آیه ۱۲ - سوره توبه

آیه وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا في دينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ [12]

و اگر پيمان‌هاى خود را پس از عهد خويش بشكنند، و آيين شما را مورد طعن [و تمسخر] قرار دهند، با پيشوايان كفر پيكار كنيد، چراكه پيمان آن‌ها اعتبارى ندارد، شايد [با شدّت عمل] دست بردارند.

کلّیات

۱
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی تَفْسِیرِ الْقُمِی بِسَنَدِهِ عَنِ الْإِمَامِ السَّجَادِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ: وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فی دینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ الْآیَهًَْ فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِی أَصْحَابِ الْجَمَلِ، وَ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَوْمَ الْجَمَلِ وَ اللَّهِ مَا قَاتَلْتُ هَذِهِ الْفِئَهًَْ النَّاکِثَهًَْ إِلَّا بِآیَهًٍْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ، یَقُولُ اللَّهُ وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ.

امام علی (علیه السلام)- در کتاب تفسیر قمی آمده است: امام سجّاد (علیه السلام) درباره‌ی این کلام خداوند: وَ إِنْ نَکَثُوا ایمانهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فی دینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ، فرمود: «درباره‌ی اصحاب جمل نازل شد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) درجنگ جمل فرمود: «به خدا سوگند! فقط براساس آیهای از قرآن، بااین گروه پیمانشکن جنگیدم. خداوند میفرماید: وَ إِنْ نَکَثُوا ایمانهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۶
بحار الأنوار، ج۲۹، ص۴۲۹/ نور الثقلین/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۰۵/ القمی، ج۱، ص۲۸۳
۲
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِِ الْحَسَنِ الْبَصْرِیِّ قَالَ: خَطَبَنَا عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبالِبٍ (علیه السلام) عَلَی هَذَا الْمِنْبَرِ وَ ذَلِکَ بَعْدَ مَا فَرَغَ مِنْ أَمْرِ طَلْحَهًَْ وَ الزُّبَیْرِ وَ عَائِشَهًَْ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ وَ اللَّهِ مَا قَاتَلْتُ هَؤُلَاءِ بِالْأَمْسِ إِلَّا بِآیَهًٍْ (مِنْ کِتَابِ اللَّهِ) تَرَکْتُهَا فِی کِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ إِنْ نَکَثُوا.. أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ عَهِدَ إِلَیَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)وَ قَالَ لِی یَا عَلِیُّ (علیه السلام) لَتُقَاتِلَنَّ الْفِئَهًَْ الْبَاغِیَهًَْ وَ الْفِئَهًَْ النَّاکِثَهًَْ وَ الْفِئَهًَْ الْمَارِقَهًَْ.

امام علی (علیه السلام)- حسن بصری گوید: «هنگامی‌که علیّ‌بن‌ّابی‌طالب (علیه السلام) از جنگ طلحه و زبیر و عایشه فارغ شد، بالای منبر رفت و خطبه‌ای ایراد کرد. او پس از ستایش و ثنای خداوند، بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درود فرستاد و سپس فرمود: «ای مردم! به خدا قسم، دیروز با این قوم نجنگیدم مگر با آیه‌ای که در کتاب خدا برجای گذاشتم. همانا خداوند می‌فرماید: وَان نَّکَثُواْ ایمانهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُواْ فِی دِینِکُمْ فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْکُفْرِ انهُمْ لاَ ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنتَهُونَ. سوگند به خدا! رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، به من فرمود: «ای علی! همانا تو با گروه متجاوز (قاسطین) و گروه ناکثین (پیمان‌شکن) و گروه مارِق (گمراه) خواهی جنگید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۶
مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۶۴/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۲۳۲/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۲۸۲/ المناقب، ج۳، ص۱۴۷/ العیاشی، ج۲، ص۷۸/ البرهان/ نور الثقلین
۳
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الشَّعْبِیِّ قَالَ: قَرَأَ عَبْدُ اللهِ وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ ثُمَّ قَالَ: مَا قُوتِلَ أَهْلُهَا بَعْدُ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ الْجَمَلِ قَرَأَهَا عَلِیٌّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ مَا قُوتِلَ أَهْلُهَا مُنْذُ یَوْمَ نَزَلَتْ حَتَّی کَانَ الْیَوْمُ.

امام علی (علیه السلام)- شعبی گوید: عبدالله این آیه را خواند: وَ إِنْ نَکَثُوا ایمانهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ، و آنگاه گفت: «هنوز با افراد مورد اشاره این آیه جنگی صورت نگرفته است. امّا وقتی که جنگ جمل درگرفت، امام علی (علیه السلام) آن را قرائت کرد و فرمود: «با افراد مورد اشاره این آیه از زمان نزول آن تاکنون جنگی در نگرفته بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۶
مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۶۴/ البرهان/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۲۳۳/ العیاشی، ج۲، ص۷۹/ نور الثقلین
۴
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن عَلِیٍّ (علیه السلام) ِ فَإِنَّهُ حَرَّضَ النَّاسَ عَلَی الْقِتَالِ یَوْمَ الْجَمَلِ فَقَالَ لَهُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ مَا رُمِیَ أَهْلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ بِسَهْمٍ قَبْلَ الْیَوْمِ.

امام علی (علیه السلام)- علی (علیه السلام) مردم را در روز جنگ جمل به جنگیدن تشویق کرد و به آن‌ها گفت: «فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ؛ سپس فرمود: «به خدا سوگند! اهل این آیه قبل از امروز، یک تیر هم به‌سمت آن‌ها پرتاب نشده است (قبل از امروز هیچ‌کسی از مشرکان پیمان خود را نشکسته است)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۶
دعایم الإسلام، ج۱، ص۳۸۹
۵
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَبُو عُثْمَانَ مُؤَذِّنُ بَنِی أَفْصَی قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) حِینَ خَرَجَ طَلْحَهًُْ وَ الزُّبَیْرُ لِقِتَالِهِ یَقُولُ عَذِیرِی مِنْ طَلْحَهًَْ وَ الزُّبَیْرِ بَایَعَانِی طَائِعَیْنِ غَیْرَ مُکْرَهَیْنِ ثُمَّ نَکَثَا بَیْعَتِی مِنْ غَیْرِ حَدَثٍ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ.

امام علی (علیه السلام)- ابوعثمان اذان‌گوی قبیله‌ی بنی‌افصی گوید؛ از علیّ‌ّّّّبن‌ابی‌طالب (علیه السلام) هنگام خروج طلحه و زبیر برای جنگ با او شنیدم که فرمود: «گله‌ی من از طلحه و زبیر است. آنان به میل خود با من بیعت کردند و سپس بی‌آنکه اتّفاقی از جانب من بیفتد، بیعتم را شکستند». سپس این آیه را تلاوت فرمود: وَ ان نَّکَثُواْ ایمانهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُواْ فِی دِینِکُمْ فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْکُفْرِ انهُمْ لاَ ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنتَهُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۸
بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۲۴/ الأمالی للمفید، ص۷۲/ نور الثقلین/ البرهان
۶
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَذَرَنِی اللَّهُ مِنْ طَلْحَهًَْ وَ الزُّبَیْرِ بَایَعَانِی طَائِعَیْنِ غَیْرَ مُکْرَهَیْنِ ثُمَّ نَکَثَا بَیْعَتِی مِنْ غَیْرِ حَدَثٍ أَحْدَثْتُهُ وَ اللَّهِ مَا قُوتِلَ أَهْلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ مُنْذُ نَزَلَتْ حَتَّی قَاتَلْتُهُمْ وَ إِنْ نَکَثُوا ...

امام علی (علیه السلام)- خدا بر طلحه و زبیر اتمام حجّت کرد و اکنون می‌توانم با آنان بجنگم. آنان درحالی‌که اختیار داشتند و اجباری نداشتند با من بیعت کردند، سپس بی‌آنکه اتّفاقی از من سر بزند، پیمان‌شکنی کردند. به خدا قسم! از زمانی‌که آیه: وَ ان نَّکَثُواْ ... نازل شد، کسی با اهل این آیه نجنگیده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۸
مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۶۴/ العیاشی، ج۲، ص۷۹/ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۷۶/ البرهان
۷
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الطُّفَیْلِ قَالَ: سَمِعْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) یَوْمَ الْجَمَلِ وَ هُوَ یُحَرِّضُ النَّاسَ عَلَی قِتَالِهِمْ وَ یَقُولُ وَ اللَّهِ مَا رُمِیَ أَهْلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ بِکِنَانَهًٍْ قَبْلَ الْیَوْمِ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ فَقُلْتُ لِأَبِی‌الطُّفَیْلِ مَا الْکِنَانَهًُْ قَالَ السَّهْمُ مَوْضِعَ الْحَدِیدِ فِیهِ عَظْمٌ یُسَمِّیهِ بَعْضُ الْعَرَبِ الْکِنَانَهًَْ.

امام علی (علیه السلام)- ابوطفیل گوید: در روز جمل از علی (علیه السلام) شنیدم که مردم را به جنگ تهییج می‌کرد و می‌فرمود: «قسم به خدا! تا امروز کسی به‌سمت اهل این آیه، تیر کنانه پرتاب نکرده است». سپس این آیه را خواند: فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْکُفْرِ انهُمْ لا ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنتَهُون. به ابوطفیل گفتم: «کنانه چیست»؟ گفت: «تیری که جای آهن باشد، در آن استخوانی است که برخی عرب‌ها به آن کنانه می‌گویند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۸
بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۸۶/ العیاشی، ج۲، ص۷۸/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۶۳/ البرهان/ نور الثقلین
۸
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا طَلْحَهًُْ فَجَاءَهُ سَهْمٌ وَ هُوَ قَائِمٌ لِلْقِتَالِ فَقَتَلَهُ ثُمَّ الْتَحَمَ الْقِتَالُ وَ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَوْمَ الْجَمَلِ وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ ثُمَّ حَلَفَ حِینَ قَرَأَهَا أَنَّهُ مَا قُوتِلَ عَلَیْهَا مُنْذُ نَزَلَتْ حَتَّی الْیَوْمِ وَ اتَّصَلَ الْحَرْبُ وَ کَثُرَ الْقَتْلُ وَ الْجُرُوحُ.

امام علی (علیه السلام)- در کتاب کشف الغمّهًْ آمده است؛ و امّا طلحه که در میان میدان جنگ ایستاده بود تیری بر جانش نشست و هلاک شد. سپس تنور جنگ شعلهور شد و برق تیغ برّنده حیدری بر دل هریک از آنان تافت. در جنگ جمل آن حضرت این آیه را می‌خواند: وَ إِنْ نَکَثُوا ایمانهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ امام (علیه السلام) سپس سوگند یاد کرد که این آیه تاکنون مصداق پیدا نکرده بود تا اینکه امروز جنگ شعله‌ور شد و افراد زیادی کشته و مجروح شدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۸
بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۹۰

و آیین شما را مورد طعن [و تمسخر] قرار دهند

۱ -۱
(توبه/ ۱۲)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ طَعَنَ فِی دِینِکُمْ هَذَا فَقَدْ کَفَرَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس در دین شما طعنه بزند، کافر است. خداوند تبارک‌وتعالی فرمود: طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۸
وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۵۲/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۵۶/ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۱۳۶/ العیاشی، ج۲، ص۷۹/ البرهان/ نور الثقلین

پیشوایان کفر

۲ -۱
(توبه/ ۱۲)

الصّادق (علیه السلام)- دَخَلَ عَلَیَّ أُنَاسٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَهًِْ فَسَأَلُونِی عَنْ طَلْحَهًَْ وَ الزُّبَیْرِ فَقُلْتُ لَهُمْ کَانَا إِمَامَیْنِ مِنْ أَئِمَّهًِْ الْکُفْرِ إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) یَوْمَ الْبَصْرَهًِْ لَمَّا صَفَّ الْخُیُولَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ لَا تَعْجَلُوا عَلَی الْقَوْمِ حَتَّی أُعْذَرَ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَهُمْ فَقَامَ إِلَیْهِمْ فَقَالَ یَا أَهْلَ الْبَصْرَهًِْ هَلْ تَجِدُونَ عَلَیَّ جَوْراً فِی حُکْمٍ قَالُوا لَا قَالَ فَحَیْفاً فِی قَسْمٍ قَالُوا لَا قَالَ فَرَغْبَهًٌْ فِی دُنْیَا أَصَبْتُهَا لِی وَ لِأَهْلِ بَیْتِی دُونَکُمْ فَنَقَمْتُمْ عَلَیَّ فَنَکَثْتُمْ عَلَیَّ بَیْعَتِی قَالُوا لَا قَالَ فَأَقَمْتُ فِیکُمُ الْحُدُودَ وَ عَطَّلْتُهَا عَنْ غَیْرِکُمْ قَالُوا لَا قَالَ فَمَا بَالُ بَیْعَتِی تُنْکَثُ وَ بَیْعَهًُْ غَیْرِی لَاتُنْکَثُ إِنِّی ضَرَبْتُ الْأَمْرَ أَنْفَهُ وَ عَیْنَیْهِ وَ لَمْ أَجِدْ إِلَّا الْکُفْرَ أَوِ السَّیْفَ ثُمَّ ثَنَی إِلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ فَقَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّهًَْ وَ بَرَأَ النَّسَمَهًَْ وَ اصْطَفَی مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِالنُّبُوَّهًِْ إِنَّهُمْ لَأَصْحَابُ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ مَا قُوتِلُوا مُنْذُ نَزَلَتْ.

امام صادق (علیه السلام)- گروهی از مردم بصره نزد من آمدند و درباره‌ی طلحه و زبیر از من پرسیدند. به آنان گفتم: «آنان از اصحاب کفر بودند. علی (علیه السلام) هنگامی‌که لشکر را به صف کرد، به یارانش فرمود: به جنگ با این قوم شتاب نکنید تا اینکه حجّت خدای عزّوجلّ را بر آنان تمام کنید». پس برخاست و به آنان فرمود: «ای اهل بصره! آیا ستمی را در قضاوت از من دیده‌اید»؟ گفتند: «خیر». فرمود: «آیا بی‌عدالتی را در تقسیم بیت‌المال از من دیده‌اید»؟ گفتند: «خیر». فرمود: «آیا چیزی را از دنیا به خود و اهل بیتم اختصاص داده‌ام و شما را از آن محروم ساختم و از من خشمگین شده‌اید و بیعتم را شکسته‌اید»؟ گفتند: «خیر». فرمود: «آیا حدود را بر شما اجرا کرده‌ام و بر دیگران اجرا نکرده‌ام»؟ گفتند: «خیر». فرمود: «پس چرا بیعتم شکسته‌اید امّا بیعت با دیگران شکسته نمی‌شود، همانا من این مسئله را نیک بررسی کرده‌ام. پس راه حلّی را جز کفر یا شمشیر نیافته‌ام». سپس به اصحابش رو کرد و فرمود: «همانا خدای تبارک‌وتعالی در کتاب خود چنین می‌گوید: وَ ان نَّکَثُواْ ایمانهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُواْ فِی دِینِکُمْ فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْکُفْرِ انهُمْ لاَ ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنتَهُونَ. قسم به آن که دانه را شکافت و جان را آفرید و محمّد (صلی الله علیه و آله) را به پیامبری برگزید، آنان مصداق این آیه‌اند و از هنگامی‌که آن آیه نازل شد، کسی با آنان نجنگیده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۸
بحار الأنوار، ج۳۲، ص۱۸۵/ البرهان/ العیاشی، ج۲، ص۷۷/ قرب الإسناد، ص۴۶/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۶۳/ نور الثقلین
۲ -۲
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ قَالَ أمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی حَرْبِ الصِّفِّیْن أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ یَبِعْ یَرْبَحْ فِی هَذَا الْیَوْمِ فِی کَلَامٍ لَهُ (علیه السلام)أَلَا إِنَ خِضَابَ النِّسَاءِ الْحِنَّاءُ وَ خِضَابَ الرِّجَالِ الدِّمَاءُ وَ الصَّبْرُ خَیْرٌ فِی عَوَاقِبِ الْأُمُورِ أَلَا إِنَّهَا إِحَنٌ بَدْرِیَّهًٌْ وَ ضَغَائِنُ أُحُدِیَّهًٌْ وَ أَحْقَادٌ جَاهِلِیَّهًٌْ وَ قَرَأَ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ فَتَقَدَّم وَ هُوَ یَرْتَجِز.

امام علی (علیه السلام)- در کتاب مناقب این‌گونه آمده است؛ امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: ای مردم! هرکس امروز معامله کند سود می‌کند. از جمله فرمایشات حضرت این بود: هان! خضاب زنان حناست و خضاب مردان خون و صبر در سرانجام امور بهتر است. بدانید و آگاه باشید که این‌ها کینه‌های بدری و بغض‌های اُحُدی و جاهلی است و این آیه را قرائت فرمود: فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ. پس پیش آمد و چنین رجز خواند ...

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۵۰
المناقب، ج۳، ص۱۸۰/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۵۸۶
۲ -۳
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ {أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ} (علیه السلام) یَا مَعْشَرَ الْمُسْلِمِینَ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ الْآیَهًَْ ثُمَّ قَالَ هَؤُلَاءِ {الْقَوْمُ} هُمْ وَ رَبِّ الْکَعْبَهًِْ یَعْنِی أَهْلَ صِفِّینَ وَ الْبَصْرَهًِْ وَ الْخَوَارِج.

امام علی (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) روایت است: امیرالمؤمنین (علیه السلام) میفرماید: «ای مسلمانان فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُون؛ سپس فرمود: «قسم به خداوند کعبه، منظور از این قوم، اصحاب صفین، و بصره و خوارج هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۵۰
فرات الکوفی، ص۱۶۳/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۳۲۲
۲ -۴
(توبه/ ۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ الْبَاقِرٌ (علیه السلام) قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ هُوَ یُقَاتِلُ مُعَاوِیَهًَْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ ... هُمْ هَؤُلَاءِ وَ رَبِّ الْکَعْبَهًِْ.

امام علی (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: «امیرمؤمنان (علیه السلام) در نبرد با معاویه فرمود: فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ؛ به پروردگار کعبه سوگند که آن‌ها همینانند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۵۰
المناقب، ج۳، ص۱۶۴/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۵۶۸
۲ -۵
(توبه/ ۱۲)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَال وَ نَحْنُ مَعَهُ بِصِفِّین ... فَإِذَا أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَدْأَقْبَلَ وَ سَیْفُهُ یَنْطُفُ وَ وَجْهُهُ کَشُقَّهًِْ الْقَمَرِ وَ هُوَ یَقُولُ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عبدالله‌بن‌عباس گوید: ما به همراه او (علی (علیه السلام)) در جنگ صفّین بودیم ... دراین‌هنگام دیدم که امیرالمؤمنین (علیه السلام) پیش آمد درحالی‌که از شمشیرش خون می‌چکید و سیمای مبارک چون یک تکه ماه بود و می‌گفت: «فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا ایمان لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۵۰
خصایص الأیمهًْ (ص۷۶/ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۶۰۱
بیشتر