آیه ۱۲۵ - سوره بقره

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) مَثابَةً به معنای بازگشتن به آن است.

امام سجاد (علیه السلام) از ثمالی نقل شده است: گفتم: «چرا طواف هفت دور است»؟ فرمود: «چون خداوند تبارک‌وتعالی به فرشته‌ها فرمود: من در زمین جانشینی [برای خود] می‌گذارم و آن‌ها در برابر خداوند تبارک‌وتعالی گفتند: آیا در آن کسی را می‌گذاری که تباهی انگیزد و خونریزد؟ خدا فرمود: من آنچه را شما نمی‌دانید، می‌دانم و پیش از آن، آنان (ملائکه) را از نور خود محجوب نکرده‌بود و پس از آن [به جرم این اعتراض] هفت‌هزار سال آن‌ها را از نورش محجوب ساخت؛ تا اینکه آنان هفت‌هزار سال به عرش خدا پناه برده [و تضرّع کردند] پس به آن‌ها مهر ورزیده و توبه‌شان را پذیرفت و بیت‌المعمور را در آسمان چهارم برایشان ساخت تا پایگاه و مأمن آن‌ها باشد و خانه کعبه را زیر بیت‌المعمور و آن را پایگاه قرار داد و به ازای هر هزار سال طواف ملائکه یک طواف بر انسان‌ها واجب شد؛ پس طواف هفت‌بار شد.

پیامبر ( یک نماز در مسجد من، مساوی با هزار نماز در غیر آن بوده و نماز در مسجدالحرام مساوی با هزار نماز در مسجد من می‌باشد ... حق تعالی مکّه را بر سایر بقاع تفضیل داد و برخی از نواحی آن را بر بعضی دیگر برتر قرارداد؛ فرمود: وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهیمَ مُصَلًّی

امام صادق (علیه السلام) ابن‌مسکان می‌گوید از حضرت درباره‌ی حکم کسی که دو رکعت نماز واجب حج را فراموش کند و از حج به وطن خود بازگردد، سؤال کردم. حضرت فرمود: «باید کسی را نائب از طرف خود بگیرد [تا آن را بخواند]». در حدیث دیگری هست که حضرت فرمود: «اگر از حدّ میقات هم‌وطنان خود عبور کرده‌باشد، باید برگردد و آن دو رکعت را به‌جای آورد. زیرا خداوند متعال می‌فرماید: وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهیمَ مُصَلًّی.

امام صادق (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) حکم کسی را پرسیدم که خواندن دو رکعت نماز طواف واجب را پشت سر مقام ابراهیم فراموش کند؛ در حالی‌که خداوند متعال فرمود: وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهیمَ مُصَلًّی و پس از آن عزیمت کند. [و به شهر خود بازگردد] حضرت فرمود: «اگر عزیمت کرده‌باشد، به او سخت نمی‌گیرم و او را امر نمی‌کنم تا بازگردد؛ ولی هرجایی که یادش آمد، باید نماز را بخواند».

امام صادق (علیه السلام) حلبی گوید: «از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «حکم کسی‌که طواف واجب خانه‌ی خدا را چه در حج و چه در عمره انجام داده‌باشد ولی به این مسئله آگاه‌نباشد که باید دو رکعت نماز در پیشگاه مقام ابراهیم (علیه السلام) بخواند، چیست»؟ حضرت فرمود: «باید آن را به جای آورد؛ اگر چه پس از چند روز باشد؛ زیرا خداوند می‌فرماید: وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهیمَ مُصَلًّی».

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) مقام ابراهیم (علیه السلام) تمام حج است. (یعنی سرسپردگی در برابر حق چون ابراهیم (علیه السلام)).

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) وقتی ابراهیم (علیه السلام) هاجر و اسماعیل (علیه السلام) را به مکّه آورد و در آن منزل داد، مدّتی که گذشت، قومی به نام «جرهم» در آنجا (در کنار آب زمزم) فرود آمده و سکنی گزیدند؛ [بعدها] اسماعیل (علیه السلام) با دختری از آن قوم ازدواج کرد. سپس هاجر از دنیا رفت. در این هنگام ابراهیم (علیه السلام) از ساره اجازه خواست تا به نزد هاجر و اسماعیل (علیه السلام) برود؛ ساره به او اجازه داد امّا شرط کرد که ابراهیم (علیه السلام) از اسب پیاده نشود و در آنجا منزل نگیرد. پس ابراهیم (علیه السلام) به مکّه آمد در حالی‌که هاجر وفات یافته‌بود؛ پس به نزد اسماعیل (علیه السلام) رفت [و چون او را در خانه ندید] به همسرش گفت: «همسرت کجاست»؟ آن زن گفت: «اینجا نیست، برای شکار به بیرون از حرم رفته و شکار می‌کند بعد باز می‌گردد». ابراهیم (علیه السلام) به آن زن گفت: «آیا چیزی نزد خود داری که از من پذیرایی کنی». او گفت: «من هیچ‌چیز ندارم. کسی نیز نیست [که کمکم کند]». ابراهیم (علیه السلام) به او گفت: «وقتی همسرت آمد٬ سلام مرا به او برسان و بگو سردر خانه‌ات را عوض کن». ابراهیم (علیه السلام) رفت و وقتی اسماعیل (علیه السلام) آمد بوی پدر را شناخت؛ به همسرش گفت: «آیا کسی به نزد تو آمده بود»؟ همسرش با تحقیر و استخفاف گفت: «پیرمردی چنین و چنان به نزد من آمد». اسماعیل (علیه السلام) گفت: «آیا به تو سخنی نگفت»؟ همسرش گفت: «آری! به تو سلام رساند و گفت سردر خانه‌ات را تغییر بده». [اسماعیل (علیه السلام) متوجّه کنایه‌ی پدر شد و بنابر آن ماجرا،] آن زن را طلاق داده و همسر دیگری گرفت. سپس ابراهیم (علیه السلام) سال‌ها به مشیّت الهی درنگ نمود و دوباره از ساره اجازه خواست تا اسماعیل (علیه السلام) را ملاقات کند. ساره به او اجازه داد، امّا [این بار نیز] شرط نمود که پیاده نشود و منزل نگیرد. این بار ابراهیم (علیه السلام) آمد تا به در منزل اسماعیل (علیه السلام) رسید؛ به همسر اسماعیل (علیه السلام) فرمود: «شوهرت کجاست؟» آن زن گفت: «همسرم برای شکار به خارج حرم رفته است و انشاءاللَّه به زودی برمی‌گردد. خدا تو را رحمت کند به منزل ما وارد شو». [ابراهیم (علیه السلام) به خاطر شرط ساره وارد منزل نشد و] پرسید: «آیا نزد تو وسیله‌ی پذیرایی هست»؟ همسر اسماعیل (علیه السلام) گفت: «البته»! و آن وقت مقداری شیر و گوشت برای ابراهیم (علیه السلام) آورد؛ ابراهیم (علیه السلام) نیز برای برکت آن‌ها دعا کرد. اگر آن روز همسر اسماعیل (علیه السلام) نان، گندم، جو یا خرما آورده‌بود، در اثر دعای ابراهیم (علیه السلام) بیشتر آن سرزمین از گندم، جو یا خرما آکنده می‌شد. [پس از صرف غذا] همسر اسماعیل (علیه السلام) عرضه‌داشت: «پیاده شو تا من سرت را شستشو بدهم». لکن ابراهیم (علیه السلام) پیاده نشد [و همان‌طور سواره] به نزد مقام رفت و آن را بر کنار رکاب راست اسب قرارداد؛ سپس پای راست خود را بر آن نهاد و اثر پای آن حضرت بر آن سنگ باقی ماند. به این صورت، همسر اسماعیل (علیه السلام) سمت راست سر ابراهیم (علیه السلام) را شست. سپس [چرخید و] مقام را در کنار رکاب سمت چپ قرار داد و پای چپ خود را بر آن نهاد و همسر اسماعیل (علیه السلام) سمت چپ سرش را شستشو داد و اثر پای چپ آن حضرت بر سنگ باقی ماند. [وقتی عمل شستشو به پایان رسید] ابراهیم (علیه السلام) به او فرمود: «به همسرت سلام برسان و به او بگو سردر منزلت بسی محکم و استوار است». وقتی اسماعیل (علیه السلام) رسید، بوی پدر را در خانه یافت. به همسرش گفت: «آیا کسی به نزدت آمده بود»؟ همسرش گفت: «آری! پیرمردی که از نظر صورت بهترین مردم و خوشبوترین آنان بود به من چنین و چنان گفت و من نیز چنین و چنان گفتم؛ و سر او را شستشو داده [و از او پذیرایی کردم] و این اثر پای اوست که در مقام به‌جا مانده است». اسماعیل (علیه السلام) گفت: «او پدرم ابراهیم (علیه السلام) بوده است».

امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی قول خدای متعال که فرمود: طَهِّرا بَیْتِیَ از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که یعنی مشرکان را از آنجا دور کنید و برانید». زمانی که ابراهیم (علیه السلام) خانه‌ی کعبه را بنا کرد و مردم مراسم حج را به‌جا آوردند، خانه‌ی کعبه از ملاقات با مشرکین و نَفَس بدبوی آن‌ها به درگاه الهی شکایت کرد. خداوند به کعبه وحی کرد: «ای کعبه! آرام بگیر؛ من در آخرالزّمان مردمی را بر می‌انگیزم که دندان خود را خلال نموده با شاخه‌ی درخت مسواک می‌زنند».

امام صادق (علیه السلام) هنگامی‌که خداوند عزّوجلّ به ابراهیم (علیه السلام) وحی‌کرد: أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفینَ وَ الْعاکِفینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ خداوند صدوهفتاد رحمت را به‌سوی کعبه فروفرستاد که شصت عدد از آن را برای طواف‌کنندگان، پنجاه عدد از آن را برای اعتکاف‌کنندگان، چهل عدد از آن را برای نمازگزاران و بیست رحمت را مختصّ نظاره‌کنندگان قرارداد.