرَ بَعَثَ اللَّهُ حُوتاً عَظِیماً فَحَبَسَ عَلَیْهِمُ السَّفِینَهًَْ مِنْ قُدَّامِهَا فَنَظَرَ إِلَیْهِ یُونُسُ (علیه السلام) فَفَزِعَ مِنْهُ وَ صَارَ إِلَی مُؤَخَّرِ السَّفِینَهًِْ فَدَارَ إِلَیْهِ الْحُوتُ وَ فَتَحَ فَاهُ فَخَرَجَ أَهْلُ السَّفِینَهًِْ فَقَالُوا فِینَا عَاصٍ فَتَسَاهَمُوا فَخَرَجَ سَهْمُ یُونُسَ (علیه السلام) وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَساهَمَ فَکانَ مِنَ الْمُدْحَضِینَ فَأَخْرَجُوهُ فَأَلْقَوْهُ فِی الْبَحْرِ فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَ مَرَّ بِهِ فِی الْمَاءِ وَ قَدْ سَأَلَ بَعْضُ الْیَهُودِ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) عَنْ سِجْنٍ طَافَ أَقْطَارَ الْأَرْضِ بِصَاحِبِهِ فَقَالَ یَا یَهُودِیُّ أَمَّا السِّجْنُ الَّذِی طَافَ الْأَرْضَ بِصَاحِبِهِ فَإِنَّهُ الْحُوتُ الَّذِی حَبَسَ یُونُسَ (علیه السلام) فِی بَطْنِهِ فَدَخَلَ فِی بَحْرِ الْقُلْزُمِ ثُمَّ خَرَجَ إِلَی بَحْرِ مِصْرَ ثُمَّ دَخَلَ إِلَی بَحْرِ طَبَرِسْتَانَ ثُمَّ خَرَجَ فِی دِجْلَهًَْ الْغَوْرَاءِ قَالَ ثُمَّ مَرَّتْ (مَرَّ) بِهِ تَحْتَ الْأَرْضِ حَتَّی لَحِقَتْ (لَحِقَ) بِقَارُونَ وَ کَانَ قَارُونُ هَلَکَ فِی أَیَّامِ مُوسَی (علیه السلام) وَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکاً یُدْخِلُ (یُدْخِلُهُ) فِی الْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ قَامَهًَْ رَجُلٍ وَ کَانَ یُونُسُ (علیه السلام) فِی بَطْنِ الْحُوتِ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یَسْتَغْفِرُهُ فَسَمِعَ قَارُونُ صَوْتَهُ فَقَالَ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ أَنْظِرْنِی فَإِنِّی أَسْمَعُ کَلَامَ آدَمِیٍّ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَی الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ أَنْظِرْهُ فَأَنْظَرَهُ ثُمَّ قَالَ قَارُونُ مَنْ أَنْتَ قَالَ یُونُسُ (علیه السلام) أَنَا الْمُذْنِبُ الْخَاطِئُ یُونُسُ‌بْنُ‌مَتَّی (علیه السلام) قَالَ فَمَا فَعَلَ الشَّدِیدُ الْغَضِبُ لِلَّهِ مُوسَی‌بْنُ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) قَالَ هَیْهَاتَ هَلَکَ قَالَ فَمَا فَعَلَ الرَّءُوفُ الرَّحِیمُ عَلَی قَوْمِهِ هَارُونُ‌بْنُ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) قَالَ هَلَکَ قَالَ فَمَا فَعَلَتْ کُلْثُمُ بِنْتُ عِمْرَانَ الَّتِی کَانَتْ سُمِّیَتْ لِی قَالَ هَیْهَاتَ مَا بَقِیَ مِنْ آلِ عِمْرَانَ أَحَدٌ فَقَالَ قَارُونُ وَا أَسَفَاهْ عَلَی آلِ عِمْرَانَ فَشَکَرَ اللَّهُ لَهُ ذَلِکَ فَأَمَرَ اللَّهُ الْمَلَکَ الْمُوَکَّلَ بِهِ أَنْ یَرْفَعَ عَنْهُ الْعَذَابَ أَیَّامَ الدُّنْیَا فَرَفَعَ عَنْهُ فَلَمَّا رَأَی یُونُسُ (علیه السلام) ذَلِکَ نَادَی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ وَ أَمَرَ الْحُوتَ فَلَفَظَهُ عَلَی سَاحِلِ الْبَحْرِ وَ قَدْ ذَهَبَ جِلْدُهُ وَ لَحْمُهُ وَ أَنْبَتَ اللَّهُ عَلَیْهِ شَجَرَهًًْ مِنْ یَقْطِینٍ وَ هِیَ الدُّبَّاءُ فَأَظَلَّتْهُ مِنَ الشَّمْسِ فَسَکَنَ ثُمَّ أَمَرَ اللَّهُ الشَّجَرَهًَْ فَتَنَحَّتْ عَنْهُ وَ وَقَعَتِ الشَّمْسُ عَلَیْهِ فَجَزِعَ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ یَا یُونُسُ (علیه السلام) لَمْ تَرْحَمْ مِائَهًَْ أَلْفٍ أَوْ یَزِیدُونَ وَ أَنْتَ تَجْزَعُ مِنْ أَلَمِ سَاعَهًٍْ فَقَالَ یَا رَبِّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ فَرَدَّ اللَّهُ بَدَنَهُ وَ رَجَعَ إِلَی قَوْمِهِ وَ آمَنُوا بِهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ فَلَوْ لا کانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إِیمانُها إِلَّا قَوْمَ یُونُسَ لَمَّا آمَنُوا کَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیاهًِْ الدُّنْیا وَ مَتَّعْناهُمْ إِلی حِینٍ فَقَالُوا (قَالَ) فَمَکَثَ یُونُسُ (علیه السلام) فِی بَطْنِ الْحُوتِ تِسْعَ سَاعَاتٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لَآمَنَ مَنْ فِی الْأَرْضِ کُلُّهُمْ جَمِیعاً أَ فَأَنْتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتَّی یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ.
امام صادق ( جمیل گوید: امام صادق (به من فرمود: «خداوند عذاب را از هیچ قومی برطرف نساخت، مگر قوم یونس (و جریان به‌این‌صورت بود که یونس (آن‌ها را به توحید و اسلام فراخواند، امّا آن‌ها ابا کردند، پس یونس (تصمیم گرفت آن‌ها را نفرین کند، لیکن در میان آن‌ها دو مرد عابد و دانشمند وجود داشت به نام‌های ملیخا و روبیل، مرد عابد یونس (را بر نفرین قوم ترغیب کرد، امّا مرد دانشمند او را از این عمل نهی نمود و گفت: «قومت را نفرین نکن، چون خداوند با اینکه دوستدار هلاک بندگان خود نیست دعای تو را اجابت می‌کند»، امّا یونس (قول عابد را پذیرفت ولیکن قول دانشمند را قبول نکرد و قومش را نفرین نمود، خداوند هم به او وحی نمود که عذاب در فلان تاریخ روی می‌دهد، وقتی زمان عذاب نزدیک شد، یونس (به همراه مرد عابد از میان قوم خارج شد، لیکن مرد عالم در میان قوم باقی ماند، وقتی روز عذاب فرا رسید مرد عالم به مردم گفت: «ای قوم به درگاه الهی جزع و فزع و تضرّع کنید، شاید به شما رحم کند و عذاب را از شما برطرف سازد»، مردم گفتند: «چه کنیم»؟ عالم گفت: «به‌سوی بیابان بروید و میان زنان و کودکانتان جدایی افکنید و شتران مادّه را از کرّه‌هایشان جدا کنید و میان دام‌ها و بچّه‌هایشان نیز چنین کنید، سپس به دعا و گریه و تضرّع بپردازید و سر به سجده گذارید و طلب رحمت کنید، مردم چنین کردند، خداوند به آنان رحمت نمود و عذاب را از ایشان برطرف نمود و بر کوه‌ها وارد کرد. بعد از فرود عذاب بر کوه یونس (به دهکده بازگشت تا نتیجه نزول عذاب را ببیند، امّا با کمال تعجّب دهقانان را درحال زراعت دید، به آن‌ها گفت: «قوم یونس (چه کردند»؟ آن‌ها که یونس (را نمی‌شناختند، گفتند: «یونس (به آن‌ها نفرین نمود، خداوند هم دعای او را اجابت کرد و نشانه‌های عذاب ظاهر شد، امّا آن‌ها اجتماع کرده و گریه و زاری نمودند و به درگاه الهی دعا کردند، خداوند هم به آن‌ها رحم نمود و عذاب را از آن‌ها برطرف کرد و بر کوه‌ها نازل نمود، و اکنون آن‌ها در طلب یونس (هستند تا به او ایمان بیاورند». امّا یونس (غضبناک شد و با حالت خشم به کنار دریا رفت، در آنجا متوجّه یک کشتی درحال عبور شد و از آن‌ها درخواست نمود تا او را همراه خود ببرند، و آن‌ها پذیرفتند، وقتی به وسط دریا رسیدند، خداوند نهنگ عظیمی را فرستاد تا راه را بر کشتی ببندد، یونس (با دیدن او وحشت کرد و به عقب کشتی پناه برد، امّا نهنگ کشتی را دور زد و دهان خود را گشود، اهل کشتی گفتند: «حتماً در میان ما گناهکاری وجود دارد، باید او را به قید قرعه مشخص کرده و به دریا بیاندازیم»، پس قرعه افکندند و قرعه به نام یونس (افتاد، در نتیجه اهل کشتی او را اخراج کرده و در دریا انداختند، آنگاه نهنگ او را بلعید و میان دریا ناپدید شد. در همین رابطه یکی از یهودیان از امیرالمؤمنین (سؤال کرد: «کدام زندان است که همراه زندانی خود در اطراف زمین می‌گشت»؟ امیرالمؤمنین (فرمود: «ای یهودی، آن زندان نهنگ حامل یونس (بود که همراه او وارد دریای قلزم شد و از آنجا به دریای مصر رفت و سپس وارد دریای طبرستان گردید و از آنجا به دجله عوراء رفته و سپس به زیر زمین رفت تا وقتی‌که به قارون رسید، قارون در زمان حضرت موسی (به زیر زمین فرو رفته بود و خداوند فرشته‌ای را موکّل بر او کرده بود تا هر روز او را به‌اندازه‌ی قامت یک مرد به زمین فرو ببرد و آن‌وقت یونس (در شکم نهنگ مشغول تسبیح و استغفار بود، قارون صدای او را شنید و از فرشته‌ی موکّل خود پرسید به من اندکی مهلت بده، گویا صدای یکی از آدمیان را می‌شنوم، آنگاه خداوند به آن فرشته فرمان داد به او مهلت دهد، پس فرشته به قارون مهلت داد، قارون پرسید: «تو کیستی»؟ یونس (گفت: «من گنهکار خاطی، یونس (پسر متی هستم»، قارون گفت: «به من بگو خداوند شدیدالغضب با موسی‌بن‌عمران (چه کرد»؟ یونس (گفت: «افسوس از دنیا رفت»، قارون گفت: «خداوند رئوف و مهربان با هارون (چه کرد»؟ یونس (گفت: «افسوس هلاک شد»، قارون گفت: «کلثوم دختر عمران (که همسر من بود چه شد»؟ یونس (گفت: «اکنون هیچ‌یک از آل‌عمران (باقی نمانده است». قارون گفت: «افسوس بر آل‌عمران (»، از آن پس خداوند به ملک موکّل او فرمان داد تا عذاب را در ایّام دنیا از او بردارد و از آن پس عذاب دنیوی او برطرف شد. به هر حال یونس (که در شکم نهنگ گرفتار شده بود، مشغول تضرّّع و مناجات شد و عرضه داشت: لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ، خداوند هم دعای او را اجابت کرد و به نهنگ فرمان داد تا او را در ساحل دریا پرتاب کند، چون در اثر ماندن در شکم نهنگ، گوشت و پوست بدنش تحلیل رفته بود، لذا خداوند بوته‌ی کدو را بالای سر او رویانید تا او را از نور خورشید در امان نگاه دارد و او آرامش یافت، سپس خداوند فرمان داد تا درخت از او فاصله بگیرد و نور خورشید بر بدنش بتابد. آنگاه یونس (به زاری و فریاد افتاد، سپس خداوند به یونس (وحی نمود: «ای یونس (! چرا به صدهزار نفر قوم خود رحم نکردی، امّا از تابش آفتاب دچار جزع و فزع شدی»؟ یونس (گفت: «پروردگارا مرا ببخش و عفو نما»، آنگاه خداوند سلامتی را به بدن او بازگرداند و او به‌سوی قوم خود بازگشت و آن‌ها به او ایمان آوردند». سپس فرمود: «مدّت درنگ یونس (در شکم نهنگ نُه ساعت بود. اگر پروردگار تو می‌خواست، تمام کسانی که روی زمین هستند، همگی به (اجبار) ایمان می‌آوردند؛ آیا تو می‌خواهی مردم را مجبور سازی که ایمان بیاورند؟! (ایمان اجباری چه سودی دارد)»؟
الباقر (علیه السلام)- لَبِثَ یُونُسُ (علیه السلام) فِی بَطْنِ الْحُوتِ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ وَ نَادَی فِی الظُّلُماتِ ظُلْمَهًِْ بَطْنِ الْحُوتِ وَ ظُلْمَهًِْ اللَّیْلِ وَ ظُلْمَهًِْ الْبَحْرِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَأَخْرَجَهُ الْحُوتُ إِلَی السَّاحِلِ ثُمَّ قَذَفَهُ فَأَلْقَاهُ بِالسَّاحِلِ وَ أَنْبَتَ اللَّهُ عَلَیْهِ شَجَرَهًًْ مِنْ یَقْطِینٍ وَ هُوَ الْقَرْعُ فَکَانَ یَمَصُّهُ وَ یَسْتَظِلُّ بِهِ بِوَرَقِهِ وَ کَانَ تَسَاقَطَ شَعْرُهُ وَ رَقَّ جِلْدُهُ وَ کَانَ یُونُسُ (علیه السلام) یُسَبِّحُ وَ یَذْکُرُ اللَّهَ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ فَلَمَّا أَنْ قَوِیَ وَ اشْتَدَّ بَعَثَ اللَّهُ دُودَهًًْ فَأَکَلَتْ أَسْفَلَ الْقَرْعِ فَذَبَلَتِ الْقَرْعَهًُْ ثُمَّ یَبِسَتْ فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَی یُونُسَ (علیه السلام) فَظَلَّ حَزِیناً فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ مَا لَکَ حَزِیناً یَا یُونُسُ (علیه السلام) قَالَ یَا رَبِّ هَذِهِ الشَّجَرَهًُْ الَّتِی تَنْفَعُنِی سَلَّطْتَ عَلَیْهَا دُودَهًًْ فَیَبِسَتْ قَالَ یَا یُونُسُ (علیه السلام) أَ حَزِنْتَ لِشَجَرَهًٍْ لَمْ تَزْرَعْهَا وَ لَمْ تَسْقِهَا وَ لَمْ تَعْنَ بِهَا أَنْ یَبِسَتْ حِینَ اسْتَغْنَیْتَ عَنْهَا وَ لَمْ تَحْزَنْ لِأَهْلِ نَیْنَوَی أَکْثَرَ مِنْ مِائَهًِْ أَلْفٍ أَرَدْتَ أَنْ یَنْزِلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَابُ إِنَّ أَهْلَ نَیْنَوَی قَدْ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا فَارْجِعْ إِلَیْهِمْ فَانْطَلَقَ یُونُسُ (علیه السلام) إِلَی قَوْمِهِ فَلَمَّا دَنَا مِنْ نَیْنَوَی اسْتَحْیَا أَنْ یَدْخُلَ فَقَالَ لِرَاعٍ لَقِیَهُ ایتِ أَهْلَ نَیْنَوَی فَقُلْ لَهُمْ إِنَّ هَذَا یُونُسَ (علیه السلام) قَدْ جَاءَ قَالَ الرَّاعِی أَ تَکْذِبُ أَ مَا تَسْتَحْیِی وَ یُونُسُ قَدْ غَرِقَ فِی الْبَحْرِ وَ ذَهَبَ قَالَ لَهُ یُونُسُ (علیه السلام) اللَّهُمَّ إِنَّ هَذِهِ الشَّاهًَْ تَشْهَدُ لَکَ أَنِّی یُونُسُ (علیه السلام) فَلَمَّا أَتَی الرَّاعِی قَوْمَهُ وَ أَخْبَرَهُمْ أَخَذُوهُ وَ هَمُّوا بِضَرْبِهِ فَقَالَ إِنَّ لِی بَیِّنَهًًْ بِمَا أَقُولُ قَالُوا مَنْ یَشْهَدُ قَالَ هَذِهِ الشَّاهًُْ تَشْهَدُ فَشَهِدَتْ بِأَنَّهُ صَادِقٌ وَ أَنَّ یُونُسَ (علیه السلام) قَدْ رَدَّهُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ فَخَرَجُوا یَطْلُبُونَهُ فَوَجَدُوهُ فَجَاءُوا بِهِ وَ آمَنُوا وَ حَسُنَ إِیمَانُهُمْ فَمَتَّعَهُمُ اللَّهُ إِلی حِینٍ وَ هُوَ الْمَوْتُ وَ أَجَارَهُمْ مِنْ ذَلِکَ الْعَذَابِ.
امام باقر ( یونس (در شکم ماهی سه روز باقی ماند در تاریکی شکم ماهی، تاریکی شب و تاریکی دریا صدا زد: أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ. پروردگارش دعای او را به اجابت رساند و ماهی او را به ساحل برد. سپس او را رها کرد و به ساحل انداخت و خداوند بوته‌ی کدویی بر او رویاند و آن «کدو حلوایی» است. آن را می‌مکید و در سایه‌ی آن و برگ آن می‌نشست. مویش ریخته بود و پوستش نازک شده بود و یونس (شب و روز تسبیح می‌گفت و خدا را یاد میکرد. وقتی‌که قوی و نیرومند شد، خداوند کرمی را فرستاد که پایین [بوته‌ی] کدو را خورد؛ در نتیجه کدو پژمرده شد و سپس خشکید و آن بر یونس (سخت شد و اندوهگین شد؛ پس خداوند به او وحی کرد: «ای یونس (! چرا اندوهگین هستی»؟! عرض کرد: «پروردگارا! این بوته‌ای است که برایم سودمند است، کرمی را بر آن مسلّط فرمودی؛ در نتیجه خشک شد». فرمود: «ای یونس (! آیا برای بوته‌ای که آن را نکاشتی و به آن آب ندادی و برای آن سختی نکشیدی اندوهگین شدی که [چرا] خشک شد [آن هم] زمانی‌که از آن بی‌نیاز شدی و به خاطر اهل نینوی که بیش از صد هزار هستند اندوهگین نشدی؟! خواستی که عذاب بر آن‌ها نازل شود. اهل نینوی ایمان آورده و پرهیزکار شده‌اند؛ پس به‌سوی آن‌ها برگرد». یونس (به‌سوی قومش برگشت و وقتی به نینوا نزدیک شد، خجالت کشید که وارد شود؛ بنابراین به چوپانی که با او ملاقات نمود گفت: «نزد اهل نینوا برو و به آن‌ها بگو: «این یونس (است که آمده است». چوپان گفت: «آیا دروغ می‌گویی؟ آیا خجالت نمی‌کشی؟ یونس (در دریا غرق شده و رفته است». یونس (گفت: «به اذن خدا این گوسفند به نفع تو گواهی می‌دهد که من یونس (هستم». وقتی چوپان نزد قومش آمد و به آن‌ها خبر داد، او را گرفتند و خواستند بزنند که گفت: «من بر گفته‌ی خودم شاهد دارم». گفتند: «چه کسی شهادت می‌دهد»؟ گفت: «این گوسفند گواهی می‌دهد»؛ پس شهادت داد که او راستگوست و خداوند یونس (را به‌سوی آن‌ها برگردانده است. برای جستجوی او بیرون رفتند و او را یافتند و آوردند و ایمان آوردند و ایمانشان نیکو شد و خداوند تا مدّت معیّنی آن‌ها را بهره‌مند ساخت و آن مدّت، پایان زندگی و مرگشان بود و آن‌ها را از آن عذاب رهایی بخشید.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً قَالَ هُوَ یُونُسُ (علیه السلام) وَ مَعْنَی ذَا النُّونِ أَیْ ذَا الْحُوتِ قَوْلُهُ فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ قَالَ أَنْزَلَهُ عَلَی أَشَدِّ الْأَمْرَیْنِ فَظَنَّ بِهِ أَشَدَّ الظَّنِّ وَ قَالَ إِنَّ جبرئیل اسْتَثْنَی فِی هَلَاکِ قَوْمِ یُونُسَ (علیه السلام) وَ لَمْ یَسْمَعْهُ یُونُسُ (علیه السلام) قُلْتُ مَا کَانَ حَالُ یُونُسَ (علیه السلام) لَمَّا ظَنَّ أَنَّ اللَّهَ لَنْ یَقْدِرَ عَلَیْهِ قَالَ کَانَ مِنْ أَمْرٍ شَدِیدٍ قُلْتُ وَ مَا کَانَ سَبَبُهُ حَتَّی ظَنَّ أَنَّ اللَّهَ لَنْ یَقْدِرَ عَلَیْهِ قَالَ وَکَلَهُ إِلَی نَفْسِهِ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ قَالَ وَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنِ ابْنِ أَبِی‌عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعَتْ أُمُّ سَلَمَهًَْ النبی (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ فِی دُعَائِهِ اللَّهُمَّ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَهًَْ عَیْنٍ أَبَداً فَسَأَلَتْهُ فِی ذَلِکَ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) یَا أُمَّ سَلَمَهًَْ وَ مَا یُؤْمِنُنِی وَ إِنَّمَا وَکَلَ اللَّهُ یُونُسَ‌بْنَ‌مَتَّی (علیه السلام) إِلَی نَفْسِهِ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ فَکَانَ مِنْهُ مَا کَانَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمین؛ صاحب ماهی؛ یونس (بود که در مورد پروردگار خود شدیدترین گمان را داشت و سبب این امر آن بود که خداوند امر او را در یک چشم‌به‌هم‌زدن به خود او واگذار کرد. می‌گویند: ام سلمه از پیامبر اکرم (شنید که بارها در دعایشان می‌فرمود: اللَّهُمَّ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً ایشان تاکید میکرد خداوند تنها لحظه‌ای یونس‌بن‌متی را به خود واگذارد و آن حوادث برایش رخ داد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی بَیْتِ أُمِّ سَلَمَهًَْ فِی لَیْلَتِهَا فَفَقَدَتْهُ مِنَ الْفِرَاشِ فَدَخَلَهَا مِنْ ذَلِکَ مَا یَدْخُلُ النِّسَاءَ فَقَامَتْ تَطْلُبُهُ فِی جَوَانِبِ الْبَیْتِ حَتَّی انْتَهَتْ إِلَیْهِ وَ هُوَ فِی جَانِبٍ مِنَ الْبَیْتِ قَائِمٌ رَافِعٌ یَدَیْهِ یَبْکِی وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ لَا تَنْزِعْ مِنِّی صَالِحَ مَا أَعْطَیْتَنِی أَبَداً اللَّهُمَّ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَهًَْ عَیْنٍ أَبَداً اللَّهُمَّ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً أَبَداً اللَّهُمَّ لَا تَرُدَّنِی فِی سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِی مِنْهُ أَبَداً قَالَ فَانْصَرَفَتْ أُمُّ سَلَمَهًَْ تَبْکِی حَتَّی انْصَرَفَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِبُکَائِهَا فَقَالَ لَهَا مَا یُبْکِیکِ یَا أُمَ سَلَمَهًَْ فَقَالَتْ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لِمَ لَا أَبْکِی وَ أَنْتَ بِالْمَکَانِ الَّذِی أَنْتَ بِهِ مِنَ اللَّهِ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ مَا تَأَخَّرَ تَسْأَلُهُ أَنْ لَا یُشْمِتَ بِکَ عَدُوّاً أَبَداً وَ لَا حَاسِداً وَ أَنْ لَا یَرُدَّکَ فِی سُوءٍ اسْتَنْقَذَکَ مِنْهُ أَبَداً، وَ أَنْ لَا یَنْزِعَ عَنْکَ صَالِحَ مَا أَعْطَاکَ أَبَداً وَ أَنْ لَا یَکِلَکَ إِلَی نَفْسِکَ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ أَبَداً فَقَالَ یَا أُمَّ سَلَمَهًَْ وَ مَا یُؤْمِنُنِی وَ إِنَّمَا وَکَلَ اللَّهُ یُونُسَ‌بْنَ‌مَتَّی إِلَی نَفْسِهِ (علیه السلام) طَرْفَهًَْ عَیْنٍ فَکَانَ مِنْهُ مَا کَانَ.
پیامبر ( از امام صادق (روایت است: امّ سلمه از پیامبر (شنید که می‌گوید: «خدایا! هرگز صلاحیّت و شایستگی آنچه به من عطا فرمودی از من نگیر. خدایا! هرگز کاری نکن که دشمن و حسود مرا شماتت کنند. خدایا! هرگز مرا در بدی‌ای که از آن نجاتم داده‌ای برنگردان. خدایا! هرگز مرا به‌اندازه‌ی چشم‌برهم‌زدنی به خودم واگذار نکن». امّ‌سلمه برگشت درحالی‌که گریه میکرد تا اینکه رسول خدا (به خاطر گریه‌ی او برگشت و فرمود: «ای امّ‌سلمه! چه چیز باعث گریه‌ی تو میشود»؟ گفت: «پدر و مادرم به فدایت، ای رسول خدا (! چرا گریه نکنم درحالی‌که شما در آن جایگاه ویژه نسبت به خدا هستی و خداوند گناهان گذشته و آینده‌ای را که به تو نسبت می‌دادند بخشیده است [با وجود این] از او درخواست می‌کنی که هرگز کاری نکند که دشمن شما را شماتت کند و هرگز شما را در بدی‌ای که از آن نجات داده برنگرداند و هرگز صالح و شایسته آنچه را که به شما عطا فرموده از شما نگیرد و هرگز به‌اندازه‌ی چشم‌برهم‌زدنی شما را به خودت واگذار نکند»! فرمود: «ای امّ‌سلمه! چه چیزی باعث امنیّت من میشود [و عذاب خدا را از من برمی‌گرداند]؟! خداوند یونس‌بن‌متی (را به‌اندازه‌ی چشم‌برهم‌زدنی به خودش واگذار نمود؛ در نتیجه واقع شد از او آنچه واقع شد؛ [قوم خود را ترک کرد و در شکم ماهی افتاد]».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ أَبِی‌یَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ وَ هُوَ رَافِعٌ یَدَهُ إِلَی السَّمَاءِ رَبِ لَا تَکِلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَهًَْ عَیْنٍ أَبَداً لَا أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ لَا أَکْثَرَ قَالَ فَمَا کَانَ بِأَسْرَعَ مِنْ أَنْ تَحَدَّرَ الدُّمُوعُ مِنْ جَوَانِبِ لِحْیَتِهِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیَّ فَقَالَ یَا ابْنَ أَبِی‌یَعْفُورٍ إِنَّ یُونُسَ‌بْنَ‌مَتَّی (علیه السلام) وَکَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی نَفْسِهِ أَقَلَّ مِنْ طَرْفَهًِْ عَیْنٍ فَأَحْدَثَ ذَلِکَ الذَّنْبَ قُلْتُ فَبَلَغَ بِهِ کُفْراً أَصْلَحَکَ اللَّهُ قَالَ لَا وَ لَکِنَّ الْمَوْتَ عَلَی تِلْکَ الْحَالِ هَلَاکٌ.
امام صادق ( ابن‌ابی‌یعفور گوید: امام صادق (دست‌های خود را به دعا برداشته بود و فرمود: «خدایا مرا یک چشم‌به‌هم‌زدن، به خود وامگذار نه کمتر و نه بیشتر». دراین‌موقع اشک از رخسار امام (جاری شد به من فرمود: «ابن‌ابی‌یعفور یونس‌بن‌متی (کمتر از یک‌چشم‌به‌هم‌زدن خدا او را به خود واگذاشت مرتکب آن گناه شد». عرض کردم: «آقا! به حدّ کفر رسید»؟! فرمود: «نه! ولی مردن در آن حال هلاکت است».
الباقر (علیه السلام)- فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُود عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً یَقُولُ مِنْ أَعْمَالِ قَوْمِهِ فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ یَقُولُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یُعَاقَبَ بِمَا صَنَعَ.
امام باقر ( در روایت ابوجارود آمده است: امام باقر (در مورد آیه: وَ ذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فرمود: یعنی از کارهای قومش خشمگین بود. و عبارت: فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَیْهِ به‌معنای این است که گمان کرد که به خاطر کارش عقوبت نمی‌شود.
الرّضا (علیه السلام)- عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْجَهْمِ قَالَ حَضَرْتُ مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ وَ عِنْدَهُ الرِّضَا عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَی (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ الْمَأْمُونُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) أَ لَیْسَ مِنْ قَوْلِکَ أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ (مَعْصُومُونَ قَالَ بَلَی قَالَ فَمَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) ذَاکَ یُونُسُ‌بْنُ‌مَتَّی (علیه السلام) ذَهَبَ مُغاضِباً لِقَوْمِهِ فَظَنَّ بِمَعْنَی اسْتَیْقَنَ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ أَنْ لَنْ نُضَیِّقَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ وَ مِنْهُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ أَیْ ضَیَّقَ وَ قَتَرَ فَنادی فِی الظُّلُماتِ ظُلْمَهًِْ اللَّیْلِ وَ ظُلْمَهًِْ الْبَحْرِ وَ ظُلْمَهًِْ بَطْنِ الْحُوتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ بِتَرْکِی مِثْلَ هَذِهِ الْعِبَادَهًِْ الَّتِی قَدْ فَرَّغْتَنِی لَهَا فِی بَطْنِ الْحُوتِ فَاسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ.
امام رضا ( از علی‌ّبن‌محمّدبن‌الجهم روایت است که گفت: «در مجلس مأمون حاضر بودم که امام رضا (در نزد مأمون بود، مأمون به آن جناب عرض کرد: «ای پسر رسول خدا (! آیا این سخن تو نیست که انبیاء (معصوم هستند»؟ فرمود: «بلی». مأمون گفت: «پس معنی این سخن خداوند: وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ چیست»؟ امام رضا (فرمود: «آن یونس‌بن‌متی (بود ذَهَبَ مُغاضِباً؛ بر قومش خشمگین شد. فَظَنَّ؛ به معنی یقین حاصل کرد. أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ؛ که هرگز رزقش را بر او تنگ نمی کنیم. از آن جمله است فرموده خداوند: وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ؛ یعنی رزقش را تنگ و کم کرد. فَنادی فِی الظُّلُماتِ؛ تاریکی شب و تاریک دریا و تاریکی درون شکم ماهی. أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ؛ به علت ترک کردن مثل چنین عبادتی که اوقات فراغت لازم برای انجام آن را در شکم ماهی برایم فراهم ساختی. پس خداوند او را اجابت کرد. خداوند عزّوجلّ فرمود: و اگر او از تسبیح‌کنندگان نبود. تا روز قیامت در شکم ماهی می‌ماند!. (صافات/۱۴۴۱۴۳).
الرّضا (علیه السلام)- أَبُوالصَّلْتِ الْهَرَوِیُّ قَالَ: لَمَّا جَمَعَ الْمَأْمُونُ لِعَلِیِّ‌بْنِ‌مُوسَی الرِّضَا (علیه السلام) أَهْلَ الْمَقَالَاتِ مِنْ أَهْلِ الْإِسْلَامِ وَ الدِّیَانَاتِ ... فَقَامَ إِلَیْهِ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْجَهْمِ فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) أَ تَقُولُ بِعِصْمَهًِْ الْأَنْبِیَاءِ (قَالَ بَلَی قَالَ فَمَا تَعْمَلُ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ ... فَقَالَ مَوْلَانَا الرِّضَا (علیه السلام) أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ إِنَّمَا ظَنَّ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَا یُضَیِّقُ عَلَیْهِ رِزْقَهُ أَ لَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ أَیْ ضَیَّقَ عَلَیْهِ وَ لَوْ ظَنَّ أَنَّ اللَّهَ لَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ لَکَانَ قَدْ کَفَر.
امام رضا ( اباصلت هروی گوید: چون مأمون صاحب‌نظران اهل اسلام و دیانت یهود و نصاری و مجوس و صابئیّه و دیگران را جمع کرد تا با علیّ‌بن‌موسی‌الرّضا (مباحثه کنند، هرکس قیام کرد او را محکوم ساخت و گویا سنگ در دهانش نهادند ... علیّ‌بن‌محمّدبن‌جهم پیش آمد و عرض کرد: «ای پسر رسول خدا (! شما معتقد به عصمت انبیاء (هستید! فرمود: «آری»! گفت: «چه می‌کنی با گفته‌ی خدای عزّوجلّ: آدم نافرمانی کرد و گمراه شد. (طه/۱۲۱) و گفته‌ی خدا: وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ ... فرمود: «و امّا گفتار خدای عزّوجلّ: وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ؛ مقصود این است که ما روزی را بر او تنگ نمیکنیم. مگر نشنیده‌ای کلام خدای عزّوجلّ را: وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ و گمان میکرد که خداوند بر او تسلّط ندارد یقینا کفر ورزیده بود».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی کِتَابِ الِاحْتِجَاجِ لِلطَّبْرِسِیِّ (علیه السلام) عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَقُولُ فِیهِ (علیه السلام) مُجِیباً لِبَعْضِ الزَّنَادِقَهًِْ وَ قَدْ قَالَ: وَ أَجِدُهُ قَدْ شَهَرَ هَفَوَاتِ أَنْبِیَائِهِ بِحَبْسِهِ یُونُسَ (علیه السلام) فِی بَطْنِ الْحُوتِ حَیْثُ ذَهَبَ مُغاضِباً مُذْنِباً وَ أَمَّا هَفَوَاتُ الْأَنْبِیَاءِ وَ مَا بَیَّنَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ أَدَلِ الدَّلَائِلِ عَلَی حِکْمَهًِْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الْبَاهِرَهًِْ وَ قُدْرَتِهِ الْقَاهِرَهًِْ وَ عِزَّتِهِ الظَّاهِرَهًِْ لِأَنَّهُ عَلِمَ أَنَّ بَرَاهِینَ الْأَنْبِیَاءِ تَکْبُرُ فِی صُدُورِ أُمَمِهِمْ وَ أَنَّ مِنْهُمْ مَنْ یَتَّخِذُ بَعْضَهُمْ إِلَهاً کَالَّذِی کَانَ مِنَ النَّصَارَی فِی ابْنِ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) فَذِکْرُهَا دَلَالَهًٌْ عَلَی تَخَلُّفِهِمْ عَنِ الْکَمَالِ الَّذِی انْفَرَدَ بِهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام علی ( حدیثی طولانی از امیرالمؤمنین (است که در آن [حدیث] در مقام پاسخ به یکی از زندیق‌ها که گفته بود: «می‌بینم که خدا لغزش‌های پیامبرانش را با حبس یونس (در شکم ماهی درآن‌هنگام که خشمگین و خطاکار رفت ظاهر کرده است». در جواب فرمود: «امّا لغزش‌های انبیاء (و آنچه خدا در کتابش بیان فرموده از روشن‌ترین دلیل‌ها بر حکمت نورانی و قدرت غالب و عزّت آشکار خدای عزّوجلّ است؛ زیرا می‌دانست که معجزات پیامبران (در نظر امّت‌هایشان بزرگ جلوه می‌کند و بعضی از این امّت‌ها، برخی از انبیاء (را معبود خود قرار می‌دهند؛ مثل آنچه نصاری در مورد فرزند مریم (انجام دادند پس [لغزش‌های پیامبران (را ظاهر و] آن را بیان کرد تا بر پایین‌بودن آن‌ها از کمالی که مخصوص خدای عزّوجلّ است، دلالت کند».
الصّادق (علیه السلام)- مُحَمَّدُ‌بْنُ‌أَحْمَدَ مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ قَالَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی عَرَضَ وَلَایَهًَْ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) عَلَی أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ فَقَبِلُوهَا مَا خَلَا یُونُسَ‌بْنَ‌مَتَّی (علیه السلام) فَعَاقَبَهُ اللَّهُ وَ حَبَسَهُ فِی بَطْنِ الْحُوتِ لِإِنْکَارِهِ وَلَایَهًَْ أمیرالمؤمنین علِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) حَتَّی قَبِلَهَا قَالَ أَبُویَعْقُوبَ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ لِإِنْکَارِی وَلَایَهًَْ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ فَأَنْکَرْتُ الْحَدِیثَ فَعَرَضْتُهُ علی عبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ الْمَدَنِیِّ فَقَالَ لِی لَا تَجْزَعْ مِنْهُ فَإِنَّ أمیرالمؤمنین علِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) خَطَبَ بِنَا بِالْکُوفَهًِْ فَحَمِدَ اللَّهَ تَعَالَی وَ أَثْنَی عَلَیْهِ فَقَالَ فِی خُطْبَتِهِ فَلَوْ لَا أَنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُقِرِّینَ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ فَقَامَ إِلَیْهِ فُلَانُ‌بْنُ‌فُلَانٍ وَ قَالَ یَا أمیرالمؤمنین (علیه السلام) إِنَّا سَمِعْنَا اللَّهَ فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ فَقَالَ اقْعُدْ یَا بَکَّارُ فَلَوْ لَا أَنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُقِرِّینَ لَلَبِثَ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ.
امام صادق ( امام صادق (از پدرش، از آباء گرامش (نقل کرد که پیامبر اکرم (فرمود: «خداوند ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب (را بر اهل آسمان‌ها و زمین عرضه داشت. همه قبول کردند جز یونس‌بن‌متی (خداوند او را کیفر کرد و به جهت انکار ولایت علی‌بن‌بی‌طالب (او را در شکم ماهی زندانی کرد تا پذیرفت. ابو یعقوب گفت: او در درون ظلمات فریاد زد: لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ به جهت انکار ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب (ابو عبداللَّه گفت: من حدیث را انکار کردم و آن را بر عبداللَّه‌بن سلیمان مدنی عرضه نمودم. او گفت: «ناراحت نشو! امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب (در کوفه برای ما سخنرانی کرد و پس از حمد و ثنای خدا فرمود: و اگر او از تسبیح‌کنندگان نبود. تا روز قیامت در شکم ماهی می‌ماند!. (صافات/۱۴۴۱۴۳)». فلان کس از جای حرکت کرد و گفت: یا امیرالمؤمنین! ما شنیده بودیم که خدا می فرماید: فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ فرمود: «بنشین ای بَکّار اگر او از اقرارکنندگان نبود، تا روز قیامت در شکم ماهی می‌ماند».
السّجّاد (علیه السلام)- فِی حَدِیثِ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِ أَنَّه دَخَلَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌عُمَرَ عَلَی زَیْنِ الْعَابِدِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ یَا ابْنَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) أَنْتَ الَّذِی تَقُولُ إِنَّ یُونُسَ‌بْنَ‌مَتَّی (علیه السلام) إِنَّمَا لَقِیَ مِنَ الْحُوتِ مَا لَقِیَ لِأَنَّهُ عُرِضَتْ عَلَیْهِ وَلَایَهًُْ جَدِّی فَتَوَقَّفَ عِنْدَهَا قَالَ بَلَی ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ قَالَ فَأَرِنِی آیَهًَْ ذَلِکَ إِنْ کُنْتَ مِنَ الصَّادِقِینَ فَأَمَرَ بِشَدِّ عَیْنَیْهِ بِعِصَابَهًٍْ وَ عَیْنَیَّ بِعِصَابَهًٍْ ثُمَّ أَمَرَ بَعْدَ سَاعَهًٍْ بِفَتْحِ أَعْیُنِنَا فَإِذَا نَحْنُ عَلَی شَاطِئِ الْبَحْرِ تَضْرِبُ أَمْوَاجُهُ فَقَالَ ابْنُ عُمَرَ یَا سَیِّدِی دَمِی فِی رَقَبَتِکَ اللَّهَ اللَّهَ فِی نَفْسِی فَقَالَ هِیهِ وَ أَرِیهِ إِنْ کُنْتَ (هِیَهْ وَ أُرِیهْ أَنْ کُنْتُ) مِنَ الصَّادِقِینَ ثُمَّ قَالَ یَا أَیُّهَا الْحُوتُ قَالَ فَأَطْلَعَ الْحُوتُ رَأْسَهُ مِنَ الْبَحْرِ مِثْلَ الْجَبَلِ الْعَظِیمِ وَ هُوَ یَقُولُ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ یَا وَلِیَّ اللَّهِ فَقَالَ مَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا حُوتُ یُونُسَ (علیه السلام) یَا سَیِّدِی قَالَ أَنْبِئْنَا بِالْخَبَرِ قَالَ یَا سَیِّدِی إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً (علیه السلام) مِنْ آدَمَ إِلَی أَنْ صَارَ جَدُّکَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) إِلَّا وَ قَدْ عَرَضَ عَلَیْهِ وَلَایَتَکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ (فَمَنْ قَبِلَهَا مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیه السلام) سَلِمَ وَ تَخَلَّصَ وَ مَنْ تَوَقَّفَ عَنْهَا وَ تَمَنَّعَ مِنْ حَمْلِهَا لَقِیَ مَا لَقِیَ آدَمُ (علیه السلام) مِنَ الْمَعْصِیَهًِْ وَ مَا لَقِیَ نُوحٌ (علیه السلام) مِنَ الْغَرَقِ وَ مَا لَقِیَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) مِنَ النَّارِ وَ مَا لَقِیَ یُوسُفُ (علیه السلام) مِنَ الْجُبِّ وَ مَا لَقِیَ أَیُّوبُ (علیه السلام) مِنَ الْبَلَاءِ وَ مَا لَقِیَ داود (علیه السلام) مِنَ الْخَطِیئَهًِْ إِلَی أَنْ بَعَثَ اللَّهُ یُونُسَ (علیه السلام) فَأَوْحَی اللَّهُ أَنْ یَا یُونُسُ (علیه السلام) تَوَلَّ أمیرالمؤمنین علِیّاً (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًَْ الرَّاشِدِینَ مِنْ صُلْبِهِ فِی کَلَامٍ لَهُ قَالَ فَکَیْفَ أَتَوَلَّی مَنْ لَمْ أَرَهُ وَ لَمْ أَعْرِفْهُ وَ ذَهَبَ مُغْتَاظاً فَأَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَیَّ أَنِ الْتَقِمِی یُونُسَ (علیه السلام) وَ لَا تُوهِنِی لَهُ عَظْماً فَمَکَثَ فِی بَطْنِی أَرْبَعِینَ صَبَاحاً یَطُوفُ مَعِیَ الْبِحَارَ فِی ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ یُنَادِی أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ قَدْ قَبِلْتُ وَلَایَهًَْ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ الرَّاشِدِینَ مِنْ وُلْدِهِ فَلَمَّا أَنْ آمَنَ بِوَلَایَتِکُمْ أَمَرَنِی رَبِّی فَقَذَفْتُهُ عَلَی سَاحِلِ الْبَحْرِ فَقَالَ زَیْنُ الْعَابِدِینَ (علیه السلام) ارْجِعْ أَیُّهَا الْحُوتُ إِلَی وَکْرِکَ وَ اسْتَوَی الْمَاءُ.
امام سجّاد ( در حدیث ابوحمزه ثمالی آمده است: عبدالله‌بن‌عمر خدمت امام سجّاد (رسیده گفت: «آقا شما مدّعی هستید که یونس‌بن‌متی (در شکم ماهی زندانی شد، به‌واسطه‌ی اینکه بر او ولایت جدّمان را عرضه داشتند و توقّف نمود»، فرمود: «آری». عبدالله‌ابن‌عمر گفت: «اگر چنین است نشان بده». دستور داد چشم من و او را با پارچه‌ای ببندند آنگاه پس از ساعتی امر کرد چشممان را باز کنیم متوجّه شدیم کنار دریا هستیم و امواج سیل‌آسا می‌خروشد. عبدالله‌بن‌عمر گفت: «آقا! خون من به گردن شماست. مبادا مرا به‌کشتن دهی». فرمود: «آرام باش! گفتی نشان بده اگر راست می‌گویی». سپس فرمود: «ای ماهی»! ناگهان یک ماهی مانند کوه سر از دریا برآورد می‌گفت: «لبّیک لبّیک یا ولی‌الله»! پرسید: «تو که هستی»؟ گفت: «من ماهی یونس‌ابن‌متی (هستم»، فرمود: «جریان را نقل کن». ماهی گفت: «خداوند هر پیامبری را مبعوث نمود، از آدم (تا رسید به جدّ بزرگوار شما محمّد (ولایت شما اهل‌بیت را بر او عرضه داشت، هرکدام پذیرفتند آسوده و راحت شدند، هرکدام درنگ نمودند و از حمل آن خودداری کردند گرفتار یک ناراحتی شدند از جمله آنکه: آدم (به گناه، نوح (به غرق، ابراهیم (به آتش، یوسف (به چاه، ایّوب (به بلا، داود (به خطاکاری، تا بالأخره زمان به یونس (رسید. خداوند به یونس (خطاب کرد: امیرالمؤمنین علی (و ائمه‌ی طاهرین (از نژاد او را دوست بدار». قسمتی از گفتارش چنین بود که: «چگونه دوست بدارم کسی را که ندیده‌ام و نمی‌شناسم». و با خشم رفت. خداوند به من وحی کرد که: «یونس (را ببلع ولی استخوانش را نشکن». در شکم من چهل روز بود در دریاها سیر میکرد و درون سه ظلمت فریاد می‌زد: لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ، خدای یکتا تو منزّهی من اشتباه کردم، ولایت علی (و ائمّه‌ی بعد از او را پذیرفتم». پس از ایمان به ولایت شما خداوند دستور داد او را به کنار دریا بیاندازم، امر کرد ماهی به‌جای خود برگردد، او رفت و آب به هم پیوست.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- کَصاحِبِ الْحُوتِ یَعْنِی یُونُسَ (علیه السلام) لَمَّا دَعَا عَلَی قَوْمِهِ ثُمَّ ذَهَبَ مُغاضِباً لِلَّهِ وَ فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ إِذْ نادی رَبَّهُ وَ هُوَ مَکْظُومٌ أَیْ مَغْمُومٌ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( مانند صاحب ماهی [یونس]. (قلم/۴۱). یعنی یونس (زمانی‌که بر قومش نفرین کرد سپس به خاطر خدا خشمگین [از میان قوم خود] رفت. در آن زمان که با نهایت اندوه خدا را خواند. (قلم/۴۸). یعنی غمگین بود.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَ یُونُسَ (علیه السلام) لَمَّا آذَاهُ قَوْمُهُ دَعَا اللَّهَ عَلَیْهِمْ فَأَصْبَحُوا أَوَّلَ یَوْمٍ وَ وُجُوهُهُمْ مُصْفَرَّهًٌْ وَ أَصْبَحُوا الْیَوْمَ الثَّانِیَ وَ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّهًٌْ قَالَ وَ کَانَ اللَّهُ وَاعَدَهُمْ أَنْ یَأْتِیَهُمُ الْعَذَابُ حَتَّی نَالُوهُ بِرِمَاحِهِمْ فَفَرَّقُوا بَیْنَ النِّسَاءِ وَ أَوْلَادِهِنَّ وَ الْبَقَرِ وَ أَوْلَادِهَا وَ لَبِسُوا الْمُسُوحَ وَ الصُّوفَ وَ وَضَعُوا الْحِبَالَ فِی أَعْنَاقِهِمْ وَ الرَّمَادَ عَلَی رُءُوسِهِمْ وَ ضَجُّوا ضَجَّهًًْ وَاحِدَهًًْ إِلَی رَبِّهِمْ وَ قَالُوا آمَنَّا بِإِلَهِ یُونُسَ (علیه السلام) قَال فَصَرَفَ اللَّهُ عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَی جِبَالِ آمِدَ قَالَ وَ أَصْبَحَ یُونُسُ (علیه السلام) وَ هُوَ یَظُنُّ أَنَّهُمْ هَلَکُوا فَوَجَدَهُمْ فِی عَافِیَهًٍْ فَغَضِبَ وَ خَرَجَ کَمَا قَالَ اللَّهُ مُغَاضِبا.
امام باقر ( وقتی قوم یونس (او را اذیّت کردند، خدا را خواند و بر آن‌ها نفرین کرد؛ پس در روز اوّل صبح کردند درحالی‌که صورتشان زرد است و روز دوّم صبح کردند درحالی‌که صورتشان سیاه است. خداوند به آن‌ها وعده داده بود که عذاب به‌سوی آن‌ها بیاید؛ [پس عذاب آمد] تا اینکه نیزه‌هایشان به آن رسید؛ بنابراین بین زنان و فرزندانشان و گاوها و بچّه‌هایش جدایی انداختند و رداهایشان و لباس‌های پشمی را پوشیدند و ریسمان‌ها را بر گردن‌هایشان قرار دادند و خاکستر بر سرشان ریختند و یک صدا به درگاه پروردگارشان ضجّه زدند و گفتند: «به خدای یونس (ایمان آوردیم». خدا عذاب را از آن‌ها به‌سوی کوه‌های «آمد» برگرداند. یونس (صبح کرد و او گمان میکرد که آن‌ها هلاک شده‌اند ولی آن‌ها را سالم یافت و خشمگین شد. و همان‌طور که خدا فرمود: «مُغاضِبا [از میان قومش] خارج شد».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ دَاوُدَ النَّبِیَّ (علیه السلام) قَالَ یَا رَبِ أَخْبِرْنِی بِقَرِینِی فِی الْجَنَّهًِْ وَ نَظِیرِی فِی مَنَازِلِی فَأَوْحَی اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَیْهِ أَنَّ ذَلِکَ مَتَّی أَبَایُونُسَ (علیه السلام) قَالَ فَاسْتَأْذَنَ اللَّهَ فِی زِیَارَتِهِ فَأَذِنَ لَهُ فَخَرَجَ هُوَ وَ سُلَیْمَانُ ابْنُهُ (علیه السلام) حَتَّی أَتَیَا مَوْضِعَهُ فَإِذَا هُمَا بِبَیْتٍ مِنْ سَعَفٍ فَقِیلَ لَهُمَا هُوَ فِی السُّوقِ فَسَأَلَا عَنْهُ فَقِیلَ لَهُمَا اطْلُبَاهُ فِی الْحَطَّابِینَ فَسَأَلَا عَنْهُ فَقَالَ لَهُمَا جَمَاعَهًٌْ مِنَ النَّاسِ نَحْنُ نَنْتَظِرُهُ الْآنَ یَجِیءُ فَجَلَسَا یَنْتَظِرَانِهِ إِذَا أَقْبَلَ وَ عَلَی رَأْسِهِ وِقْرٌ مِنْ حَطَبٍ فَقَامَ إِلَیْهِ النَّاسُ فَأَلْقَی عَنْهُ الْحَطَبَ وَ حَمِدَ اللَّهَ وَ قَالَ مَنْ یَشْتَرِی طَیِّباً بِطَیِّبٍ فَسَاوَمَهُ وَاحِدٌ وَ زَادَهُ آخَرُ حَتَّی بَاعَهُ مِنْ بَعْضِهِمْ قَالَ فَسَلَّمَا عَلَیْهِ فَقَالَ انْطَلِقَا بِنَا إِلَی الْمَنْزِلِ وَ اشْتَرَی طَعَاماً بِمَا کَانَ مَعَهُ ثُمَّ طَحَنَهُ وَ عَجَنَهُ فِی نَقِیرٍ لَهُ ثُمَّ أَجَّجَ نَاراً وَ أَوْقَدَهَا ثُمَّ جَعَلَ الْعَجِینَ فِی تِلْکَ النَّارِ وَ جَلَسَ مَعَهُمَا یَتَحَدَّثُ ثُمَّ قَامَ وَ قَدْ نَضِجَتْ خُبَیْزَتُهُ فَوَضَعَهَا فِی النَّقِیرِ فَلَقَهَا وَ ذَرَّ عَلَیْهَا مِلْحاً وَ وَضَعَ إِلَی جَنْبِهِ مِطْهَرَهًًْ مَلِئَتْ مَاءً وَ جَلَسَ عَلَی رُکْبَتَیْهِ وَ أَخَذَ لُقْمَهًًْ فَلَمَّا رَفَعَهَا إِلَی فِیهِ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ فَلَمَّا ازْدَرَدَهَا قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ ثُمَّ فَعَلَ ذَلِکَ بِأُخْرَی وَ أُخْرَی ثُمَّ أَخَذَ الْمَاءَ فَشَرِبَ مِنْهُ فَذَکَرَ اسْمَ اللَّهِ فَلَمَّا وَضَعَهُ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَا رَبِّ مَنْ ذَا الَّذِی أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ وَ أَوْلَیْتَهُ مِثْلَ مَا أَوْلَیْتَنِی قَدْ صَحَّحْتَ بَصَرِی وَ سَمْعِی وَ بَدَنِی وَ قَوَّیْتَنِی حَتَّی ذَهَبْتُ إِلَی الشَّجَرِ لَمْ أَغْرِسْهُ وَ لَمْ أَهْتَمَّ لِحِفْظِهِ جَعَلْتَهُ لِی رِزْقاً وَ سُقْتَ إِلَیَّ مَنِ اشْتَرَاهُ مِنِّی فَاشْتَرَیْتُ بِثَمَنِهِ طَعَاماً لَمْ أَزْرَعْهُ وَ سَخَّرْتَ لِیَ النَّارَ فَأَنْضَجَتْهُ وَ جَعَلْتَنِی آکُلُهُ بِشَهْوَهًٍْ أَقْوَی بِهِ عَلَی طَاعَتِکَ فَلَکَ الْحَمْدُ قَالَ ثُمَّ بَکَی قَالَ دَاوُدُ (علیه السلام) یَا بُنَیَّ قُمْ فَانْصَرِفْ بِنَا فَإِنِّی لَمْ أَرَ عَبْداً قَطُّ أَشْکَرَ لِلَّهِ مِنْ هَذَا.
امام صادق ( داود نبی (به درگاه الهی عرضه نمود: «پروردگارا همنشین من در بهشت را که از نظر درجه و منزلت مانند من است، به من بنما»، خداوند به او وحی کرد: «او یونس‌بن‌متی (است»، داود (گفت: «به من اجازه بده او را ملاقات کنم»، و خداوند او را اذن داد، سپس داود (با سلیمان (پسرش به‌راه افتاد تا به‌موضعی رسید که در آنجا خان‌های ساخته شده از شاخه و برگ درخت خرما وجود داشت، در آنجا سراغ یونس (را گرفتند، گفتند: «او در بازار است، سرانجام او را در بازار هیزم‌فروشان درحالی‌که پشته‌ای هیزم بر پشت داشت یافتند، درحالی‌که جماعتی از مردم منتظر او بودند، او هیزم را بر زمین نهاد و شکر الهی را به‌جای آورد و گفت: «چه‌کسی کالای نیکوی مرا با کالای نیکوی دیگر معاوضه می‌کند»؟ سرانجام هیزم‌ها را فروخت و به‌جای آن مقداری گندم تهیّه کرد، آنگاه داود و سلیمان (به نزد او آمدند و بر او سلام کردند، یونس (پاسخ آن‌ها را داد و آن‌ها را به منزل خود دعوت کرد و طعامی خرید و آتش برافروخت و طعام را روی آن قرار داد و همراه آن‌دو مشغول صحبت شد، و هنگام غذاخوردن در شروع هر لقمه بسم‌اللَّه می‌گفت و بعد از خوردن آن الحمدللَّه بر زبان می‌آورد، بعد از اتمام غذا گفت: «پروردگارا، کیست که به او به‌اندازه‌ی من نعمت داده باشی؟ چشمم را بینا کردی و گوشم را شنوا قرار دادی و بدنم را صحّت و قوّت بخشیدی و خار و شاخه‌ی درختان را وسیله‌ی تأمین رزق من قرار دادی و کسانی را فرمان دادی که آن هیزم را از من خریداری کنند تا با پول آن طعامی را تهیّه کردم که خودم آن را نکشته‌ام و آتش را مسخّر من گردانیدی تا آن طعام را بپزم و به من اشتهایی دادی تا آن را با یاد و شکر تو تناول کنم و بدنم بر طاعت و عبادتت قوّت گیرد، پس حمد و سپاس شایسته توست و آنگاه گریست»، سپس داود (به سلیمان (گفت: «پسرم، برخیز تا برویم من تا امروز بنده‌ای که تا این حدّ شاکر باشد ندیده بودم، درود خدا بر آنان باد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِنِّی لَأَعْلَمُ کَلِمَهًًْ مَا قَالَهَا مَکْرُوبٌ إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ کَرْبَهُ وَ لَا دَعَا بِهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ دَعْوَهًُْ أَخِی یُونُسَ (علیه السلام) الَّتِی حَکَاهَا اللَّهُ عَنْهُ فِی کِتَابِهِ وَ هِیَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ.
پیامبر ( من کلامی می‌دانم که هیچ اندوهگینی آن را نگفته مگر اینکه خدا اندوهش را برطرف ساخته و بنده‌ی مسلمانی به‌وسیله‌ی آن دعا نکرده مگر اینکه دعایش مستجاب شده است؛ و آن دعای برادرم یونس (است که خدا آن را، از [زبان] او در کتابش نقل فرمود: لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَمِیلَهًَْ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ بِالرَّبَذَهًِْ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَمْ أُرْزَقْ وَلَداً فَقَالَ لَهُ إِذَا رَجَعْتَ إِلَی بِلَادِکَ وَ أَرَدْتَ أَنْ تَأْتِیَ أَهْلَکَ فَاقْرَأْ إِذَا أَرَدْتَ ذَلِکَ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ إِلَی ثَلَاثِ آیَاتٍ فَإِنَّکَ سَتُرْزَقُ وَلَداً إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
امام صادق ( ابوجمیله از امام صادق (روایت می‌کند که فردی از خراسان در ربذه نزد ایشان آمد و گفت: «فدایت شوم، خدا به من فرزندی عطا نکرده است». امام (به ایشان فرمود: «هنگامی‌که به دیارت برگشتی و به خانه‌ات رفتی و خواستی نزد همسرت بروی، آیه: وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَیْهِ فَنَادَی فِی الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنتُ مِنَ الظَّالِمِینَ، را سه بار بخوان؛ آنگاه اگر خدا بخواهد، صاحب فرزند خواهی شد».
الصّادق (علیه السلام)- عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَی أَرْبَعٍ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ کَیْفَ لَا یَفْزَعُ إِلَی قَوْلِهِ تَعَالَی لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَإِنِّی سَمِعْتُ اللهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ بِعَقِبِهَا فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِین.
امام صادق ( تعجّب می‌کنم از کسی که از چهار چیز می‌ترسد، پس چگونه به چهار چیز پناه نمی‌برد ... تعجّب می‌کنم از کسی که می‌ترسد، ولی متوجّه: لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ نیست و خداوند درپی آن میفرماید: فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمؤْمِنِین.